THE EFFECT OF THE REQUIREMENT OF FORM REGARDING THE MAIN CONTRACT ON THE VALIDITY OF ARBITRATION AGREEMENT

Year 2025, Volume: 29 Issue: 3, 1049 - 1090, 29.07.2025

Cansu Korkmaz

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1666215

Abstract

In arbitration proceedings, objections are also encountered to the existence and validity of the arbitration agreement because the main contract does not exist, is invalid, or is voidable. The invalidity of the main contract, which is subject to the form requirement, due to its failure to meet this condition, is among the objections put forward by the parties. Accordingly, the question arises as to how the arbitration clause in the main contract that does not meet the form requirement will be affected by this situation. Therefore, it is necessary to evaluate whether the arbitration agreement, which deals with disputes arising from a contract subject to a certain form requirement, is subject to the said form requirement. Since a valid arbitration agreement is the basis for arbitration proceedings, the consequences that will arise if the invalidity of the main contract due to non-conformity is transmitted to the arbitration agreement are important. Accordingly, the examination of the relationship between the main contract and the arbitration agreement in terms of the formal requirement constitutes the subject of the study. In this study, the effect of the invalidity of the main contract due to non-conformity to form on the formal validity of the arbitration agreement is evaluated in terms of the distinction between the main contract and the arbitration agreement, the independence of the arbitration agreement from the main contract and the written form requirement for the arbitration agreement.

Keywords

Arbitration agreement , Formal validity , Written form , the Doctrine of autonomy , the Doctrine of separability/severability

Asıl Sözleşmeye İlişkin Şekil Şartının Tahkim Sözleşmesinin Geçerliliğine Etkisi

Abstract

Tahkim yargılamasında, asıl sözleşmenin yokluğu, geçersizliği, iptal edilebilir olduğu gerekçesiyle tahkim sözleşmesinin de varlığına ve geçerliliğine yönelik itirazlar ile karşılaşılmaktadır. Şekil şartına tâbi olan asıl sözleşmenin bu şartı sağlamamasından dolayı geçersiz olması, taraflarca ileri sürülen itirazlar arasında yer almaktadır. Bu doğrultuda, şekil şartını yerine getirmeyen asıl sözleşmenin içerisinde yer alan tahkim şartının bu durumdan nasıl etkileneceği sorusu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, belirli bir şekil şartına bağlı olan sözleşmeden doğan uyuşmazlıkları konu alan tahkim sözleşmesinin söz konusu şekil şartına tâbi olup olmadığının değerlendirilmesi gerekir. Nitekim geçerli bir tahkim sözleşmesi tahkim yargılamasına esas teşkil ettiğinden, asıl sözleşmenin şekle aykırılıktan dolayı geçersizliğinin tahkim sözleşmesine sirayet ettirilmesi hâlinde doğacak sonuçlar önem teşkil etmektedir. Buna göre asıl sözleşme ile tahkim sözleşmesi arasındaki ilişkinin şekil şartı yönünden incelenmesi çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada asıl sözleşmenin şekle aykırılıktan dolayı geçersizliğinin tahkim sözleşmesinin şekli geçerliliğine etkisi, asıl sözleşme ve tahkim sözleşmesi arasındaki ayrım, tahkim sözleşmesinin asıl sözleşmeden bağımsızlığı ve tahkim sözleşmesine dair yazılı şekil şartı yönünden değerlendirilmektedir.

Keywords

Tahkim sözleşmesi , Şekli geçerlilik , Yazılılık , Bağımsızlık ilkesi , Ayrılabilirlik ilkesi

