Siyasal Gelişmelerin Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimindeki Ders İçeriklerine Etkisi Üzerine Bir İnceleme

Year 2025, Volume: 25 Issue: 3, 1717 - 1732, 15.09.2025

Ferhat Kayacan

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2025..-1569450

Abstract

Osmanlı Devleti yönetiminden Türkiye Cumhuriyeti yönetimine geçen toplumda birçok siyasal ve sosyal değişim olmuştur. Bu değişimlerin eğitim uygulamalarına etkisini belirlemek amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Çalışmada siyasal olaylardan 30 Kasım 1925 tarihli 677 sayılı Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklar ile Birtakım Ünvanların Men ve İlgasına Dair Kanun ile tekkelerin kapatılması örnek olarak seçilmiştir. Bu olayın Türk dili ve edebiyatı eğitiminde kullanılan ders kitaplarındaki tekke edebiyatıyla ilgili içeriklere etkisi incelenmiştir. Çalışma alanı, 1920 ile 1943 yılları arasında basılan dokuz kitap ve bu kitapların baskılarıyla sınırlandırılmıştır. Bu kitaplardan dördü 677 sayılı Kanun’dan önce, beşi de söz konusu Kanun’dan sonra basılmıştır. Çalışma alanında uygulanan öğretim programları ve ders kitapları araştırmanın amaçları doğrultusunda analiz edilmiştir. Çalışmanın tekke edebiyatıyla ilgili verileri birincil kaynaklardan toplanmıştır. Boylamsal desenle yürütülen çalışmada tekke edebiyatıyla ilgili veriler belgesel tarama yöntemiyle elde edilmiş, elde edilen veriler betimsel içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmada 677 sayılı Kanun’un Türk dili ve edebiyatı eğitimini etkilediği ve bu Kanun’dan sonra tekke edebiyatıyla ilgili içeriklerin siyasal yönden kabul edilebilir hâle getirilerek ders içeriklerinde kullanıldığı tespit edilmiştir.

Keywords

Ders içerikleri ve inceleme , Eğitim sosyolojisi , Siyasal gelişmeler ve eğitim , Türk dili ve Edebiyatı eğitimi.

A Study on the Effect of Political Developments on Course Content in Turkish Language and Literature Education

Abstract

There have been many political and social changes in the society from the Ottoman Empire to the Republic of Turkey. This study was conducted to determine the impact of these changes on educational practices. In the study, the closure of dervish lodges with the Law No. 677 dated November 30, 1925 on the Seddine of Dervish Lodges and Zaviyes and Tombs, and the Law on the Banning and Relief of Tombs and Some Titles was chosen as an example from political events. The effect of this event on the content of the textbooks used in the Turkish language and literature education on tekke literature was analyzed. The study area was limited to nine books and their editions published between 1920 and 1943. Four of these books were published before the Law No. 677 and five of them were published after the said Law. The curricula and textbooks applied in the study area were analyzed in line with the aims of the study. The data of the study on tekke literature were collected from primary sources. In the study conducted with a longitudinal design, data on tekke literature were obtained by documentary screening method, and the data obtained were analyzed by descriptive content analysis method. In the study, it was determined that Law No. 677 affected Turkish language and literature education and after this Law, the content related to tekke literature was rendered politically acceptable and used in course content.

Keywords

Course contents and analysis , Sociology of education , Political developments and education , Turkish language and literature education

