The Investigation of Preschool Teachers' Perspectives on the Use of Digital Technologies in Museum Education

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 589 - 620

Emine Ela Şimşek

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2025..-1550362

Abstract

This research aims to examine preschool teachers' perspectives on using technology in museum education. A case study design was employed in the research. The participants consisted of 59 preschool teachers, including 48 women and 11 men. Data for the study were collected through a semi-structured interview form consisting of questions related to the use of technology in museum education. Interviews were conducted face-to-face and via online meetings with preschool teachers. The data obtained were analyzed using content analysis techniques. When examining the findings obtained from the research, it was observed that preschool teachers have limited experience using technological tools in museum education. It has been determined that teachers should consider technology in museum education in their daily planning. Specifically, teachers have articulated these considerations through the sub-themes of planning, implementation, and evaluation stages. Issues related to children have emerged as a significant concern across all stages. Additionally, teachers have assessed the contributions of using technology in museum education from the perspectives of children, teachers, and educational environments. Based on the study results, it is recommended that museum education and the use of technology in museum education be expanded within the preschool education process. It is believed that teachers could address the frequently mentioned deficiencies in equipment and infrastructure by contributing to the expansion process.

Keywords

Preschool Teacher, Museum Education, Digital Tools, Technology.

Okul Öncesi Öğretmenlerinin Müze Eğitiminde Dijital Teknolojilerin Kullanımına Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi

Abstract

Bu araştırma okul öncesi öğretmenlerinin müze eğitiminde teknoloji kullanımına yönelik görüşlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada durum çalışması deseni kullanılmıştır. Çalışmanın katılımcılarını 48 kadın ve 11 erkek olmak üzere toplam 59 okul öncesi öğretmeni oluşturmuştur. Çalışmanın verileri, müze eğitiminde teknoloji kullanımına yönelik sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Görüşmeler okul öncesi öğretmenleriyle yüz yüze ve çevrimiçi toplantılar şeklinde gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular incelendiğinde, okul öncesi öğretmenlerinin müze eğitiminde teknolojik araçların kullanımına yönelik deneyimlerinin sınırlı olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin müze eğitiminde teknoloji kullanımına ilişkin dikkat edilmesi gereken hususlar noktasında günlük planı göz önünde bulundurduğu belirlenmiştir. Zira öğretmenler dikkat edilmesi gereken hususları planlama, uygulama ve değerlendirme aşamaları alt temalarıyla açıklamıştır. Çocuklara yönelik hususlar tüm aşamalarda dikkat edilmesi gereken hususlardan biri olarak ön plana çıkmıştır. Bununla birlikte öğretmenler müze eğitiminde teknoloji kullanımının katkılarını çocuk, öğretmen ve eğitim ortamları açısından değerlendirmişlerdir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre okul öncesi eğitim sürecinde müze eğitiminin ve müze eğitiminde teknoloji kullanımının yaygınlaştırılması önerilmektedir. Nitekim öğretmenlerin sıklıkla dile getirdikleri donanım ve altyapı eksikliklerinin giderilmesinin yaygınlaştırma sürecine katkı sunabileceği düşünülmektedir.

Keywords

Okul Öncesi Öğretmenleri, Müze Eğitimi, Dijital Araçlar, Teknoloji.