Supporting Institution

TÜBİTAK

References

• Akıncı, Ziya, Milletlerarası Tahkim, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2021.
• Akduman, Ebru, “Tahkim Anlaşmasının Asıl Sözleşmeden Ayrılabilirliği İlkesi Çerçevesinde Geçerliliği”, İzmir Barosu Dergisi, 2023, S. 1, s. 1-27. (https://www.izmirbarosu.org.tr/YayinDetay/2183/sayi-2023-1).
• Alangoya, Yavuz, Medenî Usûl Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1973.
• Alangoya, Yavuz/Yıldırım, M. Kâmil/Deren-Yıldırım, Nevhis, Medenî Usûl Hukuku Esasları, 8. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2011.
• Alangoya, Yavuz, “Resmî Senetle Düzenlenmesi Gereken Hukukî İşlemlerde Tahkim Sözleşmesinin Şekli”, Yavuz Alangoya Makaleler, İstanbul 2012, s. 145-150. (Derleyen: Namlı, Mert).
• Anders, Monika/Gehle, Burkhard, Zivilprozessordnung, 82. Auflage, C.H.Beck, München 2024.
• Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz, Sema/Hanağası, Emel, Medenî Usûl Hukuku, 10. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2024.
• Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim/Erdoğan, Ersin, Medenî Usûl Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2024.
• Aydemir, Fatih, Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Baumgärtel, Gottfried, Wesen und Begriff der Prozesshandlung einer Partei im Zivilprozess, Verlag Franz Vahlen, Berlin/Frankfurt 1957.
• Bork, Reinhard, “Internationale Schiedsgerichtsbarkeit in Deutschland”, Internationale Schiedsgerichtsbarkeit - Arbitrage International - International Arbitration, Gieseking, Bielefeld 1997, s. 283-313, (Editör: Gottwald, Peter).
• Boztaş, Nevzat, “Tahkim Sözleşmesi”, Tahkimde Güncel Sorunlar (V-VI), Cumhurbaşkanlığı Yayınları, Ankara 2023, s. 83-94, (Editörler: Kıratlı, Metin/Susmaz, Hakkı/Yeşilırmak, Ali/Manav Özdemir, Eda/Bozkurt Gümrükçüoğlu, Yeliz).
• Brunner, Alexander/Gasser, Dominik/Schwander, Ivo, Schweizerische Zivilprozessordnung (ZPO), 2. Auflage, Dike Verlag, Zürich 2016.
• Buchwitz, Wolfram, Schiedsverfahrensrecht, Springer, Berlin 2019.
• Budak, Ali Cem, “Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Tahkim Hükümleri”, UTTDER, 2012, C. I, S. 1, s. 31-60.
• Budak, Ali Cem/Karaaslan, Varol, Medenî Usûl Hukuku, 7. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2023.
• Demirkol, Berk, “Türk Hukukunda Genel İşlem Şartlarında Yer Alan Hukuk Seçimi, Yetki Anlaşması ve Tahkim Anlaşmalarının Hüküm Doğurması”, Public and Private International Law Bulletin, 2020, C. 40, S. 2, s. 1313-1350. (https://dergipark.org.tr/en/pub/ppil/issue/56082/842228, Erişim Tarihi: 02.01.2025).
• Deren - Yıldırım, Nevhis, UNCITRAL Model Kanunu ve Milletlerarası Tahkim Kanunu Çerçevesinde Milletlerarası Tahkimin Esaslı Sorunları, Alkım Yayınevi, İstanbul 2004.
• Deynekli, Adnan, Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizinde Karşılaşılan Sorunlar”, DEÜHFD: Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2014, C. 16, Özel Sayı, s. 105-122. (https://hukuk.deu.edu.tr/fakultemiz/hukuk-fakultesi-dergisi/cilt-16-ozel-sayi/, Erişim Tarihi: 10.01.2025).
• Ekşi, Nuray, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim, 2. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2019.
• Erdem, Ercüment, “Tahkim Anlaşması”, Prof. Dr. Hamdi Yasaman’a Armağan, On İki Levha Yayıncılık İstanbul 2017, s. 241-273.
• Erdoğan, Ersin, “Tahkim Anlaşması, Yorumu ve İcrası”, Tahkimde Güncel Sorunlar (V-VI), Cumhurbaşkanlığı Yayınları, Ankara 2023, s. 17-31, (Editörler: Kıratlı, Metin/Susmaz, Hakkı/Yeşilırmak, Ali/Manav Özdemir, Eda/Bozkurt Gümrükçüoğlu, Yeliz).
