Devlet Korumasındaki Çocuklar: Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü’nün 2012-2022 Yılları Arası Kamu Harcamaları Üzerinden Bir Değerlendirme

Year 2024, Volume: 26 Issue: 2, 591 - 614

Pelin Vildan Kokcu Delikaya

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1404462

Abstract

Bu çalışmada “kimsesiz çocuklar”ın maddi üretim tarihi içerisinde hem dünya hem Türkiye ekonomisindeki yeri açığa çıkarılmaktadır. Bu anlamda özellikle 19. yüzyıl sonlarında doğan ve günümüze uzanan tarihsel zeminden başlayarak modern devletin kimsesiz çocuklara ilişkin ürettiği politikanın niteliğinin nasıl şekillendiğine değinilmektedir. Türkiye ekonomisinde ise Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün tarihsel dönüşümü ve kapsamı özelinde kimsesiz çocuklara ilişkin devlet müdahalesinin anlamı sorgulanmaktadır.
Bu bağlamda bu çalışmada öncelikle kimsesiz çocuklara ilişkin kamusal otoritenin müdahalesinin temel dinamikleri üretim biçim ve ilişkileri çerçevesince tartışılmaktadır. Bunun için öncelikle kısaca, Batı Avrupa tarihinde kimsesiz çocuklara ilişkin kamusal müdahalelere bakılmakta ve kimsesiz çocuklara ilişkin kamusal müdahaleyi Türkiye ekonomisinin kapitalist ekonomiye eklemlenme süreci içinde Erken Cumhuriyet Tarihinden başlanarak iktisadi kırılmalar temelinde günümüze kadar kimsesiz çocuklara ilişkin 100 yıllık sosyal politikalar bağlamında niteliksel olarak incelenmektedir. Türkiye’de kimsesiz çocuğa yönelik sosyal politikaya ilişkin kuramsal çerçeve ortaya konduktan sonra, devletin mali araçları çerçevesince kimsesiz çocuğa yönelik yapılan kamu harcamalarına Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün son on yıllık gerçekleşen harcamaları üzerinden bakılmaktadır. Sonuç olarak kimsesiz çocuklara ilişkin ilgili kurum tarafından gerçekleştirilen kamu harcama düzeylerinin oldukça yetersiz olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Kimsesiz çocuklara ilişkin politikaların neo-liberal bir yoksulluk yönetimi anlayışına oturduğu vurgulanmaktadır. Kimsesiz çocukların istihdam piyasası tarafından içirilme hedefi değişmemiştir. Türkiye özelinde de kimsesiz çocuklara ilişkin yaklaşımın bazı kazanımlarla birlikte “çalışmaya teşvik” amacını yitirmediği görülmüştür. Bu çerçevede kimsesiz çocuklara devlet müdahalesinin feodalizmin çözülme aşamasından beri, yoksul ve başı boş olan bu çocukların çalıştırılması ve denetimi şeklinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Kimsesiz Çocuklar, Çocuğa Yönelik Sosyal ve Mali Politika, Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Kamu Harcamaları, Kamu Harcamaları

The Children Under State Protection: An Evaluation of Public Expenditures of the General Directorate of Social Services Between 2012 and 2022

Abstract

The main question of the study is to comprehend how "orphan children" are positioned in the history of material production both in the world and in the Turkish economy. In this sense, how the nature of the policy produced by the modern state regarding orphans has been shaped, especially starting from the historical ground that was born at the end of the 19th century and extends to the present day will be mentioned. In the Turkish economy, on the other hand, the historical transformation of the the General Directorate of Child Services (Child Protection Agency) and the meaning of the state intervention regarding the orphaned children will be questioned in particular.
In this context, in this study primarily aims to reveal the basic dynamics of the intervention of the public authority regarding the orphans are discussed within the framework of the mode of production and relations. For this, first of all, public interventions regarding orphans in the history of Western Europe are examined, and then the public intervention regarding orphaned children is analyzed qualitatively in the context of 100 years of social policies regarding orphans, starting from the Early Republic History in the process of incorporating the Turkish economy into the capitalist economy, on the basis of economic breaks up to the present day. After the theoretical framework regarding the social policy towards the orphaned child in Turkey has been put forward, the public expenditures made for the orphans within the framework of the fiscal instruments of the state are examined through the expenditures of the General Directorate of Child Services for the last ten years. As a result, it is concluded that the level of public expenditure made by the relevant institution for orphans is quite insufficient. Policies regarding orphans are based on a neo-liberal understanding of poverty management and the goal of including orphaned children in the labor market has not changed. In Turkey, it has been observed that the approach towards orphans has not lost its purpose of "encouragement to work" with some gains. In this context, it has been concluded that the state intervention to orphaned children has been in the form of employing and controlling these poor and unemployed children since the dissolution of feudalism.

Keywords

Orphan Children, Social and Financial Policy for Children, General Directorate of Children, Public Expenditures.

