Yabancı Unsurlu Gölge Yazarlık Sözleşmesinin Esasına Uygulanacak Hukuk

Year 2025, Volume: 29 Issue: 4, 1637 - 1674, 14.10.2025

Erman Eroğlu

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1694804

Abstract

Gölge yazarlık ilişkisi, eser sahibinin oluşturduğu bir eserin başka biri tarafından kendi adıyla yayımlanmasına rıza göstermesiyle ortaya çıkmakta olup; özellikle eser sahipliği ile mali ve manevi hakların devri bakımından önemli hukuki tartışmalara yol açmaktadır. Bu sözleşmeler yabancılık unsuru içerdiğinde, ilişki daha da karmaşık hale gelmektedir. Nitekim, eser sahipliği ve manevi hakların devredilemez niteliği nedeniyle, bu tür sözleşmelerde tarafların hukuk seçimi serbestisi belirli sınırlamalara tabidir. Bu makalede, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) hükümleri çerçevesinde, gölge yazarlık sözleşmelerine uygulanacak hukukun belirlenmesine ilişkin esaslar değerlendirilmiş; özellikle MÖHUK m. 24 ve m. 28 hükümleri doğrultusunda çözüm önerilerinde bulunulmuştur.

Keywords

Gölge Yazarlık , Uygulanacak Hukuk , Manevi Hakların Devri , Doğrudan Uygulanan Kurallar , Kamu Düzeni

The Applicable Law to Ghostwriting Agreements with Foreign Elements

Abstract

Ghostwriting is the term used to describe a person allowing his original work to be released under another’s name. This practice commonly gives rise to legal concerns, particularly regarding the determination of authorship and the transfer of economic and moral rights. In terms of ghostwriting agreement, the legal consequences get considerably more complex when such contracts involve foreign elements. With respect to freedom to choose the applicable law, the parties do not have absolute discretion, as moral rights and authorship are regarded inalienable. This article examines the applicable legal framework for ghostwriting agreements under Turkish Law No. 5718 on Private International Law and Procedural Law (MÖHUK) and explores potential legal solutions within the scope of Articles 24 and 28.

Keywords

Ghostwriting , Applicable Law , Transfer of Moral Rights , Overriding Mandatory Rules , Public Policy