References

• Abacı, O., & Usbaş, H. (2010). Investigation of the effects of the program “utilization of the museums for pre-school education” on 6 year-old children. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2(2), 1205-1209. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.173
• Agostino, D., Arnaboldi, M., & Diaz Lema, M. (2021). New development: COVID-19 as an accelerator of digital transformation in public service delivery. Public Money & Management, 41(1), 69-72. https://doi.org/10. 1080/09540962.2020.1764206
• Agostino, D., Arnaboldi, M., & Lampis, A. (2020). Italian state museums during the COVID-19 crisis: From onsite closure to online openness. Museum Management and Curatorship, 35(4), 362-372. https://doi.org/10.1080/ 09647775.2020.1790029
• Akamca, G., Yıldırım, R. G., & Ellez, A. M. (2017). An alternative educational method in early childhood: Museum education. Educational Research and Reviews, 12(14), 688-694.
• Akça, S. (2020). Teknoloji ve bilgi çağında müzeler: Genel bakış. Türk Kütüphaneciliği, 34(2), 263-274.
• Akgül, D. G., & Arabacı, S. (2020). Okul dışı öğrenme ortamlarına yönelik fen bilgisi öğretmenlerinin görüşleri. Uluslararası Eğitim Araştırmacıları Dergisi, 3(2), 276-291.
• Akman, B., Altınkaynak, Ş., Özen Altınkaynak, Ş., Ertürk, H., Ertürk Kara, H., & Can Gül, Ş. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin müze eğitimine ilişkin görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 97-115. https://doi.org/10.19171/uuefd.49876
• Aktaş, V. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sanal müze kullanımına yönelik tutumları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Aladağ, E, Akkaya, D., & Şensöz, G. (2014). Sosyal bilgiler dersinde sanal müze kullanımının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 199-217.
• Altın, N. (2019). Çocuk gelişiminde bir eğitim aracı olarak etkileşimli medya tasarımı ve müze deneyimi. A. M. Kırık (Ed.), Yeni medyada çocuk ve iletişim içinde (ss. 69-96). Çizgi Kitapevi.
• Altınbay, R., & Gümüş, N. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sanal tur uygulamalarıyla ilgili görüşleri. Journal of Innovative Research in Teacher Education, 1(1), 60-71.
• Aral, N. (2022). Dijital dünyada çocuk olmak. TRT Akademi, 7(16), 1134-1153. https://doi.org/10.37679/trta.1181774
• Ata, B. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde müzeler. A. Şimşek, A. ve S. Kaymakçı (Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 171-188). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Atwood-Blaine, D., Rule, A. C., & Walker, J. (2019). Creative self-efficacy of children aged 9-14 in a science center using a situated mobile game. Thinking Skills and Creativity, 33, 100580. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2019.100580
• Aydoğdu, F. (2022). Augmented reality for preschool children: An experience with educational contents. British Journal of Educational Technology, 53, 326-348. https://doi.org/10.1111/bjet.13168.
• Bağçı, E., & İçöz, O. (2019). Z ve alfa kuşağı ile dijitalleşen turizm. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 232-256. https://doi.org/10.32572/guntad.578926
• Barcus, F. E. (1959). Communications content: Analysis of the research [Doctoral dissertation]. University of Illinois, Illinois.
• Baykan Z. Ö. (2007). 2005 ve 2006 ilköğretim programlarının “müze eğitimi” açısından değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Bozkuş, Ş. (2019). Medya teknolojileri bağlamında sanat müzelerinde çocuk eğitim programları. A. M. Kırık (Ed.), Yeni medyada çocuk ve iletişim içinde (ss. 201-234). Çizgi Kitapevi.
• Brown. A. P. (2008). A review of the literature on case study research. Canadian Journal for New Scholars in Education, 1(1), 1-13.
• Burke, V., Jørgensen, D., & Jørgensen, F. A. (2020). Museums at home: Digital initiatives in response to COVID- 19. Norsk Museumstidsskrift, 6(2), 117-123. https://doi.org/10.18261/issn.2464-2525-2020-02-05
• Caggianese, G., Gallo, L., & Neroni, P. (2018). Evaluation of spatial interaction techniques for virtual heritage applications: A case study of an interactive holographic projection. Future Generation Computer Systems, 81, 516-527. https://doi.org/10.1016/j.future.2017.07.047
• Canlı, K. (2016). İlkokul 4. sınıf görsel sanatlar dersinde sanal müze uygulamasına ilişkin öğretmen, öğrenci ve veli görüşleri [Yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Castro, K. M. D. S. A., Amado, T. F., Bidau, C. J., & Martinez, P. A. (2021). Studying natural history far from the museum: The impact of 3D models on teaching, learning, and motivation. Journal of Biological Education, 55(1), 1-11. https://doi.org/10.1080/00219266.2021.1877774
