Türk Borçlar Kanunu ve İş Kanununa Göre İşçinin Özen Borcu ve Borca Aykırılığın Hukuki Sonuçları

Year 2012, Volume: 16 Issue: 4, 149 - 180, 01.10.2012

Recep Makas

Abstract

Türk Borçlar Kanununda İşçinin, yüklendiği işi özenle yerine getirmesi öngörülmüştür (m. 396/I). Özen borcu, işçinin temel edim yükümü olan işin tam olarak ifasını sağlayan her türlü dikkat ve itinayı göstermesi, yapılan işin gerektirdiği nitelik ve yetenekleri gerektiği şekilde kullanmasıdır. Özen derecesinin tespitinde yapılan işin gerektirdiği ve işçinin sahip olduğu nitelik ve yetenekler, sözleşmelerdeki özel düzenlemeler, işçinin aldığı ücret düzeyi, işin tehlikeli ve zarara yatkın olup olmaması gibi hususlar göz önüne alınır. Özen borcunun ihlali halinde iş sözleşmesinin işverence haklı veya geçerli nedenle feshi ve işverenin uğradığı zararın tazmini söz konusu olabilir. Kuşkusuz özen borcunun ihlalinde kusur (kasıt veya ihmal) önemli bir unsurdur. Bu nedenle işçinin kusurunun bulunmadığı hallerde özen borcuna aykırılıktan söz edilemez. İşçinin kusuru yanında işverenin veya üçüncü kişinin kusuru zararın ortaya çıkmasına veya artmasına sebep olmuşsa işçinin sorumluluğu kısmen veya tamamen ortadan kalkabilir.

Keywords

İşçinin Özen Borcu, Kasıt veya İhmal, İş Sağlığı ve Güvenliği, Haklı Nedenle Fesih, Özen Borcunun İhlali

THE EMPLOYEE’S CARE DUTY AND THE LEGAL CONSEQUENCES OF THE BREACH OF THE CONTRACT BY THE DEBTOR UNDER THE TURKISH LAW OF OBLIGATIONS AND THE LABOUR LAW

Abstract

It is required under the Turkish Law of Obligations that the Employee is to perform his job with due diligence (Article 396/I). Duty of care that is imposed on the employee is to demonstrate all kinds of attention and due care for providing full performance in the work that is the basic obligation of the employee, and to use properly the qualifi cations and skills demanded by the job. In the determination of the degree of care; the issues such as the qualifi cations and skills, which are either demanded by the work or attributed to the employee, the special arrangements in contracts, the level of wages paid to employee, the issue of whether or not the work is a dangerous and a damages-prone job are taken into consideration In case of the breach of the duty of care, the employer may terminate the employment contract for just cause or valid reason, and may ask for compensation due to the damages suffered. Of course, the culpability (intent or negligence) is an important element in breach of care duty. For this reason, violation of care duty shall not be considered in the absence of the worker’s fault. If the damage is not caused solely by the fault of the employer but also along with that of a third person, the liability of the employee may be removed partially or wholly depending on the degree of the involvement of the third party’s liability in the case.

Keywords

The Employee’s Care Duty, Intent or Negligence, Occupational Health and Safety, Termination for Just Cause, Breach of Care Duty

