DERÛNÎ-ZȂDE MUHAMMED HULÛSÎ’NİN DİVANÇESİ’NİN YENİ BİR NÜSHASI VE BU DİVANÇE’DEKİ TASAVVUFÎ UNSURLAR

Year 2021, , 335 - 352, 16.04.2021

Ömür Erbay

https://doi.org/10.31463/aicusbed.892555

Abstract

Divan şairine ilham veren temel kaynaklardan biri de tasavvuftur.Tasavvuf, insanı mutlak mutluluğa ulaştırmayı amaçlayan bir disiplindir. Bu disiplin, içerdiği birtakım kurallarla bir hayat tarzını da oluşturmuştur. Bu hayat tarzı, sufilerin mensup oldukları tarikatlerin hususiyetlerine göre çeşitlilik göstermektedir. Üzerinde çalışmakta olduğumuz metnin müellifi Derunȋzade Muhammed Hulusȋ de tasavvufi yönü bulunan bir şairdir. Derunȋzade Muhammed Hulusȋ; Celvetiyye tarikatına mensuptur. Celvetiyye tarikatı, her ne kadar Bayramiyye’nin bir şubesi ise de zamanla müstakil bir tarikat haline gelmiştir. Celvetiyye’nin kurucusu Aziz Mahmud Hüdayi (ö.1038/1628)’dir. Otuza yakın eseri ve yüzbinlere varan müridi bulunan Hüdayi’nin tarikatı, sağlığında ve vefatından sonra İstanbul, Bursa ve Balkanlar’da yayılmıştır. “Tevhid zikri ve mücahede” esasına dayanan tarikat, ilim ve devlet ricalinin de ilgisini çekmiştir. Bursalı İsmail Hakkı (ö.1137/1725) gibi velud mutasavvıf müellifler, bu tarikattan yetişmiştir. Derunizade Muhammed Hulusi, bu tarikatın usullerine sıkıca bağlıdır, Divançe’sinde de bu usulleri ifade etmiş, onlar üzerinden mutlak mutluluğa ulaşmanın yollarını aramıştır.

Keywords

Divançe, Celvetiyye, Tevhid, Tasavvuf, Sufi

References

• Canım, Rıdvan(2016). Divan Edebiyatının Kaynakları, Akıl Fikir Yayınları, İstanbul.
• Cebecioğlu, Ethem(1997).Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber Yayınları,Ankara.
• Devellioğlu, Ferit(1998). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, (15. Baskı), Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Derunizade Muhammed Hulusi, Divançe, Milli Kütüphane Yazma Eserler Koleksiyonu, No:06 Mil Yz FB 473.
• Dilçin, Cem(2009). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara.
• Eraydın, Selçuk(2016). Tasavvuf ve Tarikatler, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Eraydın, Selçuk(1997). Tasavvuf ve Edebiyat Yazıları, Mavi Yayınları, İstanbul.
• Gölpınarlı, Abdulbaki(1997). Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatler, (4. Baskı), İnkılap Yayınevi, İstanbul.
• Gölpınarlı, Abdulbaki(2017), Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Kanar, Mehmet(2008). Farsça-Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul.
• Kanar, Mehmet(2012). Arapça-Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul.
• Parlatır, İsmail(2016). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, Ankara.
• Şemseddin Sami(2010). Kamus-ı Türki, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• Türk Dil Kurumu(2012). Yazım Kılavuzu, TDK Yayınları, Ankara.
• Türk Dil Kurumu(2009). Tarama Sözlüğü, Cilt I-VIII, TDK Yayınları, Ankara.
• Uludağ, Süleyman(2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Üstüner, Kaplan(2014). Tasavvuf ve Klasik Şiirimiz, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Yılmaz, Hasan Kamil(2012). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, Ensar Yayınevi, İstanbul.