• Crowley, K., Pierroux, P., & Knutson, K. (2014). Informal learning in museums. In R. K. Sawyer (Ed.), The cambridge handbook of the learning sciences (2nd ed. ed., pp. 461-478). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139519526.028.
• Çadallı, A. (2019). Müze eğitiminde deneyimlerin ve iş birliklerinin algılanması: Durum çalışması [Doktora tezi] Bilkent Üniversitesi.
• Çakır İlhan, A. (2019). Müzeler. A. İ. Şen (Ed.) Okul dışı öğrenme ortamları içinde (ss. 22-43), Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çalışkan, E., Önal, N., & Yazıcı, K. (2016). Öğretim etkinliklerinde sanal müzelerin kullanımına ilişkin sosyal bilgiler öğretmen adayları ne düşünüyor? International Periodical ForThe Languages, 11(3), 689-706. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.9275
• Çerkez, S. (2011). Sosyal Bilgiler dersinde müze eğitimine dayalı öğretim uygulamalarının öğrencilerin akademik başarısına ve tutumlarına etkisi [Yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi.
• Çetin, Y., (2002). Çağdaş̧ eğitimde müze eğitiminin rolü̈ ve önemi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 8, 57-61.
• Çolak, C. (2006). Sanal müzeler. INET-TR 11. Türkiye’den İnternet Konferansı 21-23 Aralık. Ankara: TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi.
• Dağal, A. B., & Bayındır, D. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarla yapılan müze gezilerinin çocukların müzelere karşı olumlu duygu ve bilgi düzeylerine etkisi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(6), 264-281.
• Demirboğa, E. (2010). Sanal müze ziyaretlerinin öğrencilerin bilişsel ve duyuşsal kazanımları üzerindeki etkileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Demirel, İ. N. (2020). Sınıf eğitimi öğretmen adaylarının müzelerde eğitim uygulamalarına yönelik öz yeterlikleri. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 585-604. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-635352
• Eadie, P., Young, Sarah., Suda, L., & Church, A. (2021). Facilitator and teacher perspectives on museum programs for young children. Journal of Museum Education, 47(1), 103-112. https://doi.org/10.1080/10598650.2021.2000770
• Egüz, Ş. (2020). Sosyal Bilgiler dersinde müze eğitimi uygulamalarının öğrenciler üzerindeki etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 49(227), 245-270.
• Erbay, C. (2021). Bilişim çağında müzecilik anlayışı. Efe Akademi.
• Falk, J. H., & Dierking, L. (2007). Learning from museums: Visitor experiences and the making of meaning. Altamira Press.
• Foster, S., Fillis, I., Lehman, K., & Wickham, M. (2020). Investigating the relationship between visitor location and motivations to attend a museum. Cultural Trends, 29(3), 213-233. https://doi.org/10.1080/09548963.2020.1782172
• Franse, R. K., van Schijndel, T. J. P., & Raijmakers, M. E. J. (2020). Parental pre-knowledge enhances guidance during inquiry-based family learning in a museum context: An individual differences perspective. Frontiers in Psychology, 11, 1047-1047. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01047
• Garcia, B. (2012). What we do best: Making the case for the museum learning in its own right. Journal of Museum Education, 37(2), 47-55. https://doi.org/10.1080/10598650.2012.11510730
• Gaylord-Opalewski, K., & O’Leary, L. (2019). Defining interactive virtual learning in museum education: A shared perspective. Journal of Museum Education, 44(3), 229-241. https://doi.org/10.1080/10598650.2019.1621634
• Gerring, J. (2007). Case study research: Principles and practices. Cambridge University Press.
• Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 233-252. https://doi.org/10.1007/BF02765185
• Hargreaves, A., & Fullan, M. (2012). Professional capital: Transforming teaching in every school. Teachers College Press.
• Hein, G. E. (2002). Learning in the museum. Routledge.
• Hsieh, H. F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288. https://doi.org/10.1177/1049732305276687
• International Council of Museums. (2020, November 23). Museums, museum professionals and COVID-19: Follow-up survey. https://icom.museum/en/news/follow-up-report-museums-covid-19 adresinden 7 Eylül 2024 tarihinde erişilmiştir.