References

• Akyüz, E. (2000). Çocuğun Haklarının ve Güvenliğinin Korunması, Ankara: MEB Yayını.
• Aries, P., (1962). Centuries of Childhood, A Social History of Family Life, (çev. Robert Baldrick), New York, Third Printing.
• Bentham, J., (2001). Writings on the Poor Laws Vol. I., M. Quinn (der), Oxford: Clarendon Press.
• Cunningham, H., (1995). Children and Childhood in Western Society Since 1500, London and New York: Longman.
• Cunningham, H., (1990). The Employment and Unemployment of Children in England c. 1680-1851, Past & Present, No:126, pp.115-150.
• Dean, M., (1991). The Constitution of the Poverty: Toward a Genelogy of Liberal Governance, London, Routhledge.
• Çiçek, N., (2012). Erken Cumhuriyet Döneminde Modern Çocukluk Nosyonunda Görünümleri Üzerine Bir Analiz, Mülkiye Dergisi, C. 36, S. 4, s.69-104.
• Dölen, E. (1994). Sanayi Mektebi, İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 6.
• DPT, (1995). Yedinci Kalkınma Planı (1996-2000), https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/.
• DPT, (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/.
• Gençer, G.O., (2006). Osmanlı’da Sokak Çocukları ve Bir Belge, Türkbilig, 2006/12, s. 163-172.
• Kamen, H. (1984). European Society 1500-1700, London.
• Kalkınma Bakanlığı, (2013). Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), (https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/).
• Karatay, A. (2007). Cumhuriyet Dönemi Korunmaya Muhtaç Çocuklara İlişkin Politikanın Oluşumu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ABD Siyaset ve Sosyal Bilimler Dalı.
• Köstüklü, N. (2001). Kâzım Karabekir ve Eğitim, Konya.
• Marx, K., (2013). Kapital, Ekonomi Politiğin Eleştirisi I. Cilt, İstanbul, Yordam Kitapevi.
• Okay, C., (1998). Osmanlı Çocuk Hayatında Yenileşmeler:1850-1900, İstanbul: Kırkambar.
• Ortaylı, İ. (2000). Osmanlı İmparatorluğu'nda İktisadı̂ Ve Sosyal Değişim: Makaleler, Turhan Kitapevi.
• Özbek, N. (2002). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet: Siyaset, İktidar ve Meşruiyet 1876-1914, İstanbul: İletişim Yayını.
• Öztan, G.G., (2013). Türkiye’de Çocukluğun Politik İnşası, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Rahikainen, M., (2004). Centuries of Child Labour, European Experiences from the Seventeenth to the Twentieth Century, Studies in Labour History, Ashgate Publishing Company.
• Slack, P.(1988). Poverty and Policy in Tudor and Stuart England, London.
• Şeker, K. (2015). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Çocukların Korunması ve Çocuk Esirgeme Kurumu (1971-1981), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2022). Himaye-i Etfal Cemiyetinden Günümüze Türkiye’de Çocuk Koruma Uygulamaları.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2023). Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kurumsal İstatistiklerimiz. https://www.aile.gov.tr/media/131765/kurumsal- istatistik-2022.pdf
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2023a). Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye’de Çocuk İstatistikleri, https://www.aile.gov.tr/chgm/istatistikler/turkiye- de-cocuk-istatistikleri/
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2022). 2022 Yılı Yıllık Faaliyet Raporu.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2021). 2021 Yılı Yıllık Faaliyet Raporu.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2020). 2020 Yılı Yıllık Faaliyet Raporu.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2019). 2019 Yılı Yıllık Faaliyet Raporu.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2018). 2018 Yılı Yıllık Faaliyet Raporu.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2017). 2017 Yılı Yıllık Faaliyet Raporu.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2016). 2016 Yılı Yıllık Faaliyet Raporu.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2015). 2015 Yılı Yıllık Faaliyet Raporu.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2014). 2014 Yılı Yıllık Faaliyet Raporu.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2013). 2013 Yılı Yıllık Faaliyet Raporu.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2022a). Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu 2022.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2021a). Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu 2021.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2020a). Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu 2020.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2019a). Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu 2019.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2018a). Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu 2018.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2017a). Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu 2017.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2016a). Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu 2016.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2015a). Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu 2015.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2014a). Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu 2014.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2013a). Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu 2013.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2023). 2023-2028 Çocuk Hakları Strateji Belgesi ve Eylem Planı. https://www.aile.gov.tr/media/132816/turkiye-c-ocuk-haklari- strateji-belgesi-ve-eylem-plani-2023-2028-dijital.pdf.
• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2013). 2013-2017, Çocuk Hakları Strateji Belgesi ve Eylem Planı. https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2012- 2017_Ulusal-cocuk-Haklari-Strateji-Belgesi-ve-Eylem-Plani.pdf.
• T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (2017). Türkiye’de Çocuğa Yönelik Koruyucu ve Önleyici Politikaları Değerlendirme Çalıştayı Raporu, 2017, https://www.aile.gov.tr/media/2498/turkiye-de-cocuklara-yonelik-koruyucu-ve- onleyici-politikalari-degerlendirme-calistayi-raporu.pdf.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2013). Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentileri Raporları 2013.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2014). Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentileri Raporları 2014.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2015). Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentileri Raporları 2015.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2016). Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentileri Raporları 2016.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2017). Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentileri Raporları 2017.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2018). Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentileri Raporları 2018.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2019). Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentileri Raporları 2019.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2020). Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentileri Raporları 2020.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2021). Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentileri Raporları 2021.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2022). Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentileri Raporları 2022.
• Quartet, D., (2006), 19. Yüzyıla Genel Bakış – Islahatlar Devri 1812-1914, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. 2, Ed. Hâlil İnalcık ve Donald Quataert, 2. Bsk., İstanbul: Eren Yayıncılık, ss. 885-1051.