The Ideal State and Ruler Type in Turkish-Islamic Thought: An Evaluation Based on Actors

Year 2025, Volume: 27 Issue: 2, 433 - 458, 18.08.2025

Murat Akçakaya

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1710084

Abstract

Many civilizations have come and gone from the history of world civilization for thousands of years. The Turkish nation is one of the rare nations that are old, ancient, deep-rooted and leave traces in every period of history. Being an ancient and ancient nation means owning a culture, civilization, and a world of values that has been going on since the past. The longevity of a civilization concept means that it has its own characteristics, principles, culture, accumulation, state tradition and management culture. The Turkish states, which have continued to exist in every period of history, have contributed to the development, growth and formation of a great accumulation of this understanding of civilization. Turks have a unique understanding of the state, the importance they attach to the state, their point of view on the concepts of nation, country, sovereignty. Great importance was given to the rulers in all the established Turkish states, and special sensitivity was shown to raising statesmen. It can be seen that leadership is one of the most basic issues of this understanding of civilization in many issues, from the personality traits of managers to their physical characteristics, from their ruling with justice to their sense of morality, from their attention to merit to how they treat the people under their management, from their adherence to traditions to their courage.

Keywords

State, administration, leader, the ideal type of state and leader.

Türk-İslam Yönetim Anlayışında İdeal Devlet ve Yönetici Tipi: Aktörler Üzerinden Bir Değerlendirme

Abstract

Binlerce yıldır dünya uygarlık tarihinden birçok medeniyet gelip geçmiştir. Türk milleti eski, kadim, köklü ve tarihin her döneminde izler bırakan nadir milletlerden birisidir. Eski ve kadim millet olmak, geçmişten beri süregelen bir kültürün, medeniyetin, değer dünyasının sahibi olmak anlamına gelir. Bir medeniyet tasavvurunun uzun ömürlü olması; kendine has özelliklerinin, ilkelerinin, kültürünün, birikiminin, devlet geleneğinin ve yönetim kültürünün bulunması demektir. Tarihin her döneminde varlığını devam ettiren Türk devletleri, bu medeniyet anlayışının gelişmesine, büyümesine ve büyük bir birikimin oluşmasına katkı sağlamıştır. Türklerin kendilerine özgü bir devlet anlayışı, devlete verdikleri önem, millet, ülke, egemenlik kavramlarına bakış açıları vardır. Kurulan tüm Türk devletlerinde yöneticilere büyük önem verilmiş, devlet adamı yetiştirilmesine özel hassasiyet gösterilmiştir. Yöneticilerin kişilik özelliklerinden fiziksel özelliklerine, adaletle hükmetmelerinden ahlak anlayışlarına, liyakate önem vermelerinden yönetimleri altındaki halka nasıl muamele ettiklerine, geleneklere bağlılıklarından cesaretlerine kadar pek çok konuda liderliğin bu medeniyet anlayışının en temel konularından birisi olduğu görülebilir.

Keywords

Devlet, yönetim, yönetici, ideal devlet ve yönetici tipi.

