Establishing the Balance Between Protection and Use through Regulatory Administrative Procedures in the Protection of Immovable Cultural and Natural Assets

Year 2025, Volume: 29 Issue: 2, 663 - 702, 28.04.2025

Zeynep Nihal Aydınoğlu Yalçın

Abstract

The balance between protection and use is one of the fundamental concepts in the protection regime for cultural and natural assets. According to this concept, these assets must be protected while maintaining their presence in daily life, and this approach should not compromise either protection or use. These two values, which must be maintained, represent different dimensions of public interest. In addressing these dimensions in a balanced manner, the regulatory administrative acts established by the administrations responsible for the protection of cultural and natural assets play an important role. However, there is a need to clarify this concept, both for these administrations and for the judicial authorities tasked with reviewing the legality of these acts. The principle of proportionality, a core tenet of the rule of law, is a useful tool for clarifying this concept. Moreover, for the balance between protection and use to be effective, it must serve as a limitation on the discretionary power of the administration in regulatory processes related to the protection of immovable cultural and natural assets, as well as a tool for interpreting and limiting vague legal concepts. This study aims to evaluate, in light of judicial decisions, the role of the principle of proportionality, the discretionary power of the administration, and the interpretation and limitation of vague legal concepts within this discretionary power, in establishing the balance between protection and use.

Keywords

Cultural and natural assets, protection-use balance, principle of proportionality, discretionary power of the administration, vague legal concepts

Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunmasında Düzenleyici İdari İşlemler Yoluyla Koruma Kullanma Dengesinin Tesisi

Abstract

Koruma – kullanma dengesi kültür ve tabiat varlıklarını koruma rejimi kapsamındaki temel kavramlardan biridir. Söz konusu kavram çerçevesinde bu varlıkların hayatın içerisinde var olarak korunması ve bu anlayışın korumaya da kullanmaya da zarar vermemesi gerekmektedir. Gözetilmesi gereken bu iki değer, kamu yararının farklı boyutlarını temsil etmektedir. Bu boyutların dengeli bir biçimde ele alınmasında kültür ve tabiat varlıklarının korunmasında görevli idareler tarafından tesis edilen düzenleyici işlemler önemli rol oynamaktadır. Ancak gerek bu idareler gerekse bu işlemlerin hukuka uygunluk denetimini gerçekleştirecek yargı mercileri açısından koruma kullanma dengesi kavramının somutlaştırılması ihtiyacı bulunmaktadır. Hukuk devleti ilkesinin gereklerinden biri olan ölçülülük ilkesi, kavramın somutlaştırılması açısından kullanılmaya elverişli bir araçtır. Öte yandan koruma kullanma dengesi kavramının, işlevselleştirilebilmesi için taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunmasında idarenin düzenleyici işlemleri açısından takdir yetkisinin sınırı olarak ve belirsiz hukuki kavramların yorumlanmasında ve sınırlandırılmasında bir araç olarak kullanılması gerekmektedir. Çalışmanın amacı, yargı kararları ışığında ölçülülük ilkesi, idarenin takdir yetkisi ve bu takdir yetkisi çerçevesinde belirsiz hukuki kavramların yorumlanması ve sınırlandırılmasında koruma kullanma dengesi kavramının değerlendirilmesidir.

Keywords

Kültür ve tabiat varlıkları, koruma kullanma dengesi, ölçülülük ilkesi, idarenin takdir yetkisi, belirsiz hukuki kavramlar

