TÜRKİYE’DE MESLEKİ REHABİLİTASYON HİZMETLERİ VE İHMAL EDİLMİŞ BİR ALAN OLARAK REHABİLİTASYON DANIŞMANLIĞI

Year 2019, Volume: 19 Issue: 1, 114 - 124, 11.03.2019

Elif Çimşir

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.43815-443935

Cited By: 2

Abstract

Türkiye’de mesleki
rehabilitasyon hizmetleri açısından son yıllarda oldukça önemli gelişmeler kaydedilmiş
olmasına rağmen söz konusu hizmetlerin henüz yeterli kalite ve yaygınlığa
erişememiş olduğu görülmektedir. Nitekim, Türkiye’de mesleki rehabilitasyon hizmetlerinin
etkililiği ve yaygınlığı ile ilgili yeterince istatistiki veri ve araştırmanın mevcut
olmadığı, hizmetlere bakış açısının ağırlıklı olarak tıbbi modele dayandığı ve
mesleki rehabilitasyon hizmetlerinin çok disiplinli yapısının göz ardı edildiği
dikkati çekmektedir. Daha da önemlisi, başta ABD olmak üzere birçok ülkede
mesleki rehabilitasyon alanında öncülük eden ve etkililiği bilimsel
araştırmalarla kanıtlanan bir alan olan rehabilitasyon danışmanlığının
Türkiye’de var olmadığı görülmektedir. Tüm bu faktörlerin, engelli bireylere sağlanan
mesleki rehabilitasyon hizmetleri üzerinde olumsuz etkilerinin bulunduğu düşünülmektedir.
Bu bağlamda, bu makalede öncelikle Türkiye’de yeterince tanınmayan ve özel eğitim veya fizik tedavi gibi
alanlarla karıştırılan rehabilitasyon danışmanlığı alanının tarihsel gelişimi,
tanımı ve işlevlerine yer verilmekte, daha sonra ise rehabilitasyon
danışmanlığının en çok ön plana çıkan hizmet alanı olan mesleki
rehabilitasyonun kapsam ve dayanaklarına değinilmektedir. Son olarak, Türkiye’deki
ve ABD’deki mesleki rehabilitasyon hizmetlerinin mevcut durumu gözden
geçirilerek Türkiye’de mesleki rehabilitasyon hizmetlerinin geliştirilebilmesi
amacıyla önerilerde bulunulmaktadır. 

Keywords

mesleki rehabilitasyon, rehabilitasyon danışmanlığı, psikolojik danışma ve rehberlik, engelli bireyler