• Kan, Ç. (2022). Eğitimde müze gezilerini konu edinen çalışmaların meta sentez yöntemiyle incelenmesi. Library Archive and Museum Research Journal, 3(2), 93-108. https://doi.org/10.29228/lamre.63385
• Kara, B., Sak, M., Balçın, M. D., & Mertoğlu, H. (2020). Fen bilimleri öğretmenlerinin müze eğitimi hakkındaki görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(108), 318-346. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.44864
• Karadeniz, C., & Okvuran, A. (2014). A Night at the museum: Museum education with Ankara University students at Çorum Museum of Archeology. Elementary Education Online, 13(3), 865-879.
• Karadeniz, C., & Sivrikaya, G. (2020). Müzeler. C. Latin Şimşek (Ed.) Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları içinde (ss. 19-52). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Karakuş Ocak, E. (2016). Güzel sanatlar fakültesi öğrencilerinin bilgi ve becerilerinin gelişimine müze eğitiminin etkisi [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Karoğlu, A., Bal, K., & Çimşir, E. (2020). Toplum 5.0 sürecinde Türkiye’de eğitimde dijital dönüşüm. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 3(3), 147-158. https://doi.org/10.32329/uad.815428
• Kaschak, J. C. (2014). Museum visits in social studies: The role of a methods course. Social Studies Research & Practice, 9(1), 107-118. https://doi.org/10.1108/SSRP-01-2014-B0005
• Keil, J., Pujol, L., Roussou, M., Engelke, T., Schmitt, M., Bockholt, U., & Eleftheratou, S. (2013, October). A digital look at physical museum exhibits: Designing personalized stories with handheld Augmented Reality in museums. In 2013 Digital Heritage International Congress (DigitalHeritage) (Vol. 2, pp. 685-688). IEEE.
• Kist, C. (2020). Museums, challenging heritage and social media during COVID-19. Museum and Society, 18(3), 345-348. https://doi.org/10.29311/mas.v18i3.3539
• Kockro, R. A., Amaxopoulou, C., Killeen, T., Wagner, W., Reisch, R., Schwandt, E., Gutenberg, A., Giese, A., Stoff, E., & Stadie, A. T. (2015). Stereoscopic neuroanatomy lectures using a three-dimensional virtual reality environment. Ann Anat, 201, 91-98. https://doi.org/10.1016/j.aanat.2015.05.006
• Krippendorff, K. (1980). Validity in content analysis. In E. Mochmann (Ed.), Computerstrategien für die kommunikationsanalyse (pp. 69-112). Campus.
• Kuşcuoğlu, G., & Aladağ, S. (2019). Sınıf öğretmenlerinin müzelerin değer aktarmasına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(1), 124-140.
• Mamur, N. (2015). Resim-iş (görsel sanatlar) öğretmen eğitimi “müze eğitimi ve uygulamaları” dersinde görsel kültür kuramının kullanımı. NWSA-Education Sciences, 10(1), 29-53. https://doi.org/10.12739/NWSA.2015.10.1.1C0631
• Marques, D., & Costello, R. (2018). Concerns and challenges developing mobile augmented reality experiences for museum exhibitions. Curator, 61(4), 541-558. https://doi.org/10.1111/cura.12279
• Merriam, S. (2015). Qualitative research and case study applications in education. Jossey-Bass.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri, S. Turan, Çev. Ed.). Nobel Yayın Dağıtım.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. SAGE Publications.
• Munley M. E., MEM & Associates (2012). Early learning in museums a review of literature. https://www.si.edu/Content/SEEC/docs/mem%20literature%20review%20early%20learning%20in%20museums%20final%204%2012%202012.pdf adresinden 10 Eylül 2024 tarihinde erişilmiştir.
• Museopedagogy and Augmented Reality. (2021). Summary for museum professionals. https://www.monaproject.eu adresinden 5 Eylül 2024 tarihinde erişilmiştir.
• Nakou, I. (2003). Museum and history education in our contemporary context. International Journal of Historical Learning, Teaching and Research, 3(2), 83‐93. https://doi.org/10.18546/HERJ.06.0.11
• Önder, A., Abacı, O., & Kamaraj, I. (2009). Müzelerin eğitim amaçlı kullanımı projesi: İstanbul Arkeoloji Müzesi’ndeki Marmara örneklemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(25), 103-117.
• Pantile, D., Frasca, R., Mazzeo, A., Ventrella, M., & ve Verreschi, G. (2016). New technologies and tools for immersive and engaging visitor experiences in museums: The evolution of the visit-actor in next-generation storytelling, through augmented and virtual reality, and immersive 3D projections. 12th International Conference on Signal-Image Technology & Internet-Based Systems (SITIS), 463-467.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (2. Baskı). Pegem Akademi.
