The Defendant's Capacity to Stand Trial

Year 2025, Volume: 29 Issue: 4, 2027 - 2071, 14.10.2025

Hazal Algan Canseven

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1699303

Abstract

Although it is not mandatory for the accused to actively participate in criminal proceedings, it is essential for the exercise of the right to defense that the accused be able to follow the prosecution against them and exercise the rights granted to them. Merely including the accused in the proceedings throgh their physical presence is insufficient, as this would reduce the accused to the status of an object and disregard their will, which is a fundamental element of their moral existence. Therefore, for the right to a fair trial to be ensured, the accused must possess the ability to shape the proceedings conducted against them. This ability is referred to as the “capacity to stand trial”. In its simplest definition, the capacity to stand trial is the ability of the accused to understand the charges against them in their essential aspects and to defend their interests against these charges.
In legal doctrine, the capacity to stand trial is generally assessed only in the context of mental illness, and other situations in which the accused lacks this capacity have not been the subject to comprehensive research. However, the concept of the capacity to stand trial, its legal nature, the circumstances in which an accused may lack such capacity, and the procedural consequences of such a lack are critical issues. This study evaluates these problems within the framework of the Turkish criminal procedure system, the provisions of the Turkish Code of Criminal Procedure (CMK), and the corresponding regulations and judicial decisions under the German Code of Criminal Procedure (StPO).

Keywords

Capacity to stand trial , Mental illness , Absence of the accused , Criminal capacity , Security measures

Sanığın Duruşma Ehliyeti

Abstract

Sanığın aktif olarak ceza yargılamasına katılması zorunlu değilse de savunma hakkının tesisi için hakkında yürütülen kovuşturmayı takip edebilmesi ve kendisi için öngörülen hakları kullanabilmesi gerekir. Bu manada sanığın sadece maddi varlığıyla kovuşturma sürecine dahil olması yeterli değildir. Zira bu halde sanık bir nesne durumuna düşer ve manevi varlığının en önemli unsuru olan irade göz ardı edilmiş olur. O halde adil yargılanma hakkının tesisi için sanığın, hakkında yürütülen kovuşturma sürecine yön verebilme yeteneğine sahip olması gerekmektedir. Bu yetenek duruşma ehliyeti olarak allandırılmakta olup, en temel tanımıyla sanığın, hakkındaki isnadı temel hatları ile anlayabilmesi ve bu isnatlara karşı menfaatlerini savunabilmesi yeteneğini ifade etmektedir. Öğretide duruşma ehliyeti sadece akıl hastalığı bağlamında değerlendirilmekte olup, sanığın duruşma ehliyetinden yoksun olabileceği diğer haller ise herhangi bir araştırma konusu yapılmamıştır. Halbuki sanığın duruşma ehliyeti kavramı, bu ehliyetinin hukuki niteliği, sanığın duruşma ehliyetinden yoksun olabileceği haller ve bu hallerde kovuşturmanın nasıl yürütüleceği veya sonuçlandırılacağına ilişkin hususlar son derece önem arz etmektedir. Bu çalışmada, söz konusu sorunlar Türk ceza muhakemesi sistemi, Ceza Muhakemesi Kanunu ve Alman Ceza Muhakemesi Kanunu’ndaki düzenlemeler ve yargı kararları kapsamında ele alınmıştır.

Keywords

Duruşma ehliyeti , Akıl hastalığı , Sanığın yokluğu , Ceza ehliyeti , Güvenlik tedbirleri