References

• Akıllıoğlu, Tekin, “Kamu Yararı Kavramı Üzerine Düşünceler”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 1988, C. 9, S. 1 -3, s. 11 – 22.
• Akyılmaz Bahtiyar/Sezginer, Murat/Kaya, Cemil, Türk İdare Hukuku, 17. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2023.
• Altıparmak, Cüneyd, “Kültür Varlıklarına İlişkin İstisnai Düzenlemeler”, Kültürel Miras Hukuku, İkinci Bası, Seçkin Yayınları, Ankara 2024, s. 339 – 347, (Editörler Yeşilbaş Evindar /Altıparmak Cüneyd).
• Atay, Ender Ethem, İdare Hukuku, 9. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2023. Atılgan, Cansu, “Ulusal ve Uluslararası Düzenlemeler Işığında Türkiye’de Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunması Üzerine Bir Değerlendirme”, Art – Sanat, 2016, C. 6, s. 249 – 261.
• Azrak, Ali Ülkü, “İdari Yargı Denetiminin Sınırı Olarak İdarenin Takdir Yetkisi”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 1985, C. 6, S.1-3, s.17-29.
• Balta, Tahsin Bekir, İdare Hukuku I, Genel Konuları Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1970 (72).
• Bayazıt, Bahar, “Mülkiyet Hakkında Müdahalelerde Ölçülülük Kavramı ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda Kaynaklanan Hukuki El Atma Açısından Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Metin Günday Armağanı, Atılım Üniversitesi, Ankara 2020, s. 173 – 194.
• Candan, Turgut, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2017.
• Çakmak Münci, İdare Hukukunda Kuramsal Olarak Kamu Yararı, 1. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2013.
• Çelik, Bahattin, Koruma Amaçlı İmar Planlaması ve İlgili İdari Yargı Kararları, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2011.
• Detterbeck, Steffan, Allgemeines Verwaltungsrecht, 13. Auflage, C.H. Beck Verlag, München 2015.
• Duygun, Ahmet Mert / Şahin, Battal, “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Bağlamında Kültürel Yaşama Katılma Hakkı (İHEB Madde 27)”, Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2024, C. 6, S.1, s. 91 – 149.
• Erbguth, Wilfried, Allgemeines Verwaltungsrecht, Nomos, Baden Baden 2014. Erdem, Jülide Gül, “Ölçülülük İlkesinin İdarenin Takdir Yetkisi Kullanımındaki Yeri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, C. 62, S. 4, s. 971 – 1005.
• Erkut, Celal, “Kültürel Mirasın Korunması Hukuku”, Yıldızhan Yayla’ya Armağan, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2003, s. 285 – 291.
• Erkut, Celal, Hukuka Uygunluk Bloku, Tıpkı Basım, Danıştay Yayınları, Ankara 2016.
• Ersöz, Kürşat, Türk İdare Hukuku Kapsamında Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2017.
• Gök, Hasan, Koruma Alanlarındaki İmar Uygulamaları, 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2020.
• Gözler, Kemal / Kaplan, Gürsel, İdare Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, Bursa 2023.
• Günday, Metin, İdare Hukuku, 11. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara 2017.
• Günday, Metin, İdari Yargılama Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2022.
• Güneş, Turan, Türk Pozitif Hukukunda Yürütme Organının Düzenleyici İşlemleri, AÜSBF Yayınları, Sevinç Matbaası, Ankara 1965.
• Güneş, Ahmet, Çevre Hukuku, 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2015. Karahanoğulları, Onur, İdari Yargı, 1. Bası, Turhan Kitapevi, Ankara 2019.
• Karahanoğulları, Onur, İdare Hukuku, 1. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2022. Kunig, Philip, “Alman Kamu Hukukunda Ölçülülük İlkesi”, Çev. Burak Çelik, Gökcen Doğan, Ahmet Çağrı Yıldız, Türk- Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, C. 1, s. 159 – 178.
• Kaya, Cemil, İdarenin Takdir Yetkisi ve Yargısal Denetimi, Tıpkı Basım, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2014.
• Maurer, Hartmut / Waldhoff, Christian, Allgemeines Verwaltungsrecht, 19. Auflage, C.H.Beck, München 2017.
• Metin, Yüksel, Ölçülülük İlkesi: Karşılaştırmalı Bir Anayasa Hukuku İncelemesi, 1. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2002.
• Metin, Yüksel, “Anayasa Mahkemesinin Norm Denetimi Kararlarında Hukuk Devletinin Unsuru Olarak Ölçülülük İlkesi”, Anayasa Yargısı, 2023, C. 40, S.1, s. 333 – 370.
• Mumcu, Ahmet, “Eski Eserler Hukuku”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1969, C. 28, S. 1, s. 42 – 76.
• Oytan, Muammer, “Türkiye’de İdari Yargı Denetiminin Sınırları”, Türk İdare Dergisi, 1985, S. 366, s. 17 – 56.
• Öden, Merih, Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2003.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 23. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2023.
• Özkaya Özlüer, Ilgın, Sit Alanlarının Planlanması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2018.
• Öztürk, K. Burak, Fransız ve Türk Hukukunda İdarenin Düzenleme Yetkisinin Kapsamı, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
• Öztürk, K. Burak, “İdari İşlemin Sebep Unsuru: Yeni Bir Tanım Denemesi”, Prof. Dr. Metin Günday Armağanı, Atılım Üniversitesi Yayınları, Ankara 2020, s. 1033 – 1050.
• Sağlam, Fazıl, Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması ve Özü, AÜSBF Yayınları, Ankara, 1982.
• Sancakdar, Oğuz / Yağcı, Pınar/ Taşyıldız, Şükür /Çırak, Ezgi, Kültür ve Tabiat Varlıkları Hukuku, Adalet Yayınları, Ankara 2021.
• Schmidt, Rolf, Grundrechte, 27. Auflage, Dr. Rolf Schmidt GmbH, Bremen 2017.
• Sevgili Gençay, Fatma Didem, “Adsız Düzenleyici İşlemlerin Normlar Hiyerarşisindeki Yeri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, C. 63, S. 2, s. 397 – 417.
• Şahin, Cenk, “Türkiye’de Kültür Varlıklarının Korunmasına Yönelik İdari Yapılanma”, Farklı Hukuk Disiplinleri Gözüyle Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması, Beta Yayınları, İstanbul 2024, s. 1 – 18 (Editörler Ekşi Nuray, Dardeniz Gonca, Ülgen Mert).
• Tolunay, Ahmet/ Korkmaz Mehmet, “Ormancılıkta Kamu Yararı ve Üstün Kamu Yararı Üzerine Analizler”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2004, C. 8, S. 1, s. 47 – 58.
• Toprak, Zerrin “Çevre Hakkı ve Yerel Yönetimler”, Amme İdaresi Dergisi, İnsan Hakları Yıllığı, TODAİE, 1989, C. 10-11, s. 91 – 105.
• Truchet, Didier, “Fransız Danıştay’ı Kararlarında Kamu Yararı: Kaynağa ve Dengeye Dönüş”, Şeref Gözübüyük’e Armağan, Turhan Kitapevi, Ankara 2005, s. 357 – 375 (Çevirmen: Atay Ender Ethem).
• Ulusoy, Ali, Türk İdare Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2022.
• Uyanık, Halit, Ekonomik Kamu Yararı Kavramının Türk İdare Hukukundaki Anlam ve İşlevi, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2013.
• Yayla, Yıldızhan, “İdarenin Takdir Yetkisi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1964, C. 30, S. 1- 2, s. 201 – 211.
• Yılmaz, Serdar, İmar Planlarının Hukuki Rejimi, Seçkin Yayınları, Ankara 2021.
• Yılmaz, Turgut Nükhet, Çevre Politikası ve Hukuku, İmaj Yayınları, Ankara 2. Bası, 2012.
• Zabunoğlu, Yahya Kazım, İdare Hukuku, C. 2, Yetkin Yayınları, Ankara 2012.