Okul Öncesi Öğretmenlerinin Erken Okuryazarlık ve Okul Olgunluğu ile İlgili Görüş ve Uygulamalarının İncelenmesi

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 334 - 360

Yağmur Kunduracı , Fadimana Küçük , Ceren Çiçek Taş , Serdar Özdil , Ayşe Sena Şahin , Gülden Uyanık

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2025..-1438926

Abstract

Bu araştırmada okul öncesi öğretmenlerinin erken okuryazarlık ve okul olgunluğu ile ilgili görüşlerinin ve uygulamalarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma nitel yöntemlerden fenomenolojik desende tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu kolay ulaşılabilirlik ve ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenen en az bir kere 60-72 aylık grup ile çalışmış 20 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Veriler toplanırken araştırmacılar tarafından hazırlanan form soruları çevrimiçi ortamda görüşme tekniği kullanılarak öğretmenlere sorulmuştur. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin okuma yazamaya hazırlık etkinlik türü çalışmalarını okula hazırbulunuşluk / okul olgunluğu kapsamında değerlendirdiği, okuma yazmaya hazırlık etkinliklerini sınıflarında gerçekleştirmeye çalıştıkları, ve etkinlikleri gerçekleştirmede yaşadıkları sorunların başında materyal eksikliği olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin erken okuryazarlık etkinliklerini uygularken daha çok yazı yazma, fonolojik farkındalık ve sözcük bilgisi üzerine odaklandıkları, ancak yazı farkındalığı ve alfabe bilgisinin daha az ele alındığı görülmüştür. Alan araştırmaları dikkate alındığında erken okuryazarlık ve okul olgunluğu kavramları hakkında kavram karmaşalarının olduğu dikkat çekmektedir. Araştırmanın diğer bulguları alan çalışmaları bağlamında tartışılarak açıklanmaya çalışılmıştır.

Keywords

Erken Okuryazarlık, Okul Öncesi Öğretmeni, Okuma Yazmaya Hazırlık, Okuma Yazma Farkındalığı

Investigation of Preschool Teachers' Opinions and Practices on Early Literacy and School Readiness

Abstract

The study aims to determine the sight and practices of preschool teachers about early literacy and school readiness. The research was designed with a phenomenological pattern, one of the qualitative methods. The study was conducted with 20 preschool teachers who worked with a 60-72 month-old group at least one year, determined by the easy accessibility and criteria sampling method. While collecting the data, the form questions prepared by the researchers were asked to the teachers using the interview technique on online system. The data were analyzed using the content analysis method. According to the research, it was determined that the teachers evaluated the early literacy activities within the scope of school readiness / school maturity, and they tried to perform early literacy activities in their classrooms. While implementing early literacy activities, teachers focused more on writing, phonological awareness and vocabulary knowledge, but less on print awareness and alphabet knowledge. It is seen that the main problem they face in carrying out their activities is the lack of materials also, there is conceptual confusion in the field about the concepts of early literacy and school readiness. Other findings of the research were tried to be explained by discussing with field studies.

Keywords

Early Literacy, Preschool Teacher, Reading And Writing Readiness, Literacy Awareness