References

• Atıcı, Cansu, Medeni Usûl Hukukunda Dava Ehliyeti, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 2019.
• Aydın Özdemir, Elif, “19.12.2008 Tarihli İsviçre Medeni Kanunu Değişikliği ile Karşılaştırmalı Olarak Türk Medeni Kanunu’nda Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması Düzenlemesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, C. 15 S. 2, s. 171-209. (https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuhfd/issue/46830/587194, Erişim Tarihi: 25.11.2024)
• Beulke, Werner, Strafprozessrecht, 11. Auflage, C.F. Müller, Heidelberg 2010.
• Beulke, Werner/ Swoboda, Sabine, Strafprozessrecht, 16. Auflage, C.F. Müller, Heidelberg 2022.
• Centel, Nur/ Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 22. Bası, Beta Basım Yayın, İstanbul 2024.
• Demirbaş, Timur, Soruşturma Evresinde Şüphelinin İfadesinin Alınması, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2022.
• Doğan, Murat/ Yakan, Burak, “Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması Kapsamında Kuruma Yerleştirme ve Kurumdan Çıkarma Kararı ve Bu Kararlara Karşı Başvurulabilecek Yollar”, ERÜHFD, 2023, C. 15, S. 1, s. 3-46. (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3108486#:~:text=K%C4%B1s%C4%B1tlanan%20ki%C5%9Finin%20kuruma%20yerle%C5%9Ftirilmesine%20ve,hukuk%20mahkemesine)%20yap%C4%B1lma%2D%20l%C4%B1d%C4%B1r.> Erişim Tarihi: 25.11. 2024)
• Dülger, Murat Volkan / Taşkın, Şaban Cankat, Ceza Muhakemesi Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024. Erem, Faruk, Ceza Usulü Hukuku, Sevinç Matbaası, Ankara 1973.
• Ersoy, Uğur, Ceza Muhakemesi Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara 2024.
• Gökcen, Ahmet/ Alşahin, Mehmet Emin/ Çakır, Kerim, Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2024.
• Hamide Zafer, “Emniyet Tedbiri Muhakemesinin Özellikleri”, Journal of Istanbul University Law Faculty, 62 (1-2), 2011, 263-314. (https://dergipark.org.tr/en/pub/iuhfm/issue/9078/113273, Erişim Tarihi: 13.11 2024)
• Hartmann, Arthur/ Schmidt, Rolf, Strafprozessrecht, 7. Auflage, Schmidt Verlag, Bremen 2018.
• Heger, Martin, Strafprozessrescht, Kohlhammer, Stuttgart 2012.
• Hellman, Uwe, Strafprozessrecht, 2. Auflage, Springer, Berlin 2006.
• Joachimski, Jupp/Haumer Christine, Strafverfahrensrecht, 7. Auflage, Boorberg, Stuttgart 2015.
• Karakehya, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 6. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2024.
• Keçelioğlu, Elvan, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Gözlem Altına Alma”, Ankara Barosu Dergisi, 2015, S. 3, s. 221-245. (https://dergipark.org.tr/tr/pub/abd/issue/33844/374766, Erişim Tarihi: 1.12. 2024)
• Kılıç, Ali Şahin, “Ceza Muhakemesi Şartlarının Genel Teorisi”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 2024, s. 79-97. (https://cdn.istanbul.edu.tr/file/JTA6CLJ8T5/A4D5B997DFE44D84AD459292301B2665>Erişim Tarihi: 13.12. 2024)
• Kindhäuser, Urs, Strafprozessrecht, 3. Auflage, Nomos, Baden-Baden 2013.
• Kindhäuser, Urs/ Schumann, Kay H., Strafprozessrecht, 6. Auflage, Nomos, Baden- Baden 2022.
• Klesczewski, Diethelm, Strafprozessrecht, Verlag Franz Vahlen, München 2013.
• Kramer, Bernhard, Grundbegriffe des Strafverfahrenrechts, 5. Auflage, Kohlhammer, Stuttgart 2002.
• Krey, Volker, Deutsches Strafverfahrensrecht, Kohlhammer, Stutgart 2007.
• Kunter, Nurullah, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 7. Bası, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul 1981.
• Kunter, Nurullah /Yenisey, Feridun/ Nuhoğlu, Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 16. Bası, Beta Yayınları, İstanbul 2008.
• Meyer-Goßner, Lutz / Schmidt, Bertram, Strafprozessordnung Gerichtverfassungsgesetz, Nebengesetze und ergänzende Bestimmungen, 60. Auflage, C.F. Müller, München 2017.
• Özbek, Veli Özer/ Doğan, Koray / Bacaksız, Pınar, Ceza Muhakemesi Hukuku, 17. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• Özen, Mustafa, Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Muhakemesi Hukuku, 7. Baskı, Adalet Yayıncılık, Ankara 2025.
• Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 19. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023.
• Öztürk, Bahri/ Tezcan Durmuş/ Erdem Mustafa Ruhan/ Sırma, Gezer Özge/ Saygılar Kırıt, Yasemin F/ Özaydın, Özdem / Erden Tütüncü, Efser / Tok, Mehmet Can, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 18. Baskı, Ankara 2024.
• Öztürk, Bahri/ Erdem Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 24. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• Pekcanıtez, Hakan/ Atalay, Oğuz/ Özekes, Muhammet, Medeni Usûl Hukuku Ders Kitabı, 7. Bası, Onikilevha, İstanbul 2019.
• Roxin, Claus, Schünemann, Bernd, Strafverfahrenrecht, 29. Auflage, C.H. Beck Verlag, München 2017.
• Schroeder Friedrich-Christian/ Verrel Torsten, Ceza Muhakemesi Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2019, (Çevirmen: Salih Oktar).
• Şahin, Cunhur/ Göktürk, Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 15. Bası, Ankara 2024.
• Taner, Tahir, Ceza Muhakemeleri Usulü, 3. Basım, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1955.
• Tofahrn, Sabine, Strafprozessrecht, 4. Auflage, C.H. Beck Verlag, Heidelberg 2019.
• Tosun, Öztekin, Türk Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri Muhakemenin Yürüyüşü, Acar Matbaacılık Tesisleri, İstanbul 1973.
• Tosun, Öztekin, Suç Muhakemesi Hukuku, 2. Bası, Acar Matbaacılık Tesisleri, İstanbul 1976.
• Toroslu, Nevzat/ Feyzioğlu, Metin, Ceza Muhakemesi Hukuku, Savaş Yayınevi, Ankara 2023.
• Turhan, Faruk, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ceza Muhakemesi Hukuku, Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti., Ankara 2006.
• Ünver, Yener/ Hakeri, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 23. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2024.
• Volk, Klaus/ Engländer, Armin, Grundkurs StPO, C.H. Beck Verlag, München 2013.
• Walder, Hans, Die Vernehmung Des Beschuldigten, Kriminalistik Verlag, Hamburg 1965.
• Yenisey, Feridun/ Nuhoğlu, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 12. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• Yurtcan, Erdener, Ceza Yargılaması Hukuku, 16. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.