References

• Alverson, C, Y. &. Yamamoto, S. Y. (2017). Employment outcomes of vocational rehabilitation clients with autism spectrum disorders. Career Development and Transition for Exceptional Individuals, 40(3), 144-155. DOI: 10.1177/2165143416629366
• American Rehabilitation Counseling Association (1958). Understanding rehabilitation counselling. 3 Temmuz 2018 tarihinde http://www.arcaweb.org/ adresinden erişilmiştir.
• Aycan, Z. (2005). Türkiye’de engellilerin iş hayatına katılımını etkileyen bireysel, kurumsal ve toplumsal faktörler (Proje no: SBB-3018). İstanbul: TÜBITAK.
• Aydemir-Döke, D. & Emir-Öksüz, E (2018). Rehabilitation Services in Turkey. In D. A. Harley, N. A. Ysasi, M. L. Bishop, A. R. Fleming (Eds.), Disability and vocational rehabilitation in rural settings: Challenges to service delivery [E-reader version] (pp. 399-419). DOI 10.1007/978-3-319-64786-9
• Colling, K. & Davis, A. (2005). The counseling function in vocational rehabilitation. Journal of Applied Rehabilitation Counseling; 36 (1), 6-11.
• Council on Rehabilitation Education. (1991). CORE policy and procedures manual. Champaign-Urbana, IL: Author.
• Çavuş, O. H. & Tekin, A. (2015). Türkiye’de engellilerin istihdam yöntemi olarak korumalı işyeri. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 145–165.
• Dean, D., Pepper, J., Schmidt, R., & Stern, S. (2016). The effects of vocational rehabilitation for people with mental illness. Journal of Human Resources, 52 (3), 826-858. Doi: 10.3368/jhr.52.3.0114-6111R1
• Dean, D., Schmidt, R., Pepper, J., & Stern, S. (2018). The Effects of Vocational Rehabilitation for People with Physical Disabilities. Journal of Human Capital, 12(1), 1-37. Doi: https://doi.org/10.1086/696098
• Dean, D., J. Pepper, R. Schmidt, & S. Stern, (2015) The effects of vocational rehabilitation for people with cognitive impairments. International Economic Review, 56(2), 399-426.
• Elliot, T. & Leung, T. (2004). Vocational Rehabilitation: History and Practice. In W. B. Walsh & M. Savickas (Eds.). Handbook of vocational psychology. (3rd ed., pp. 319-343). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Press.
• Eres, F. (2010). Special education in Turkey. US-China Education Review, 7(4), 94-100.
• Escorpizo, R., Reneman M. F., Ekholm, J., Fritz. J., Krupa, T., Marnetoft, S., ve diğerleri (2011). A conceptual definition of vocational rehabilitation based on the ICF: building a shared global model. Journal of Occupational Rehabilitation, 21(2):126–33. Doi: 10.1007/s10926-011-9292-6
• Ficke, R. C. (1992). Digest of data on persons with disability. Washington, DC: National Institute on Disability and Rehabilitation Research.
• Florida Department of Education. (2012). Florida Division of Vocational Rehabilitation. 1 Temmuz 2018 tarihinde http://www.rehabworks.org/ adresinden erişilmiştir
• Gilbridge, D., & Hagner, D. (2005). People with disabilities in the workplace. In R. Parker, E. M. Szymanski, & J. B. Patterson. Rehabilitation counseling: Basics and beyond. (4th ed., pp. 281-305). Austin, TX: Pro-Ed.
• Henderson, G. & Bryan, W. (2004). Psychosocial aspects of disability (3rd Ed.). Springfield, I.: Charles Thomas LTD.
• Hemenway, D. E., & Rohani, F. (1999). A cost-benefit analysis of people with disabilities in Florida: Final report. Retrieved from http://www.cala.fsu.edu/files/cost_benefit_analysis.pdf
• Jaques, M. E. (1970). Rehabilitation counseling: Scope and services. Boston: Houghton Mifflin
• Jenkins, W., Patterson, J. B., & Szymanski, E. M. (1992). Philosophical, historic, and legislative aspects of the rehabilitation counseling profession. In R. M.
• Parker & E. M. Szymanski (Eds.), Rehabilitation counseling: Basics and beyond (2nd ed., pp. 1-41). Austin, TX: PRO-ED.
• John, F. (2004). Empowering people with disabilities through vocational rehabilitation counseling. Nursing & Allied Health Source, 28(1), 40-47.
• Kiernan, W. E., Gilmore, D. S., & Butterworth, J. (1997). Integrated employment: Evolution of national practices. In W.E. Kiernan & R. L. Schalock (eds.), Integrated employment: Current status and future directions (pp. 17-29). Washington, DC: American Association on Mental Retardation.
• Kayıhan, H. & Köse, B. (2018). Türkiye’de ve dünyada mesleki rehabilitasyon. Turkiye Klinikleri, 3(1), 30-41.
• Leahy, S. (2012). Qualified professionals of rehabilitation counseling services. In D. R. Maki & V. M. Tarvydas (eds.), The professional practice of rehabilitation counseling (pp. 193-211). New York : Springer Publication.
• Leahy, M. J. & Szymanski, E. M. (1995). Rehabilitation counseling: Evolution and current status. Journal of Counseling & Development, 74, 163–166. Doi: https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1995.tb01843.x
• Marnetoft, S. (2009). The challenges of vocational rehabilitation in Sweden. Kuntoutus [Finnish Journal of Rehabilitation], 4, 5–10.
• Marnetoft, S. (2015). Vocational rehabilitation. In R. Escorpizo, S. Brage, D. Homa, & G. Stucki (Eds.). Handbook of vocational rehabilitation and disability evaluation: Application and implementation of the ICF (Handbooks in health, work, and disability). (pp. 73-103). Switzerland: Springer
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB, 2012). Özel eğitim okullarının 12 yıllık zorunlu eğitim kapsamında dönüşümleri. 26 Haziran 2018 tarihinde https://ookgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_11/02105931_zeleitimokularn12yllkzorunlueitimkapsamndadnmleri.pdf adresinden erişildi.
• Özel Mesleki Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmelik (2005). 30 Haziran 2018 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060502-6.htm adresinden erişilmiştir.
• Pruett, S. R., Swett, E. A., Chan, F., Rosenthal, D. A. & Lee, G. K. (2008). Empirical evidence supporting the effectiveness of vocational rehabilitation. Journal of Rehabilitation, 74(1), 56-63.
• State of Maine Department of Labor (2015). Division of Vocational Rehabilitation. VR consumer handbook. 1 Temmuz 2018 tarihinde http://www.maine.gov/rehab/dvr/index.shtml adresinden erişilmiştir.
• Szymanski, E. M., Linkowski, D. C, Leahy, M. J., Diamond, E. E., & Thoreson, R. W. (1993). Validation of rehabilitation counseling accreditation and certification knowledge areas: Methodology and initial results. Rehabilitation Counseling Bulletin, 37, 109-122.
• Tufan, İ.(2007). Status of the disabled in Turkey. A theoretical approach to the perception of the disabled in Turkey. Disability and Rehabilitation, 29(2), 173-8. doi:10.1080/09638280600646078
• Tufan, İ. & Arun, Ö. (2006). Türkiye Özürlüler Araştırması 2002: İkincil Analizi (Proje no: SOBAG-104K077). Ankara: TÜBİTAK.
• Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği (TOHAD, 2015). Mevzuattan uygulamaya engelli haklari izleme raporu 2014 rapor özeti: “Erişilebilirlik, eğitim, çalışma hayatı ve sağlık verileri-analizler”. 26 Haziran 2018 tarihinde http://www.engellihaklariizleme.org/tr/files/belgeler/ozet_2014.pdf adresinden erişilmiştir.
• World Health Organization (WHO, 2001). International Classification of Functioning, Disability, and Health: ICF. Geneva, Switzerland.
• Wright, G. N. (1980). Total rehabilitation. Boston: Little, Brown