• Erkan, Mustafa, “Tahkim Şartının Ayrılabilirliği Prensibinin Asıl Sözleşmenin Yokluğu Durumunda Değerlendirilmesi”, GÜHFD, 2013, C. XVII, S. 1-2, s. 535-562. (https://dergipark.org.tr/tr/pub/ahbvuhfd/issue/48109/608382, Erişim Tarihi: 07.01.2025).
• Ertekin, Erol/Karataş, İzzet, Uygulamada İhtiyarî Tahkim ve Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi Tanınması, Yetkin Yayınevi, Ankara 1997.
• Esen, Emre, “Uluslararası Ticarî Tahkimde Tahkim Anlaşmalarının Şekli”, MHB, 2008, S. 1-2, s. 65-114. (https://dergipark.org.tr/tr/pub/iumhmohb/issue/9363/117160, Erişim Tarihi: 07.01.2025).
• Fasching, Hans W., Schiedsgericht und Schiedsverfahren im österreichischen und im internationalen Recht, Manzsche Verlag, Wien 1973.
• Fasching, Hans W., “Die Form der Schiedsvereinbarung”, Festgabe für Hans W. Fasching zum 70. Geburtstag, Manzsche Verlag, Wien 1993, s. 371-382, (Editör: Jelinek, Wolfgang).
• Fasching, Hans W./Konecny, Andreas, Kommentar zu den Zivilprozessgesetzen, 4. Band/2. Teilband, 3. Auflage, Manzsche Verlag, Wien 2016.
• Fellas, John, Enforcing International Arbitration Agreements, International Commercial Arbitration in New York, Oxford University, New York 2010, s. 201-248, (Editör: Carter, James H./ Fellas, John).
• Fremuth Wolf, Alice, Die Schiedsvereinbarung im Zessionsfall, Verlag Österreich, Wien 2004.
• Gehrlein, Markus, “Die Kompetenz-Kompetenz eines Schiedsgerichts nach deutschem und schweizerischem Recht”, ZIP, 1995, S. 11, s. 964-967.
• Goldman, Berthold/Fouchard, Philippe/Gaillard, Emmanuel, Fouchard, Gaillard, Goldman on International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, The Hague 1999.
• Göksu, Mustafa, Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Tahkim, 5. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2023.
• Görgün, L. Şanal/Börü, Levent/Kodakoğlu, Mehmet, Medenî Usûl Hukuku, 12. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2023.
• Haarmann, Wilhelm, “Zum Schriftformerfordernis für Schiedsvereinbarungen”, Festschrift für Klaus J. Hopt zum 70. Geburtstag am 24 August 2010, De Gruyter, Berlin 2010, s. 2779-2790.
• Habscheid, Walther J., “Schiedsvertrag und Schiedsgutachtenvereinbarung”, KTS, 1957, S. 9, s. 129-136.
• Habscheid, Walther J., Schweizerisches Zivilprozess- und Gerichtsorganisationsrecht, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel 1986.
• Henn, Günter, Schiedsverfahrensrecht, Handbuch für die Praxis, 3. Auflage, C.F.Müller, Heidelberg 2000.
• İlhan, Hüseyin Afşın, Tahkim Sözleşmesinin Geçerliliği, Adalet Yayınevi, Ankara 2016.
• Kalpsüz, Turgut, “Tahkim Anlaşması”, Bilgi Toplumunda Hukuk - Ünal Tekinalp’e Armağan, C. II, Beta Yayınevi, İstanbul 2003, s. 1027-1053.
• Kessler, Joachim, Schiedsgerichtsvertrag und Schiedsverfahren, Wilhelm Goldmann Verlag, München 1970.
• Kisch, Wilhelm, “Einige Bemerkungen zum Wesen des Schiedsvertrages”, ZZP, 1926, S. 51, s. 321-334. Kuru, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usûlü, 6. Baskı, Demir-Demir, C. VI, İstanbul 2001.
• Kuru, Baki, Medenî Usûl Hukuku El Kitabı, C. II, Yetkin Yayınevi, Ankara 2020.
• Lachmann, Jens-Peter, Handbuch für die Schiedsgerichts-praxis, 2. Auflage, Dr. Otto Schmidt Verlag, Köln 2002.
• Liebscher, Christoph/Oberhammer, Paul/Rechberger, Walter H., Schiedsverfahrensrecht, Band I, Springer Verlag, Wien 2012.
• Lindsey, David M/Lahlou, Yasmine, The Law Applicable to International Arbitration in New York, International Commercial Arbitration in New York, Oxford University, New York 2010, s. 17-54, (Editör: Carter, James H./Fellas, John).