References

• Akıncı, Ziya, Milletlerarası Özel Hukuk, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2020.
• Aprile, J. Vincent II, “Ghostwriter: A New Legal Superhero”, GPSolo, 2009, Vol. 26, No. 1, s. 26-27.
• Arslan, İlyas, “5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Uyarınca Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerinde Zımni Hukuk Seçimi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 2016, C. 33, S. 2, s. 1-41.
• Arslan, İlyas, Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2014.
• Aybay, Rona/Dardağan, Esra, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı), 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008.
• Aygül, Musa/Çoban, Nazlı, “Birden Fazla Ülkede İfa Edilen İş Sözleşmelerinde Mutad İşyerinin Tespiti”, Terazi Hukuk Dergisi, 2020, C. 15, S. 169, s. 1815-1832.
• Aygün, Mesut, “Yabancılık Unsurunun Mahiyeti ve Yargılamadaki Rolü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2014, C. 16, s. 1025-1066.
• Aygün, Mesut, “Karakteristik Edim Teorisi”, Eskişehir Barosu Dergisi, 2005, S. 6, s. 29-51.
• Ayhan İzmirli, Lale, Avrupa Birliği ve Türk Hukuklarına Göre İnternet Ortamında Fikri Mülkiyet Haklarının İhlali ve Korunması, Seçkin Yayınevi, Ankara 2012.
• Bellican, Cüneyt, Fikri Hukukta Manevi Haklar ve Manevi Hakların Korunması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2008.
• Bozgeyik, Hayri, “Fikir ve Sanat Eserlerinde Hususiyet”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 2009, C. 25, S. 3, s. 170-222.
• Brandt, Deborah, “Who’s the President?: Ghostwriting and Shifting Values in Literacy”, College English, 2007, Vol. 69, No. 6, s. 549-571.
• Briggs, Adrian, The Conflict of Laws, 3. Baskı, Oxford University Press, Oxford 2013.
• Can, Hacı/Ergene, Deniz/Şahan, Ferit Çağdaş/Öztürk, Esra, Milletlerarası Özel Hukuk, 7. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2025.
• Canyaş, F. Aslı Bayata, “Roma I Tüzüğü ile Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Uyarınca Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerinde Örtülü Hukuk Seçimi”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2011, C. 1, S. 1, s. 110-121.
• Cuniberti, Gilles, Conflict of Laws: A Comparative Approach, Edward Elgar Publishing, Cheltenham 2017.
• Çalışkan, Yusuf, Uluslararası Fikri Mülkiyet Hukukunda Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları: WIPO Tahkimi ve Dünya Ticaret Örgütü, Değişim Yayınları, Sakarya 2008.
• Çelikel, Aysel/Erdem, B. Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 16. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2020.
• Comba, Maria Campo, The Law Applicable to Cross-border Contracts involving Weaker Parties in EU Private International Law, Springer, Cham 2021.
• Çörtoğlu Koca, Sema, Fikri Mülkiyet Haklarından Doğan Uyuşmazlıklarda Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Çörtoğlu Koca, Sema, “Sınai Mülkiyet Haklarına İlişkin Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Münhasır Yetki Sorunu”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2025, C. 11, S. 1, s. 1-20.
• Dardağan, Esra, Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Haklardan Doğan Kanunlar İhtilafı, Betik Yayıncılık, İstanbul 2000. Dardağan Kibar, Esra, “Fikri Haklar Alanında Uygulanacak Hukuk Sorunu”, Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Konular Sempozyumu, Yetkin Yayınları, Ankara 2016, s. 439-456 (Editörler: Tiryakioğlu, Bilgin/Aygün, Mesut/Önal, Ali/Altıparmak, Kübra/Kaya, Cansu).
• Demir Gökyayla, Cemile, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kamu Düzeni, Seçkin Yayınları, Ankara 2001.
• Demirkol, Berk, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 24. Maddesi Çerçevesinde Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2011.
• Doğan, Vahit/Yılmaz, Alper Çağrı/Ayhan İzmirli, Lale, Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Baskı, Savaş Yayınları, Ankara 2023.
• Elçin, Doğa, Milletlerarası Unsurlu Bireysel ve Toplu İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk, Adalet Yayınevi, Ankara 2012.
• Erdem, B. Bahadır, “Fikri Haklarda Ülkesellik Prensibi”, Prof. Dr. Nihal Uluocak’a Armağan, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1999, s. 39-55 (Editör: İstanbul Üniversitesi).
• Erdem, B. Bahadır, Patent Hakkının Korunmasına ve Patent Hakkına İlişkin Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk, 2. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2002.