References

• Atış Akyol, N., Parpucu, N. & Erken, NS (2020). İlkokul hazırlıklarına ilişkin okul öncesinde ve birinci sınıf öğretmenleri ile öğretmen adaylarının görevlendirildiği öğrenildi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(2), 117-136. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967202042281
• Altınkaynak, Ş. Ö., & Akman, B. (2016). Aile temelli okuma yazmaya hazırlık programının çocukların okuma yazmaya hazırlık becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 41(186), 185-204. https://doi.org/10.15390/EB.2016.671
• Altınkaynak, Ş. Ö. (2019). Okul öncesi dönemde erken okuryazarlık becerilerinin gelişimi. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(1), 37-49.
• Altun, D. & Tantekin Erden, F. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının erken okuryazarlık ile ilgili görüşleri ve staj uygulamaları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(1), 241-261.
• Altun, S. A., & Şimşek Çetin, Ö. & Bay, D. N. (2014). Okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına yönelik öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1).
• Arıkan, Z., Şahan, A. K., & Mutlu, A. (2020). Bebeklik Döneminde Gelişim Parametreleri ve Oral Motor Gelişimin İncelenmesi. Türkiye Klinikleri J Pediatr, 29(1), 27-38. https://doi: 10.5336/pediatr.2019-70263
• Aygün, H. E. (2019). Okuma-Yazma Bilerek İlkokula Başlayan Öğrencilerin Akademik ve Sosyal Gelişimlerinin Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 663-687. https://doi.org/10.16916/aded.565222
• Başar, M. (2013). Okuma yazma öğrenerek ilkokula başlayan çocukların karşılaştıkları sorunların değerlendirilmesi. EKEV Akademi Dergisi, (56), 275-294.
• Bayraktar, V. (2018). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Yazı Farkındalığı Becerilerinin Gelişiminde Etkileşimli Kitap Okumanın Önemi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 1(1), 31-41. https://doi.org/10.36731/cg.418408
• Bircan, E.E. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma-yazma becerisinin gelişimine yönelik rolleri ve uygulamalarının incelenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Başkent Üniversitesi.
• Bolat, E. Y., & Dal, S. (2017). Okul Öncesi Eğitimde Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarında Aile Katılımına İlişkin Öğretmen Görüşleri. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 5(2), 42-62.
• Bracken, S. S., & Fischel, J. E. (2008). Family reading behavior and early literacy skills in preschool children from low-income backgrounds. Early Education and Development, 19(1), 45-67.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2020). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademik Yayıncılık.
• Canbulat, T., & Kırıktaş, H. (2016). İlkokula hazırbulunuşluk ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 26-35.
• Çalış, E. S. & Gök, N. F. (2020). 2010-2019 yılları arasında erken okuryazarlık alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 8(2), 152-167. https://doi.org/10.35233/oyea.765181
• Çetin, A. (2019). Erken Okuryazarlık Becerileri Eğitim Programının Erken Okuryazarlık ve Erken Matematik Becerileri Üzerine Etkisinin İncelenmesi [Doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Delican, B. (2018). Okuma yazmaya hazırbulunuşluğu belirleme aracının geliştirilmesi. [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Dönmezler, E. (2016). Okul öncesi dönemde uygulanan okuma yazmaya hazırlık çalışmalarının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Turkish Journal of Primary Education, 1(1), 42-53.
• Elter, Ç. (2021). Okul öncesi dönemdeki 60-72 aylık çocukların okul olgunluğu ile fiziksel ve duygusal gelişimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Eminoğlu, N., & Tanrıkulu, H. (2018). Okuma yazma öğrenerek ilkokula başlamış öğrencilerin karşılaştıkları sorunların öğretmen ve veli gözüyle değerlendirilmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 6(2), 56-69.
• Ergül, C., Karaman, G., Akoğlu, G., Tufan, M., Sarıca, A. D. & Bahap Kudret, Z. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin erken okuryazarlık kavramına ilişkin bilgi düzeyleri ve sınıf uygulamaları. İlköğretim Online, 13(4), 1449-1472. https://doi.org/10.17051/io.2014.71858
• Genç Ersoy, B. (2021). Erken okuryazarlığın ve okuma yazmanın okul öncesi dönemde kazandırılmasına ilişkin paydaş görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 25, 263- 294. https://doi: 10.14689/enad.25.11
• Gesell, A. (1928). Infancy and human growth. Macmillan.
• Görmez, E. (2007). İlköğretim birinci sınıf öğrencilerinin okul olgunluğu ve matematik hazırbulunuşluk düzeyleri. [Yüksek lisans tezi]. Osmangazi Üniversitesi.
• Güler. D.S (2001). 4-5 ve 6 yaş okul öncesi eğitim programlarının değerlendirilmesi. [Doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Justice, L. M., & Ezell, H. K. (2004). Print referencing: An emergent literacy enhancement strategy and its clinical applications. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 35(2), 185–193. https://doi.org/10.1044/0161-1461(2004/018)
• Karaayvaz, S. (2022). Okul Olgunluğu: Okul Başarısında Ebeveynlerin Rolü. Turkiye Klinikleri Social Pediatrics-Special Topics, 3(3), 98-101.
• Karadağ, M., Acar, E. A., & Erbaş, Y. H. (2023). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarındaki Yeterlikleri ve Uygulamaları. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(2), 122-148. https://doi.org/10.53506/egitim.1331789
