Covid-19 Sürecinde Önleyici Davranışlar ile Eğitim Kalitesi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Başkent Üniversitesi Örneği

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 508 - 532

Maide Sarıkaya , Barış Keçeci , Kumru Didem Atalay

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2025..-1425163

Abstract

Covid-19 pandemisinin ortaya çıkışı ile eğitim sektörü etkilenmiştir. Okulların kapanması ile ilk olarak çevrimiçi eğitim modeli benimsenmiş ardından eğitime ara verilmeden ve bireylerin sağlıklarını riske atmadan belirlenen bazı önleyici davranışlar ile eğitime devam edilmiştir. Normalleşme süreci ile eğitim alanlarına geri dönen öğrencilerin maske, mesafe ve hijyen kurallarına uyması beklenmiştir. Bu sebeple Covid-19 pandemi sürecinde alınan önlemlerin eğitim kalitesi üzerindeki etkisini analiz etmek büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada Covid-19 sürecinde alınan önleyici davranışların eğitim kalitesine olan etkilerini tespit etmek amaçlanmıştır. Veri toplama yöntemi olarak çevrimiçi anket uygulaması tercih edilmiştir. Ankete 400 kişi katılım sağlamıştır. Ankete katılan bireylerin %60’nın kadın ve %40’nın erkek olduğu görülmüştür. Ankete katılımın çoğunlukta aile evinde yaşayan, lisans düzeyinde eğitim gören ve 23-28 yaş aralığındaki bireylerden olduğu görülmektedir. Çevrimiçi anket uygulaması ile elde edilen veriler için yapısal eşitlik modeli uygulanmıştır. Gerçekleştirilen yapısal eşitlik modeli sonucunda Covid-19 pandemisinde eğitim kalitesini en fazla, eğitimci tutumu faktörünün etkilediği tespit edilmiştir.

Keywords

Covid-19 Pandemisi, Önleyici Davranış, Çevrimiçi Eğitim, Eğitim Kalitesi, Yapısal Eşitlik Modeli.

Examining Relationship Between The Preventive Behaviours and The Educational Quality During Covid-19 Pandemic: Case Study of Baskent University

Abstract

Education sector has been affected with the emergence of Covid-19 pandemic. The online education model was first adopted, and then education continued with certain preventive behaviors without interrupting education and without risking the health of individuals. The normalization process leaded students returning to education areas were expected to comply with mask, distance and hygiene rules. For this reason, it is of great importance to analyze the impact of the measures taken during the Covid-19 pandemic on the quality of education. This study aims to determine the effects of preventive behaviors taken during the Covid-19 process on the quality of education. Online survey application is preferred as the data collection method. 400 people participated in the survey. It is observed that 60% of the individuals are women and 40% are men. It is seen that the majority of participants in the survey are individuals who live in their family home, are educated at undergraduate level and are between the ages of 23-28. Structural equation model is applied. As a result of the structural equation model, it is determined that the factor of educator attitude affected the quality of education the most in the Covid-19 pandemic.

Keywords

Covid-19 Pandemics, Preventive Behaviours, Online Education, Quality of Education, Structural Equation Model.