• Lionnet, Klaus/Lionnet, Annette, Handbuch der internationalen und nationalen Schiedsgerichtsbarkeit, 3. Auflage, Richard Boorberg Verlag, Düsseldorf 2005.
• Lorenz, Werner, “Die Rechtsnatur von Schiedsvertrag und Schiedsspruch”, AcP, 1958-1959, S. 157, s. 265-302.
• Lüttmann, Ruth/Breyer, Michael, “Notarielle Beurkundung von Schiedsvereinbarungen”, ZZP, 2006, Band 119, s. 475-486.
• Meier, Isaak, Schweizerisches Zivilprozessrecht, Schulthess, Zürich/Basel/Genf 2010.
• Musielak, Hans-Joachim/Voit, Wolfgang, Zivilprozessordnung, 21. Auflage, Vahlen, München 2024.
• Niedermaier, Tilman, Schieds- und Schiedsverfahrensvereinbarungen in strukturellen Ungleichgewichtslagen, Mohr Siebeck, Tübingen 2013.
• Nueber, Michael, ZPO-Schiedsverfahren, TaschenKommentar, LexisNexis Verlag, Wien 2019.
• Özbay, İbrahim/Korucu, Yavuz, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Tahkim, Adalet Yayınevi, Ankara 2016.
• Özbek, Mustafa Serdar, “Tahkim Şartının Asıl Sözleşmeden Ayrılabilirliği İlkesinin Hukukî Sonuçları ve Sınırları”, Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi, 2020, C. 7, S. 1, s. 41-114. (https://portal.tnb.org.tr/Edergi/Hukuk_Dergisi/YIL7/SAYI1/index.html#p=2, Erişim Tarihi: 08.01.2025). Özbek, Mustafa Serdar, Tahkim Hukuku, C. I, Yetkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Özel, Sibel, “Yabancı Hakem Kararlarının Tenfızine Engel Bir Durum: Tahkim Sözleşmesinin Geçersiz Olması”, MÜHF-HAD, 2017, C. 23, S. 1, s. 303-323. (https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruhad/issue/30773/332732, Erişim Tarihi: 10.01.2025).
• Özmumcu, Seda, “The Principle of Separability and Competence - Competence in Turkish Civil Procedure Code No. 6100”, Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul, 2013, C. 45, S. 62, s. 263-276. (https://dergipark.org.tr/en/pub/iuafdi/issue/726/7824, Erişim Tarihi: 09.01.2025).
• Pekcanıtez, Hakan/Yeşilırmak, Ali, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet, Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı, 12. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2024.
• Postacıoğlu, İlhan E., Medenî Usûl Hukuku Dersleri, 6. Baskı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1975.
• Postacıoğlu, İlhan E./Altay, Sümer, Medenî Usûl Hukuku Dersleri, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2015.
• Prütting, Hanns/Gehrlein, Markus, Zivilprozessordnung Kommentar, 15. Auflage, Wolters Kluwer, Hürth 2023.
• Rauscher, Thomas/Krüger, Wolfgang, Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung, Band 3, 6. Auflage, C.H.Beck, München 2022.
• Rechberger, Walter H.,/Klicka, Thomas, Zivilprozessordnung, 5. Auflage, Verlag Österreich, Wien 2019.
• Rosenberg, Leo/Schwab, Karl Heinz/Gottwald, Peter, Zivilprozessrecht, 18. Auflage, C.H.Beck, München, 2018.
• Saenger, Ingo, Zivilprozessordnung, 10. Auflage, Nomos, Baden-Baden 2023 (Hk-ZPO/Bölüm Yazarı).
• Sarısözen, Serhat, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Hakem Yargılaması”, Terazi Hukuk Dergisi, 2017, C. 12, S. 132, s. 105-119.
• Schiedermair, Gerhard, Vereinbarungen im Zivilprozess, Ludwig Röhrscheid Verlag, Bonn 1935.
• Schlosser, Peter, “Der Grad der Unabhängigkeit einer Schiedsvereinbarung vom Hauptvertrag”, Law of International Business and Dispute Settlement in the 21st Century, Liber Amicorum Karl-Heinz Böckstiegel, Köln 2001, s. 697-713.
• Schmitz, Peter, “Schidsvereinbarungen in der notariellen Praxis”, RNotZ, 2003, Heft 12, s. 591-612.
• Schütze, Rolf A./Tscherning, Dieter/Wais, Walter, Handbuch des Schiedsverfahrens, de Gruyter, Berlin/New York 1985.