• Esen, Emre, “Alman Hukukunda İhtarlı Basit Dava Usulü (Mahnverfahren) Çerçevesinde Verilen Kararların Türk Hukukunda Tenfizi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 2007, C. 27, S. 1-2, s. 21-80.
• Fentiman, Richard, “Choice of Law and Intellectual Property”, Intellectual Property and Private International Law – Heading for the Future, Hart Publishing, Oxford 2005, s. 129-150 (Editors: Drexl, Josef/Kur, Annette).
• Garber, Marjorie, Shakespeare’s Ghost Writers: Literature as Uncanny Causality, Routledge, New York 1987.
• Garnett, Richard, “Intellectual Property and Private International Law: Strangers in the Night?”, Across Intellectual Property: Essays in Honour of Sam Ricketson, Cambridge University Press, Cambridge 2020, s. 128-172 (Editors: Austin, Graeme/Christie, Andrew F./ Kenyon, Andrew T./Richardson, Megan).
• Ginsburg, Jane C., “Conflicts of Copyright Ownership Between Authors and Owners of Original Artworks: An Essay in Comparative and International Private Law”, Columbia-VLA Journal of Law & the Arts, 1993, Vol. 17, No. 3, s. 395-416.
• Ginsburg, Jane C./Sirinelli, Pierre, “Private International Law Aspects of Authors' Contracts: The Dutch and French Examples”, Columbia Journal of Law & the Arts, 2015, Vol. 39, No. 2, s. 171-194.
• Giray, Faruk Kerem, “Tenfize İlişkin Üç Soru: Tenfize Konu Yabancı İlamın Hukuk Devletinden Sadır Olması Gerekir Mi? Arabuluculuk Neticesinde Yapılan Sulh Anlaşması Tenfiz Edilebilir Mi? Yabancı Mahkemeden Sadır Ödeme Emri Kararı Tenfiz Edilebilir Mi?”, Public and Private International Law Bulletin, 2019, C. 39, S. 2, s. 609-643.
• Goldstein, Paul/Hugenholtz, P. Bernt, International Copyright: Principles, Law and Practice, Oxford University Press, Oxford 2019.
• Govindaraj, V.C., Private International Law A Case Study, Oxford University Press, Yeni Delhi 2018.
• Göka, Emir/Erdem, Bedirhan, “Gölge Yazarlık Sözleşmelerinin Geçerliliği ve Akademik Gölge Yazarlığın Cezalandırılabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2022, C. 28, S. 1, s. 489-574.
• Grossman, Mahesh, Write a Book Without Lifting a Finger, 10 Finger Press, Chicago 2003.
• Güngör, Gülin, Türk Milletlerarası Özel Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2021.
• Hook, Maria, Choice of Contract Law, Hart Publishing, Portland 2016.
• Kaplan, Yavuz, İnternet Ortamında Fikri Hakların Korunmasına Uygulanacak Hukuk, Seçkin Yayınevi, Ankara 2004.
• Karaaslan, Pelin, “Gölge Yazarlık Sözleşmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, 2020, C. 15, S. 164, s. 765-773.
• Knapp, John C./Hulbert, Azalea M., Ghostwriting and the Ethics of Authenticity, Palgrave Macmillan, New York 2017. Kono, Toshiyuki/Jurcys, Paulius, “General Report”, Intellectual Property and Private International Law: Comparative Perspectives, Hart Publishing, Oxford 2012, s. 1-217 (Editor: Kono, Toshiyuki).
• Lastowka, Greg, “The Trademark Function of Authorship”, Boston University Law Review, 2005, Vol. 85, No. 4, s. 1172-1239.
• May, Ernest R., “Ghost Writing and History”, The American Scholar, 1953, Vol. 22, No. 4, s. 459-465.
• Moynihan, Cornelius J. Jr, “Ghostwriters in the Courts”, Litigation, 1991, Vol. 17, No. 2, s. 37-55.
• Mumford, Andrew/Bayford, Katherine, “Ghostwriting History: Churchill, Kennedy and the Authenticity of Authorship”, The International History Review, 2024, Vol. 47, No. 1, s. 1-16.
• Nomer, Ergin, Devletler Hususi Hukuku, 22. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2017.
• Ömeroğlu, Ekin, “Fikri Mülkiyet Haklarının İhlaline Uygulanacak Hukukta ‘Soft Law’ Tarafından Hukuk Seçimine Yer Verilmesi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 2020, C. 40, S. 1, s. 55-77.
• Özdemir Kocasakal, Hatice, “Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun MÖHUK m. 24 Çerçevesinde Tespiti ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 2010, C. 30, S. 1-2, s. 27-62.
• Özel, Sibel/Erkan, Mustafa/Pürselim, Hatice Selin/Karaca, Hüseyin Akif, Milletlerarası Özel Hukuk, 3. Baskı, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2024.
• Özkan, Işıl, Devletler Özel Hukukunda İkametgah, Mutad Mesken ve İşyeri Bağlama Noktalarının Yeniden Değerlendirilmesi, Naturel Yayıncılık, Ankara 2003.