• Karaman, G. (2013). Erken Okuryazarlık Becerilerini Değerlendirme Aracının Geliştirilmesi, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Kargın, T., Güldenoğlu, B. & Ergül, C. (2017). Anasınıfı çocuklarının erken okuryazarlık beceri profili: Ankara örneklemi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(1), 61-87. https://doi: 10.21565/ozelegitimdergisi.299868
• Kargın, T., Ergül, C., Büyüköztürk, Ş. & Güldenoğlu, B. (2015). Anasınıfı çocuklarına yönelik Erken Okuryazarlık Testi (EROT) geliştirme çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16(03), 237-270. https://doi.org/10.21565/auebfoed.12068
• Kılınççı, E. & Bayraktar, A. (2021). Okul öncesi sınıflarındaki erken okuryazarlık materyalleri ve öğretmen uygulamaları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 11(1), 2021, 447-478. https://doi: 10.14527/pegegog.2021.012
• Korkmazhan, S. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma yazma becerilerine yönelik yaptıkları etkinliklere ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. [Yüksek lisans tezi]. Doğu Akdeniz Üniversitesi.
• Kuru, N. Koç Tüylü, D. (2019). İlkokula Hazırlıkta Erken Okuryazarlık Eğitimi. Ö. Polat (Ed.), Okula Uyum ve Erken Okuryazarlık Eğitimi içinde (s. 141-164). Anı Yayıncılık.
• Kuşdemir, K. (2024). Okul öncesi çocuklarda erken okuryazarlığa ilişkin motivasyonel inancın gelişimi. [Yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Lonigan, C. J., & Shanahan, T. (2009). Developing early literacy: Report of the National Early Literacy Panel. Executive summary. A Scientific synthesis of early literacy development and implications for intervention. National Institute for Literacy.
• MEB. (2013). Okul öncesi eğitim programı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayını.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis : anexpanded sourcebook (2nd Edition). Calif. : SAGE Publications.
• Mills, H., & Clyde, J. A. (1991). Children's success as readers and writers: ıt's the teacher's beliefs that make the difference. Young Children, 46(2), 54-59.
• Nielsen, D. C. & Monson, D. L., (1996). Effects of Literacy Environment on Literacy Development of Kindergarten Children. The Journal of Educational Research 89(5):259-271. https://doi: 10.1080/00220671.1996.9941327
• Oktay, A. & Polat Unutkan, Ö. (2003). İlköğretime hazır oluş ve okul öncesi eğitimle ilköğretimin karşılaştırılması. M, Sevinç (Ed,). Gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar içinde (s. 145-153). Morpa Kültür.
• Özbay, Ö. (2019). Köy ve Kentte Ana Sınıfına Devam Eden Çocukların Erken Okuryazarlık Becerilerinin Değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Öztürkçe, A. (2020). 48-72 Aylık Çocukların Zihin Kuramı ve Erken Okuryazarlık Becerileri Arasındaki İlişkisinin İncelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Parlakyıldız, B. & Yıldızbaş, F. (2004). Okulöncesi eğitimde öğretmenlerin okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına yönelik uygulamalarının ve görüşlerinin değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı.
• Parpucu, N. (2020). Sesbilgisel farkındalık mesleki gelişim programı’nın okul öncesi öğretmenleri ve çocukları üzerindeki etkisi. [Yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Polat, Ö. (2018). Okul Öncesi Eğitim Programlarında İlkokula Hazırbulunuşluğun Değerlendirilmesi. A. Oktay (Ed.) İlköğretime hazırlık ve ilköğretim programları içinde (s. 154-178). PegemA Yayıncılık.
• Sezgin Yalçıntaş, E., Ulus, L. & Aksoy, B. A. (2019). Okul Öncesi Eğitim Öğretmenlerinin Erken Okur Yazarlıkla İlgili Sınıf İçi Uygulamalarının İncelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1128-1146. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.47159-470780
• Şimşek, H. & Yıldırım, A. (2020). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Taşer, S. (2012). Konuşma Eğitimi. Pegasus Yayınevi.
• Teale, W., & Yokota, J. (2000). Beginning reading and writing: Perspectives on instruction. Beginning reading and writing: Language and literacy series, 3-21.
• Turan, F. & Akoğlu, G. (2011). Okul öncesi dönemde sesbilgisel farkındalık eğitimi. Eğitim ve Bilim, 36(161), 64-75.
• Tracey, D. H., & Morrow, L. M. (2006). Lenses on reading: An introduction to theories and models. Guilford.
• Uyanık Balat, G. (2010). İlköğretime hazırbulunuşluğun değerlendirilmesi. A, Oktay (Ed,). İlköğretime Hazırlık ve İlköğretim Programları içinde (s. 159-183). Pegem Akademi.
• Uyanık, Ö. & Kandır, A. (2010). Okul öncesi dönemde erken akademik beceriler. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 3(2), 118-134.
• Wake, G.D. & Benson, T.R. (2016). Preschool literacy and the common core: a professional development model. Journal of Education and Learning, 5(3), 236-251. doi:10.5539/jel.v5n3p236
• Whitehurst, G. J., & Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child development, 69(3), 848-872.
• Yalavaç, N. (2020). Etkileşimli kitap okumanın erken okuryazarlık becerilerine etkisi. [Yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Yalçın, H. (2022). Bir araştırma deseni olarak fenomenoloji. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 213-232. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227345