References

• Akçakaya, M. (2012). 21. Yüzyılda Türkiye İçin Yeni Liderlik Profili. O. Şimşek (Ed.), Yeni Türkiye’nin Yeni Gerçekleri, Ankara: Otorite Yayınları.
• Akçakaya, M. (2016). Farabi. M. Akçakaya (Ed.), Türk-İslam Tarihinde Yönetim Bilgeleri, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Akyüz, V. (1998). Kur'anda Siyasi Kavramlar. İstanbul: Kitapevi yay.
• Altınsoy, M. (2009). Gazali’nin Siyaset Felsefesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslami Bilimler Tasavvuf Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
• Armağan, M. (2008); Düşüncenin Gökkuşağı Cemil Meriç (3.Baskı). İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Bahadıroğlu, Y. (2010). Biz Osmanlıyız, İstanbul: Nesil Yayınları.
• Batmaz, N. Y. (2018). Türklerde Devlet Anlayışı. M. Akçakaya (Ed.), Türk-İslam Tarihinde Yönetim Uygulamaları, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Beriş, H. E. (2018). Türk-İslâm Yönetim Geleneğinde Siyasetnamelerin Yeri. M. Akçakaya (Ed.), Türk-İslam Tarihinde Yönetim Uygulamaları, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çelik, A. H. (2016). İmam-ı Maverdi’de Devlet Felsefesi ve Siyaset Bilimi Açısından İrdelenmesi. M. Akıncı ve G. Nur Şafak (Editörler), Türk İslam Siyasi Düşüncesi. Ankara: Eğitimci Kamu çalışanları Sendikası Yayınları.
• Durmuş, İ. (2016). Türk Kültürüne Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2020). Türklük Bilimi Yazıları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Erşahin, S. (2018). Türk Yönetim Kültüründe İslam Dininin Yeri ve Etkisi. M. Akçakaya (Ed.), Türk-İslam Tarihinde Yönetim Uygulamaları, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Farabi (2001). El-Medinetü’l –Fazıla (4.Baskı). (Çev. N. Danışman). Ankara: M.E.B Yay.
• Farabi (2015). İdeal Devlet El Medinetü’l Fazıla (6.Baskı). A. Arslan (Açıklamalı Çev.), İstanbul: Divan Kitap.
• Gazali, İ. (1996). Mutluluk ve Saadet Hazinesi Kimya-yı Saadet. (Çev. A. Arslan). İstanbul: Merve Basım Yayın.
• Gazali, İ. (2010); Yöneticilere Altın Öğütler. (Çev. H. Okur). İstanbul: Semerkand Yay.
• Gömeç, S. (2012). Türk Kültürünün Ana Hatları (2.Baskı). Ankara: Berikan Yayınevi.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Farabi, 18.06.2015
• İnalcık, H. (2005). “Doğu-Batı” Makaleler I, Ankara: Doğu Batı Yay.
• İnalcık, H. (2015). Kutadgu Bilig’de Türk İdare Geleneği ve Adalet. B. Arı ve S. Aslantaş (Editörler), Halil İnalcık Adalet Kitabı (2. Baskı), İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (2016). Türk Milli Kültürü (40.Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Keskintaş, O. (2017). Adalet, Ahlak ve Nizam Osmanlı Siyasetnameleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Niyazi, M. (2013). Türk Devlet Felsefesi (9.Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Niyazi, M. (2015). İslam Devlet Felsefesi (10.Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Ögel, B. (1982). Türklerde Devlet Anlayışı, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Özakpınar, Y. (2003). İslam Medeniyeti ve Türk Kültürü (3.Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Özer, M. A. (2016). Gazali. M. Akçakaya (Ed.), Türk-İslam Tarihinde Yönetim Bilgeleri, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Özkan, İ. (2010). Gazzali’de Siyaset Felsefesi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Ün. Sosyal Bilimler Enst., İstanbul.
• Sühreverdi, E. N. (2015). Yönetenlerin Yönetimi (nehcu’s-süluk fi siyaseti’l müluk) (5.Baskı). İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Şahin, K. ve Yaylı, G. (2016). İbn Haldun. M. Akçakaya (Ed.), Türk-İslam Tarihinde Yönetim Bilgeleri, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şimşek, O. (2016b). Nizamülmülk. M. Akçakaya (Ed.), Türk-İslam Tarihinde Yönetim Bilgeleri, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şimşek, O. (2018, 25 Nisan.). İctimai Sistem Anlayışı Bakımından Tevhidi Düşünce. http://www.ozgunsosyaldusunce.com/ictimai-sistem-anlayi%C5%9Fi-bakimindan-tevhidi-d%C3%BC%C5%9F%C3%BCnce.html 17/11/2016a.
• Şimşek, O. (2018a, 12 Mart). Modern Sistemde Kadın ve Cinsiyet Anlayışına Karşı Türk-İslam Medeniyetinde Kadın ve Cinsiyete Bakış. http://www.ozgunsosyaldusunce.com/modernsistemde-kad%C4%B1n-ve-cinsiyet anlay%C4%B1%C5%9F%C4%B1na-kar%C5%9F%C4%B1-t%C3%BCrk-islam-medeniyetinde-kad%C4%B1n-ve-cinsiyetebak%C4%B1%C5%9F.html.
• Şimşek, O. (2018b).Türk Yönetim Kültüründe Ahlak, Kültür ve Adalet Anlayışı. M. Akçakaya (Ed.), Türk-İslam Tarihinde Yönetim Uygulamaları, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Tamçelik, S. ve Atagenç, İ. Ö. (2018). Türklerde Cihan Hâkimiyeti Mefkûresinin Anlamı ve Anakronik Değerlendirmesi. M. Akçakaya (Ed.), Türk-İslam Tarihinde Yönetim Uygulamaları, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Taneri, A. (2015). Türk Devlet Geleneği. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Türcan, T. (2001). Devletin Egemenlik Unsuru ve Egemenlikten Kaynaklanan Yetkileri. Ankara: Ankara Okulu Yay.
• Türk, H. B. (2012). Çoban ve Kral Siyasetnamelerde İdeal Yönetici İmgesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2016). Millet ve Tarih Şuuru, Seçme Eserleri II (3.Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ülken Yayınları.
• Zencani (2019). Alaeddin Keykubat’a Sunulan Siyasetname (2.Baskı). H. H. Adalıoğlu (Haz.), İstanbul: Yeditepe yayınevi.