• Öztürk, Ayşenur, Türk Hukukunda ve Karşılaştırmalı Hukukta Telif Hakkına İlişkin Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Paralikas, Apostolos, “Can Ghostwriting Be Considered Consensual Plagiarism?”, IDEA: The Intellectual Property Law Review, 2022, Vol. 63, No. 1, s. 67-83.
• Pürselim Arning, Hatice Selin, “Milletlerarası Özel Hukukta Eser Sahibinin Ölümünden Sonra Telif Hakları: Sanatçı Salvador Dali ile ilgili Tokyo Yüksek Mahkemesi’nin ve Fransız Mahkemesi’nin Kararları”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, C. 21, S. 1, s. 243-264.
• Polater, Salih, Fikir ve Sanat Eserleri Hukukuna Göre Güzel Sanat Eserleri ve Eser Sahibinin Hakları, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Posner, Richard A., Cardozo: A Study in Reputation, University of Chicago Press, Chicago 1990.
• Ruhi, Ahmet Cemal, Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeni Müdahalesi, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Sargın, Fügen, “5718 sayılı MÖHUK Çerçevesinde Fikri ve Sınai Haklar ile İlgili Milletlerarası Unsurlu Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk”, Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Akitler ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Nüsret-Semahat Arsel Uluslararası Ticaret Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi Konferans Yayınları, İstanbul 2010, s. 171-197 (Editör: Koç Üniversitesi).
• Sargın, Fügen, Milletlerarası Unsurlu Patent ve Ticari Marka Lisansı Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk, Turhan Kitabevi, Ankara 2002.
• Sarıöz Büyükalp, İpek, “Mutad İşyeri Kavramı ve MÖHUK m. 27/f. 3’ün Uygulanması Sorunu”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, C. 8, S. 2, s. 195-248.
• Stone, Peter, “The Concept of Habitual Residence in Private International Law”, Anglo-American Law Review, 2000, Vol. 29, No. 3, s. 342-347.
• Suluk, Cahit/Karasu, Rauf/Nal, Temel, Fikri Mülkiyet Hukuku, 6. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Şahin, Beyza Ç., Bireysel İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Şanlı, Cemal/Esen, Emre/Ataman Figanmeşe, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 11. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2024.
• Tarman, Zeynep Derya, “5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) Uyarınca Yabancılık Unsuru Taşıyan Akdi Borç İlişkilerinde Hukuk Seçimi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 2010, C. 26, S. 1, s. 143-171.
• Tekinalp, Gülören, Milletlerarası Özel Hukuk: Bağlama ve Usul Hukuku Kuralları, 13. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2020.
• Toker, Ali Gümrah, “5718 Sayılı MÖHUK Çerçevesinde Telif Hakkına İlişkin Sözleşmenin Esasına Uygulanacak Hukuk”, Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, 2022, C. 8, S. 1, s. 51-74.
• Torremans, Paul, “Article 3:901 Overriding Mandatory Rules”, Conflict of Laws in Intellectual Property: The CLIP Principles and Commentary, Oxford University Press, Oxford 2013, s. 737-749 (Editors: Basedow, Jürgen/Drexl, Joseph).
• Torremans, Paul, “Article 3:902 Public Policy”, Conflict of Laws in Intellectual Property: The CLIP Principles and Commentary, Oxford University Press, Oxford 2013, s. 749-752 (Editors: Basedow, Jürgen/Drexl, Joseph).
• United States Copyright Office, Authors, Attribution, and Integrity: Examining Moral Rights in the United States (Report of the Register of Copyrights, April 2019). (https://www.copyright.gov/policy/moralrights/full-report.pdf, Erişim Tarihi: 05.03.2025).
• Uyanık Çavuşoğlu, Ayfer, “İnternet Ortamında İşlenen Haksız Fiil Sorumluluğuna Uygulanacak Hukuk”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 2002, C. 22, S. 2, s. 967-998.
• Van Eechoud, Mireille, “Alternatives to the lex protectionis as the Choice-of-Law Rule for Initial Ownership of Copyright”, Intellectual Property and Private International Law, Hart Publishing, Oxford 2005, s. 289-307 (Editors: Drexl, Josef/Kur, Annette).
• Yellin, Hannah, Celebrity Memoir: From Ghostwriting to Gender Politics, Palgrave Macmillan, Londra 2020.
• Zaytseva, N., “Ghostwriters as a Legal Phenomenon. Features and Prospect of Legal Regulation of Their Activities”, Norwegian Journal of Development of the International Science, 2020, Vol. 38, No. 1, s. 29-33.
• Zhang, Mo, “Habitual Residence v. Domicile: A Challenge Facing American Conflicts of Laws”, Maine Law Review, 2018, Vol. 70, No. 1, s. 161-197.