References

• Alkış, N. (2016). Bayes Yapısal Eşitlik Modellemesi: Kavramlar ve Genel Bakış. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 2(3), 105-116.
• Altınöz, İ. (2016). Kalite Yolculuğu ve ISO 9000. Arşiv Dünyası, 5, 21-23.
• Altunel, M. (2020). Eğitimde Telafi Dönemi ve Öğrenci Psikolojisi. Erişim adresi: https://www.setav.org/egitimde-telafi-donemi-ve-ogrenci-psikolojisi
• Arslan, R. (2021). Salgın Döneminde Uygulanan Uzaktan Eğitime Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirilmesi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(23), 369-393. https://doi.org/10.36543/kauiibfd.2021.017
• Artan, T., Karaman, M., Atak, I., & Cebeci, F. (2020). Covid-19 Salgınına Yönelik Algı ve Turumları Değerlendirme Ölçeği'nin Değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 101-107.
• Aydın, A. (2022). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fizik-II Dersi Öğrenimlerinde Yüz Yüze ve Uzaktan Eğitim Uygulamalarının Karşılaştırılarak Değerlendirilmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, Pandemi ve Uzaktan Eğitim Özel Sayısı, 43-61. https://doi.org/10.51460/baebd.917561
• Bardakçı, S., & Gürbüz, R. B. (2020). l Marka Güven Ölçeğin Türk Kültürüne Uyarlaması: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması. İşletme Araştırma Dergisi, 12(2), 1684-1692.
• Bektaş, H., & Ulutürk Akman, S. (2014). Yükseköğretimde Hizmet Kalitesi Ölçeği: Güvenilirlik ve Geçerlilik Analizi. Istanbul University Econometrics ans Statistics E- Journal, 18, 116-133.
• Budak, F., & Korkmaz, Ş. (2020). Covid-19 Pandemi Sürecine Yönelik Genel Bir Değerlendirme: Türkiye Örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1, 62-79. Doi:10,35375/sayod.738657
• Büyükbeşe, T., & Dikbaş, T. (2021). Covid-19 Farkındalık Ölçeği (COVFÖ) Geliştirme Çalışması. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 21-40. https://doi.org/10.11616/basbed.vi.858037
• Bozkaya, M. (2022). Tarih Boyunca Anadolu’da Salgınlar ve Önlemler. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 8(2), 185-194.
• Covid-19 Vaka (2021). Ölü Sayıları. Erişim Adresi: https://www.worldometers.info/corovirus/
• Çapık, C. (2014). Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışmalarında Doğrulayıcı Faktör Analizinin Kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 196-205.
• Çiçek, B., Şahin, H., & Erkal, S. (2020). Covıd-19 Hijyen Ölçeği: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Turkish Studies. Xxx. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.45906
• Doğaner, M., & Yüksel, F. (2003). Pazarlamada Toplam Kalite Yönetimi. Journal Of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG), 2, xxx.
• Durak Batıgün, A., & Şenkal Ertürk, İ. (2020). Çok Boyutlu COVID-19 Ölçeği geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Nesne, 8(18), 406-421. https://doi.org/10.7816/nesne-08-18-04
• Durmuş, B., Yurtkoru, E. & Çinko, M. (2011). Sosyal Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Eraslan, E. (2021). Korona, Korona Virüsü, Kovid-19, Pandemi, Virüs Sözcüklerinin Tanımı, Kökeni ve Yazımı. Rumeli’de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (25), 231-249. https://doi.org/10.29000/rumelide.1036513
• Erkorkmaz, Ünal, et al Doğrulayıcı Faktör Analizi ve Uyum İndeksleri. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 33.1, 210-223, 2013.
• Ergün, N., & Sakız, H. (2021). Covid-19 Sürecinde önleyici davranışlar ile yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(6), 1679-1697.
• Erzen, E., & Ceylan, M. (2020). Covid-19 Salgını ve Uzaktan Eğitim: Uygulamadaki Sorunlar. EKEV Akademi Dergisi, 0(84), 229-248.
• Eşidir, O., & Bak, G. (2020). https://www.researchgate.net/publication/341822438_Gecmisten_ Gunumuze_Ispanyol_Gribine_Turkiye’den_Bakıs.