• Pavlou, V. (2022). Museum education for pre‐service teachers in an online environment: Challenges and potentials. International Journal of Art & Design Education, 41(2), 257-267. https://doi.org/10.1111/jade.12404
• Peker, N. (2014). Sosyal Bilgiler dersinde sanal müze kullanımı ve Sosyal Bilgiler öğretmeni adaylarının sanal müze kullanımına yönelik tutumları [Yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi.
• Piscitelli, B., & Anderson, D. (2000). Young children's learning in museum settings. Visitor Studies Today, 3(3), 3-10.
• Rivero, P., Navarro-Neri, I., Garcia-Ceballos, S., & Aso, B. (2020). Spanish archaeological museums during COVID-19 (2020): An edu-communicative analysis of their activity on Twitter through the Sustainable Development Goals. Sustainability, 12(19), Article 8224. https://doi.org/10.3390/su12198224
• Samaroudi, M., Rodriguez Echavarria, K., & Perry, L. (2020). Heritage in lockdown: Digital provision of memory institutions in the UK and US of America during the COVID-19 pandemic. Museum Management and Curatorship, 35(4), 337-361. https://doi.org/10.1080/09647775.2020.1810483
• Selanik Ay, T., & Kurtdede Fidan, N. (2014). Öğretmen adaylarının sosyal bilgiler dersinde müzelerden yararlanmaya ilişkin görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 069-089.
• Soon, C. T., Neo, H. F., & Teo, C. C. (2022). Reading augmented reality story book in enhancing learning perceptions. Journal of Logistics, Informatics and Service Science, 9(4), 105-118. https://doi.org/10.33168/LISS.2022.0408.
• Stone, P. J., Dunphy, D. C., Marshall, S. S., & Ogilvie, D. M. (1966). The general inquirer: A computer approach to content analysis. The M.I.T. Press.
• Sungur, T., & Bülbül, H. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının sanal müze uygulamalarına yönelik görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 652-666. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.46660-492112
• Talboys, G. K. (2011). Museum educator’s handbook (3rd Edition). Ashgate Publishing Limited.
• Taner, M. S. (2019). Bilim merkezlerindeki astronomi materyallerinin bilim eğitimi açısından önemi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tilon, A. B., Marchal, I., & Houlier, P. (2011). Mobile augmented reality in the museum: Can a lace-like technology take you closer to works of art? In: Proceedings of 2011 IEEE International Symposium on Mixed and Augmented Reality-Arts, Media, and Humanities (ISMAR-AMH) (pp. 41-47) Basel, Switzerland: Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE).
• Ünver, A. O., Arabacıoğlu, S., & Okulu, H. Z. (2019). Bilim merkezleri ve doğa bilim kampları etkileşimi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Üztemur, S., Dinç̧, E., & Acun, İ. (2017). Müze ve tarihi mekân uygulamalarının 7. sınıf öğrencilerinin müze ve tarihi mekân algılarına etkisi: Bir eylem araştırması. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 1(1), 9-20.
• Vassiliadis, C. A., & Belenioti, Z.-C. (2015). Museums & cultural heritage via social media: An integrated literature review. Tourismos, 12(3), 97-132.
• Wu, X., Zeng, Z., & Xie, J. (2009). The essential characteristics of museum-based science learning and its influential factors. Journal of Beijing Normal University: Social Science Edition, 5, 13-19. https://doi.org/CNKI:SUN:BJSF.0.2009-05-004
• Yeşilbursa, C. C., & Uslu, S. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının müze eğitimine yönelik öz-yeterlik inançları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(16), 410-428. https://doi.org/10.29250/sead.402086
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2014). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A., Yıldırım, G., Filiz, N., & İbrahimoğlu, Z. (2018). Etkileşimli müze ve tarihi çevre eğitimi: Kuramsal temeller ve örnek etkinlikler. Pegem Akademi.
• Yumak, S. (2023). Müze eğitiminde sanal gerçeklik, artırılmış̧ gerçeklik ve metaverse kullanımı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Yücel-Kurnaz, F. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin ve sınıf öğretmenlerinin müzelerde uygulatılan etkinliklere ilişkin görüşlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış̧ yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Zbuchea, A., Romanelli, M., & Bira, M. (2020). Museums in times of the COVID-19 pandemic: Focus on Romania and Italy. In C. Briatianu, A. Zbuchea, F. Anghel, & B. Hrib (Eds.), Strategica: Preparing for tomorrow, today (pp. 680-705). Faculty of Management (SNSPA).