References

• AKINCI, Şahin, Borçlar Hukuku Bilgisi, b. 5, Konya 2011.
• AKMAN, Sermet, Tehlikeli ve Zarara Yatkın İşlerde İşçinin Sorumluluğu, Ord. Prof. Dr. Ernst E. Hirsch’e Armağan, İÜHFM, C. 42, S. 1-4 (1976).
• AKTAY, A.Nizamettin/ARICI, Kadir/KAPLAN-SENYEN, E. Tuncay, İş Hukuku, Yenilenmiş b. 4, Ankara 2011.
• ALNIAK, M. İlhan, Mesuliyetten Kurtulma Kayıtları (Ademi Mesuliyet Mukaveleleri), İÜHFM, C. 35, S. 1-4 (1969) Ord. Prof. Dr. Kemalettin Birsen’e Armağan.
• ANTALYA, O. Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 1, b. 1, İstanbul 2012.
• ARSLAN ERTÜRK, Arzu, Türk İş Hukukunda İşçinin Sadakat Borcu, İstanbul 2010.
• AYDINLI, İbrahim, İşverenin Sosyal Temas ve İş İlişkisinden Doğan Edimden Bağımsız Ko ruma Yükümlülükleri ve Sonuçları, Ankara 2004.
• BAŞPINAR, Veysel, Vekilin (Avukatın, Hekimin, Mimarın, Bankanın) Özen Borcundan Doğan Sorumluluğu, Gözden Geçirilmiş Genişletilmiş b. 2, Ankara 2004 (Özen Borcu).
• BAŞPINAR, Veysel, Avukatın Özen Borcu, GÜHFD, C. 12, S. 1-2, 2008.
• BAYGIN, Cem, Türk Borçlar Kanunu’nun Borç İlişkisinin Hükümleri – Borçların ve Borç İlişkilerinin Sona Ermesi Konularında Getirdiği Bazı Yenilik ve Değişiklikler, EÜHFD, C. 14, S. 3–4 (2010) (Borçlar Kanunu).
• BAYGIN, Cem, Culpa In Contrahendo Sorumluluğu ve Amerikan Hukukundaki Uygulaması, AÜEHFD, C. 4, S. 1-2, Erzincan 2000.
• CENTEL, Tankut, İş Hukuku, Cilt:I Bireysel İş Hukuku, İstanbul 1994.
• ÇELİK, Nuri, İş Hukuku Dersleri, Yenilenmiş b. 25, İstanbul, 2012.
• ÇENBERCİ, Mustafa, İş Kanunu Şerhi, Ankara 1984.
• DEMİR, Fevzi / DEMİR, Gönenç, İşçinin Sadakat Borcu ve Uygulaması, Kamu-İş, C. 11, S. 1, 2009.
• EKONOMİ, Münir, Hizmet Akdinin Feshi ve İş Güvencesi, Çimento İşveren Dergisi Özel Eki, C. 17, S. 2, Mart 2003 (İş Güvencesi).
• EKONOMİ, Münir, İş Hukuku, Cilt 1 Ferdi İş Hukuku, Yenilenmiş b. 3, İstanbul 1987.
• ERDOĞAN, İhsan, İstisna Sözleşmesi ve Bazı İş Görme Sözleşmeleri İle Karşılaştırılması, SÜHFD, C. 3, S. 1, Ocak-Haziran 1990 (İstisna Sözleşmesi) .
• ERDOĞAN, İhsan, İşçinin Özen Borcu, GÜİİBFD, C. 1, S. 1-4, 1985.
• EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, b. 12, İstanbul 2010 (Borçlar Hukuku)
• EREN, Fikret, Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi, Ankara 1975.
• ERTAŞ, Kudret, Türk Hukukunda İşçinin Sadakat Borcu, Ankara 1982.
• ERTEN, Ali, Sorumsuzluk Şartı, (Doktora tezi), İstanbul 1977.
• ESENER, Turhan, İş Hukuku, Ankara 1978.
• EYRENCİ. Ö. / TAŞKENT, S. / ULUCAN, D, Bireysel İş Hukuku, Yenilenmiş b. 4, İstanbul 2010.
• GÜNAY, Cevdet İlhan, İş Kanunu Şerhi, C. 1, Ankara 2009.
• İNAN, Ali. Naim, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 1979.
• İZVEREN, Adil, İşçinin İhtimam Mükellefi yeti, Adalet Dergisi, Y. 44, S. 11, Kasım 1953.
• KAPLAN, E. Tuncay, İşverenin Fesih Hakkı Sınırları, Hüküm ve Sonuçları, Ankara 1987.
• KILIÇOĞLU, M. Ahmet, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Genişletilmiş b. 13, Ankara 2010.
• MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi, Hizmet Sözleşmesi, Kuruluş- İçerik-Sona Erme, Ankara 1995 (Hizmet Sözleşmesi).
• MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi/ASTARLI, Muhittin, İş Hukuku, Gözden Geçirilmiş, Genişletilmiş ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu İşlenmiş b. 4, Ankara 2011.
• MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi, İş Hukukunda İşçinin Sözleşmeden Doğan So rumluluğu ve Sınırlandırılması Yönünden Bir Yaklaşım (I), YD, Y. 13, S. 49-50, Ocak-Nisan 1987.
• NARMANLIOĞLU, Ünal, İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, İzmir 1998
• ODAMAN, Serkan, İşverenin Hizmet Sözleşmesini Ahlak ve İyiniyet Kuralları ve Benzerlerine Aykırılık Nedeniyle Fesih Hakkı, Ankara 2003.
• OĞUZMAN, M. Kemal, Türk Borçlar Kanunu ve İş Mevzuatına Göre Hizmet (İş) Akdinin Feshi, İstanbul 1955.
• ÖZDEMİR, Erdem, İş Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklarda İspat Yükü ve Araçları, İstanbul 2006.
• REHBINDER, Manfred, İşverenin Hizmetine Girmek Üzere Başvuran Kişilerle İlgili Hukuki Sorunlar, (Çev. Ö. Teoman), İÜHFM, C. 45, S. 1-4: Doğumunun 100.Yılında Atatürk’e Armağan, (1979-1981).
• REİSOĞLU, Safa, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, b. 21, İstanbul 2010 (Borçlar Hukuku).
• REİSOĞLU, Seza, Hizmet Akdi, Mahiyeti Unsurları Hükümleri, Ankara 1968.
• SOYER, M. Polat, Zarara Yatkın İşlerde İşçinin Sorumluluğu, YD, C. 7, S. 3, Temmuz 1981.
• SÜZEK, Sarper, İş Hukuku, Yenilenmiş b. 8, İstanbul 2012 .
• ŞAKAR, Müjdat, Gerekçeli ve İçtihatlı İş Kanunu Yorumu, Ankara 2010
• TANDOĞAN, Haluk, Türk Mesuliyet Hukuku, İstanbul 2010.
• TEKİNAY/AKMAN/BURCUOĞLU/ALTOP, Tekinay Borçlar Hukuku, b. 7, İstanbul 1993.
• TİRYAKİ, Betül, Özen Yükümlülükleri İle Sözleşmeden Doğan Koruma Yükümlülüklerinin İspat Yükü Bakımından Karşılaştırılması, EÜHFD, C. 12, S. 3–4 (2008).
• TUNCAY, A. Can, İsçinin Sadakat (Bağlılık) Yükümlülüğü, Prof. Dr. Hayri Domaniç’e 80. Yaş Günü Armağanı, C. 2, İstanbul 2001.
• TUNÇOMAĞ, Kenan / CENTEL, Tankut, İş Hukukunun Esasları, İstanbul 2008
• TUNÇOMAĞ, Kenan, İş Hukuku, C. 1, İstanbul 1979.
• YAVUZ, Cevdet, Borçlar Hukuku Dersleri, Özel Hükümler, İstanbul 2009.
• YENİSEY, K. Doğan, Hizmet Sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu Sempozyumu, İstanbul 2012.
• YILMAZ, Halil, İş Sözleşmesinin İşverenin Malvarlığına Zarar Verilmesi Nedeniyle Feshi, Legal İHSGHD, S. 23, 2009.
• ZEVKLİLER, Aydın / GÖKYAYLA, K. Emre, Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, b. 11, Ankara 2010.