• Genç, Ö. (2010). Kara Ölüm: 1348 Veba Salgını ve Ortaçağ Avrupa’sına Etkileri. Tarih Okulu Dergisi, 2011(X) , 2010.
• dos Santos, A.A.A., Queluz, F.N.F.R., Gallo, A.C.P and Vegia, T.H.L. Academiz Life Assessment Scale(ALAS): A New Factorial Structure. Universidade de Sao Francisco, 2020.
• Güğerçin, U., & Aksay, B. (2017). Dean’in Yabancılaşma Ölçeğinin English Uyarlaması: Geçerlilik ve Güvenilirlik Analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(1), 137-154. https://doi.org/10.17130/ijmeb.20173126266
• Hatipoğlu, B. (2008). Toplam Kalite Yönetiminde Kalite Maliyetlerinin Önemi ve Kalite Maliyetlerinin Raporlanması Sürecinde Muhasebenin Rolü [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. Model uyumunun değerlendirilmesi: yapısal eşitlik modelleme literatürünün bir sentezi. İşletme ve yönetim çalışmaları için araştırma metodolojisi üzerine 7. Avrupa Konferansında (Cilt 2008, s. 195-200), 2008
• Hoyle, R. H. (1995). Structural Equation Modeling: Concepts, Issues, And Applications. Sage Publications.
• Hunt, V.D. (1993). Quality Management For Government: A Guide to Federal, State and Local Implementation Milwuakes, Wis. ASQC Quality Press.
• İnce, M., & Budak, M. (2021). Okullarda Alınan Korona Virüs Önlemlerine ve “Okulum Temiz” Belgesine Yönelik Öğrenci Velilerinin Tutumu. Journal of Humanities and Tourism Research, 11(3), 467-478.
• Karaimamoğlu, T. (2020). Batılı Kaynaklara Göre Karantina Uygulamasının Ortaya Çıkış Süreci. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5(2), 723-735. https://doi.org/10.24186/vakanüvis.733306
• Karaköse, S. Ve Akçınar, B. Covid-19 Kapsamında Belirlenen Önleyici Sağlık Davranışları ile ilgili Faktörler, 2021.
• Karataş, Z. (2020). Covid-19 Pandemisinin Toplumsal Etkileri, Değişim ve Güçlenme. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi. 4(1), 3-15.
• Kaya, Ş. Yapısal Eşitlik Modellemesi: Baş Dönmesi, Kaygı ve Bedensel Duyumları Abartma İlişkisi. Bursa Uludağ University, 2014.
• Kayadibi, F. Eğitim Kalitesine Etki Eden Faktörler ve Kaliteli Eğitimin Üretime Katkısı. Journal of Istanbul University Faculty of Theology, 2001.
• Lee, S.Y. Structural Equation Modeling: A Bayesian Approach. John Wiley & Sons. Vol.711, 2007.
• Mahiroğlu, S., & Vuluç, B. (1999). Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi ve Kalite Yönetiminin Araçları. Politeknik Dergisi, 2(1), xxx.
• Memduhoğlu, D. D. H. B., & Tanhan, Y. D. D. F. (2013). Üniversite Akademik Başarılarını Etkileyen Örgütsel Faktörler Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 106-124.
• Metin, M., Çevik, A., & Gürbey, S. (2021). Öğretmenlerin Uzaktan Eğitime İlişkin Görüşlerini Belirleme Ölçeği: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. International Journal of Social and Humanistic Sciences, 2021. https://doi.org/10.47155/mamusbbd.911344
• Numanoğlu, G. (2001). Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi. JFES, 34(1), 113-123.
• Özdemir, S. And Güneren E. Deneyimsel Değer ve Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Müşteri Memnuniyetinin Aracılık Rolü: Kapadokya Kaya Oteller Örneği, 2023
• Patır, S. (2010). Faktör Analizi İle Öğretim Üyesi Değerlendirmesi Çalışması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 69-86.
• Reeves, C.A., & Bednar, D.A. (1994). Defining Quality: Alternatives and Implications. The Academy of Management Review, 19(3), 419-45. https://doi.org/10.2307/258934
• Sağlık Bakanlığı (2020a). Covid-19 rehberi. Ankara: Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü.
• Sağlık Bakanlığı (2020b). Covid-19 rehberi. Ankara: Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü.