References

• Agâh Sırrı (1932). Edebiyat tarihi dersleri-Tanzimat’a kadar (1. baskı). Marifet Matbaası.
• Agâh Sırrı (1933). Edebiyat tarihi dersleri-Tanzimat’a kadar (2. baskı). Kanaat Kütüphanesi.
• Ali Canip (1340). Edebiyat (1. baskı). Matbaa-i Âmire.
• Ali Canip (1926). Edebiyat (2. baskı). Millî Matbaa.
• Ali Canip (1927). Edebiyat (3. baskı). Devlet Matbaası.
• Ali Canip (1928). Edebiyat (4. baskı). Devlet Matbaası.
• Ali Canip (1929). Edebiyat (5. baskı). Devlet Matbaası.
• Ali Canip (1932). Edebiyat (6. baskı). Kanaat.
• Artun, E. (2002). Dinî-tasavvufi halk edebiyatı (1. baskı). Akçağ.
• Çalık, M. & Sözbilir M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim. 39(174), ss. 33-38. https://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/3412
• Ergün, M. (1994). Eğitim sosyolojisine giriş. Ocak.
• Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi (6. baskı). Türk Dil Kurumu.
• Güzel, A. (2015). Dinî-tasavvufi Türk edebiyatı el kitabı (7. baskı). Akçağ.
• Hasan Âli, Hıfzı Tevfik & Hamamîzâde İhsan.(1926). Türk edebiyatı numuneleri (1. baskı). Millî Matbaa.
• İbrahim Necmi. (1338). Tarih-i edebiyat dersleri birinci cilt-eski edebiyatımızın tarihine seri bir nazar (1. baskı). Matbaa-i Âmire.
• İsmail Habip (1340). Türk teceddüt edebiyatı tarihi (1. baskı). Matbaa-i Âmire.
• Karaağaçlı, M. (2021). Öğretisel ilkeler ve yöntemler. Bizim Büro.
• Karaağaçlı, M. (2023). Program geliştirme butiği. Bizim Büro.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi (27. baskı). Nobel.
• Keleş Kurtoğlu, A. (2024). Gündüz dergisinin 1936-1938 yılları arasında yayımlanan sayılarının türler ve yazarlar ekseninde incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (41), ss. 338-358. https://zenodo.org/record/13337662
• Levend, A. S. (1935). Edebiyat tarihi dersleri-Tanzimat’a kadar (3. baskı). Kanaat.
• Levend, A. S. (1938). Edebiyat tarihi dersleri-Tanzimat’a kadar (4. baskı). Kanaat.
• Levend, A. S. (1939). Edebiyat tarihi dersleri-Tanzimat’a kadar (5. baskı). Kanaat.
• Levend, A. S. (1941). Edebiyat tarihi dersleri-Tanzimat’a kadar (6. baskı).Kanaat.
• Levend, A. S. (1943). Edebiyat tarihi dersleri-Tanzimat’a kadar (7. baskı) Kanaat.
• Saadettin Nüzhet. (1931). Tanzimat’a kadar muhtasar Türk edebiyatı tarihi ve numuneleri (1. baskı). Suhulet Kütüphanesi.
• Süleyman Şevket. (1336-1338). Güzel yazılar dördüncü cilt. (1. baskı). Matbaa-i Âmire.
• Şahin, H. İ. (2011). Türk halk şiirinde tür ve şekil. A. Duymaz & Ç. Kara (Ed.), Türk halk şiiri içinde (ss. 30-54). Anadolu Üniversitesi.
• Mehmet Fuat (1926). Türk edebiyatı tarihi (1. baskı). Millî Matbaa.
• Mustafa Nihat (1930). Metinlerle muasır Türk edebiyatı tarihi-ilk kısımlar: nazım, tiyatro, roman (1. baskı). Devlet Matbaası.
• Mustafa Nihat (1932). Metinlerle muasır Türk edebiyatı tarihi II (1. baskı). Devlet Matbaası.
• Mustafa Nihat (1934). Metinlerle muasır Türk edebiyatı tarihi (birleştirilmiş baskı). Devlet Matbaası.
• Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı (TTKB) (2024). Bilimsel araştırma okuryazarlığı ve akademik yazma kursu eğitim notları el kitabı. Eğitim Araştırmaları.
• Ültay, E., Akyurt, H. & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi (10), ss. 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Seçkin.
• Yöntem, A. C. (1937). Edebiyat (7. baskı). Kanaat.
• Yöntem, A. C. (1938). Edebiyat (8. baskı). Kanaat.
• Yöntem, A. C. (1939). Edebiyat (9. baskı). Kanaat.
• Yöntem, A. C. (1940). Edebiyat (10. baskı). Kanaat.
• Yöntem, A. C. (1941). Edebiyat (11. baskı). Kanaat.
• Yöntem, A. C. (1942). Edebiyat (12. baskı). Kanaat.
• Yöntem, A. C. (1943). Edebiyat (13. baskı). Kanaat.
• Zülfikar, H. (2022). İçerik çözümlenmesi. Y. Saraç (Ed.), Sosyal bilimler ansiklopedisi içinde (s. 195). TÜBİTAK.