• Schwab, Karl Heinz, “Die Entscheidung des Schiedsgerichts über seine eigene Zuständigkeit Eine Stellungnahme zum Verhältnis von Hauptvertrag und Schiedsvertrag und zur sog. Kompetenz – Kompetenz des Schiedsgerichts”, KTS, 1961, S. 2, s. 17-25.
• Schwab, Karl Heinz/Walter, Gerhard, Schiedsgerichtsbarkeit Kommentar, 7. Auflage, C.H.Beck, München 2005.
• Schwebel, Stephen M., International Arbitration: Three Salient Problems, Grotuis Publications, Cambridge 1987.
• Spühler, Karl/Tenchio, Luca/Infanger, Dominik, Basler Kommentar Schweizerische Zivilprozessordnung, 3. Auflage, Stämpfli Verlag, Basel 2017.
• Stacher, Marco, Einführung in die internationale Schiedsgerichtsbarkeit der Schweiz, Dike Verlag, Zürich 2021.
• Stein, Friedrich/Jonas, Martin, Kommentar zur Zivilprozessordnung, Band 10, 23. Auflage, Mohr Siebeck, Tübingen 2014.
• Şit, Banu, “Tahkim Anlaşmasının Şekli: Yazılı Şekil Şartı ve İnternet Aracılığı ile Akdedilen Tahkim Anlaşmaları”, MHB, 2005-2006, S. 1-2, s. 411-436. (https://dergipark.org.tr/tr/pub/iumhmohb/issue/9365/117189, Erişim Tarihi: 10.01.2025).
• Taşkın, Âlim, Tahkim Hukukunda Tahkim Anlaşması, Hakem Kurulu ve Tahkim Yargılaması, Yetkin Yayınevi, Ankara 2019.
• Tanrıver, Süha, Medenî Usûl Hukuku, C. II, Yetkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Tanrıver, Süha, “Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizi Bağlamında Kamu Düzeninin Etkisi”, MHB, 1997, s. 1-2, s. 467-491. (https://dergipark.org.tr/tr/pub/iumhmohb/issue/9372/117400)
• Thomas, Heinz/Putzo, Hans, Zivilprozessordnung, 42. Auflage, C.H.Beck, München 2021.
• Torggler, Hellwig/Mohs, Florian/Schäfer, Friederike/Wong, Venus Valentina, Handbuch Schiedsgerichtsbarkeit, 2. Auflage, Verlag Österreich, Wien 2017.
• Umar, Bilge, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2014.
• Üstündağ, Saim, Medenî Usûl Hukukunda Kanun Yolları ve Tahkim, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1968.
• von Pachelbel-Gehag, Johann, Das reformierte deutsche und schwedische Schiedsverfahrensrecht, Peter Lang Verlag, Frankfurt am Main 2002.
• Vorwerk, Volkert/Wolf, Christian, BeckOK ZPO, 52. Auflage, C.H.Beck, München 2022, (BeckOK ZPO/Bölüm Yazarı). Wagner, Gerhard, Prozessverträge, Mohr Siebeck, Tübingen 1998.
• Walter, Gerhard/Bosch, Wolfgang/Brönnimann, Jürgen, Internationale Schiedsgerichtsbarkeit in der Schweiz, Stämpfli Verlag, Bern 1991.
• Wieczorek, Bernhard/Schütze, Rolf A., Zivilprozessordnung und Nebengesetze, 4. Auflage, 11. Band, de Gruyter, Berlin/Boston 2013.
• Yavuz, Cevdet, “Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi ve Tâbi Olduğu Hükümler”, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, II. Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 2009, s. 133-177.
• Yeğengil, Rasih, Tahkim, Cezai Matbaası, İstanbul 1974.
• Yener Keskin, Cansu, Milletlerarası Tahkim Sözleşmesinin Kurulması ve Etkisi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Yeşilırmak, Ali, Türkiye’de Ticarî Hayatın ve Yatırım Ortamının İyileştirilmesi İçin Uyuşmazlıkların Etkin Çözümünde Doğrudan Görüşme, Arabuluculuk, Hakem-Bilirkişilik ve Tahkim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Yeşilova, Bilgehan, Milletlerarası Ticarî Tahkimde Nihai Karardan Önce Mahkemelerin Yardımı ve Denetimi, Güncel Yayınevi, İzmir 2008.
• Yılmaz, Ejder, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C. IV, Yetkin Yayınevi, Ankara 2021.
• Zeiler, Gerold, Schiedsverfahren, 2. Auflage, NWV Verlag, Wien 2014.
• Zöller, Richard, Zivilprozessordnung, ZPO Kommentar, 35. Auflage, Dr. Otto Schmidt Verlag, Köln 2024.