• Schermelleh-Engel, K., & Moosbrugger, H. (2003). Evaluating the Fit Of Structural Equation Models: Tests of Significance and Descriptive Goodness-of-Fit Measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Semen, Z., Ekici, S., & Malas, B. (2020). Covid-19 İçin Moleküler Tanı Yöntemlerine Genel Bakış. Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni, 11(2), 72-79.
• Sülkü, S., Coşar, K., & Tokatlıoğlu, Y. (2021). Covid-19 Süreci: Türkiye Deneyimi. Sosyoekonomi, 29(49), 345-372. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2021.03.18
• Şahin Akboğa, Ö. Yeni Tip Koronavirüs (COVID-19) Salgını. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2020.
• Şimşek, Ö. F. (2006). Sosyal Bilimler ve Davranış Bilimlerinde Yapısal Eşitlik Modellemesinin Üstünlükleri: Bir Simülasyon Çalışması. 5. İstatistik Günleri Sempozyumu, Antalya.
• Talan. T. (2022). Eğitimde Dijitalleşme ve Yeni Yaklaşımlar. Efe Akademi Yayınları.
• Taner, D.D.B., & Kaya, İ. (2005). Toplam Kalite Yönetimi’nin Başarıyla Uygulanma Esasları – Bir Hizmet İşletmesi Örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 353-362.
• Tekin, A. Tarihten Günümüze Epidemiler, Pandemiler ve Ekonomik Sonuçları. Süleyman Demirel üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2021
• Türk, A., Ak, B., & Ak, R. (2020). Tarihsel Süreçte Yaşanan Pandemilerin Ekonomik ve Sosyal Etkileri. Gaziantep University Journal of Social Sciences (Covid-19 Special Issue), 19, 612-632. https://doi.org/10.21547/jss.766717
• Türken, M., & Köse, Ş. (2020). Covid-19 Bulaş Yolları ve Önleme. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30, 36-42.
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı (2020). Covid-19 Rehberi (Sars-Cov-2 Enfeksiyonu) Erişim Adresi: https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/depo/rehberler/covid19-rehberi/COVID-19_REHBERI_GENEL_BILGILER_EPIDEMIYOLOJI_VE_TANI.pdf
• Ünlüler, A.U. (2021). Covid-19 Pandemi Sürecinde Türkiye’de Havacılık Sektöründe Müşteri Memnuniyeti ve Hizmet Kalitesi Algılarının Analizi [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yağan, S. A. (2021). Üniversite Bilgilerinin Covid-19 Salgını Sürecinde Yürütülen Uzaktan Eğitime Yönelik Tutum ve Görüşleri, Akademik Platform Eğitim ve Değişim Dergisi, 4(1), 147-174.
• Yap, B.W., & Khong K.W. (2006). Examining The Effects Of Customer Service Management (CSM) on Perceived Business Performance Via Structural Equation Modelling. Applied Stochastic Models in Business and Industry, 22, 587-605.
• Yaşlıoğlu, M.M. (2017). Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yıldız, E.P., Çengel, M., & Alkan, A. (2021). Pandemi Sürecinde Uzaktan Eğitim Ortamlarının Kullanımına İlişkin Tutum Ölçeği. OPUS International Journal of Society Researches, 17(33), 132-153. https://doi.org/10.26466/opus.811510
• Yılmaz Altuntaş, E. Başaran, M., Özeke, B., & Yılmaz, H. (2020). Covid-19 Pandemisi Sürecinde Üniversite Öğrencilerinin Yükseköğretim Kurumlarının Uzaktan Eğitime Yönelik Stratejilerine ve Öğrenme Deneyimlerine İlişkin Algı Düzeyleri. Uluslararası Halkla İlişkiler ve Reklam Çalışmaları Dergisi, 3(2), 8-23.
• Yılmaz, Ö. 1847-1848 Kolera Salgını ve Osmanlı Coğrafyasındaki Etkileri, Avrasya İncelemeleri Dergisi, 2017.
• Yüksek Öğretim Kurulu (2021). Küresel Salgın Sürecinde Kampüs Ortamlarına Yönelik Uygulamalar Rehberi. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlerimiz/2021/kampus-ortamlarina-yonelik-uygulamalar- rehberi-2021.pdf
• WHO (2020a). Rolling Updates On Coronavirus Disease (COVID-19). https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/events-as-they-happen
• WHO (2020b). Q&A on Coronaviruses (COVID-19). https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub/q-a-detail/q-a-coronaviruses