AĞRI KARAPAPAK/TEREKEME TÜRKLERİ GÖÇ ANLATILARI

Year 2020, Volume: 6 Issue: 2, 21 - 49, 25.10.2020

Elif Gizem Karaoğlu

https://doi.org/10.31463/aicusbed.655052

Abstract

Kafkasya, jeopolitik ve stratejik konumu açısından tarih boyunca birçok devletin hâkimiyeti altına almak istediği bölgelerden biri olmuştur. Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları arasında kilit rol üstlenen ve Arap coğrafyacıların Cebelü’l-Elsân (dillerin dağı) diye adlandırdıkları bu bölgeye birçok Türk topluluğu gelmiş ve burayı mesken tutmuşlardır. Bu topluluklardan biri de Karapapak/Terekeme Türkleridir. At üstündeki savaşçı kabiliyetleri ile bilinen Karapapak/Terekeme Türklerinin kadim yurtları Kafkasya’da yer alan Gürcistan’ın Borçalı bölgesidir.
Rusya’nın sıcak denizlere inme politikası Rus Çarı I. Petro’nun vasiyeti olarak telakki edilmiş ve bu uğurda Ruslar, her türlü plan ve programı yapmışlardır. Bunlardan biri de Kafkasları ele geçirmek ve bu bölgeyi Türklerden arındırmaktır. Bölgedeki söz konusu hâkimiyetlerini 1828 Türkmençay Antlaşması ile tasdikleten Rusya, Kafkaslardan özellikle Gürcistan’ın Borçalı mevkinden binlerce Karapapak/Terekeme Türkünü göç etmeye mecbur kılmıştır. Ardı sıra yaşadıkları göçlerle anavatanlarından, ata topraklarından çıkarılan Karapapak/Terekeme Türkleri göç yollarında nice dramlar yaşamışlardır.
Karapapak/Terekeme Türklerinin göç anlatılarının derlendiği bu çalışmada sadece göç sırasında yaşananlar anlatılmamış; göç öncesi ve sonrası yaşananlara da değinilmiştir. Çalışmada ayrıca Karapapak/Terekeme ismi hakkında görüşlere, topluluğun kökenlerine, yaşadıkları göçlerin tarihî seyrine de yer verilmiştir.

Keywords

Karapapak/Terekeme Türkleri, Türkmençay Antlaşması, göç

References

• Alpaslan, İ. (1995). Her Yönüyle Ağrı. Ankara: Ağrı Eğitim Fakültesi, 3-309. Alpaslan, İ. (Editör). (1998). Cumhuriyet’in 75. Yılında Ağrı. Ankara: Yücel Ofset, 14. Albayrak, R. (2012). Türklerin İranı, Ankara, 436-459. Alyılmaz, S. (2015). Borçalı Karapapaklarının/Terekemelerinin Tarihine Dair. Yeni Türkiye Dergisi, (21)78, 179-182. Caferoğlu, A. (1988). Türk Kavimleri(İkinci Baskı). İstanbul: Enderun Kitapevi, 69. Çiftçi, Ö. (2015). Karapapak Türklerinin Tarihi, Gelenek ve Görenekleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Güneş, B. (2013). Borçalı (Gürcistan) Karapapak / Terekeme Ağzı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon. Kafkasyalı, A. (2012). Karapapak Türkleri. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 48, 269-304. Kaya, E. (2008). 1877–1878 Harplerinde Ağrı Bölgesinde Göç Hareketleri. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 203-209. Kemaloğlu, M. (2012). Terekeme - Karapapak Türkleri Yerleşim Alanları, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1/3 2012, 55-81. Kırzıoğlu, F. (1972). Karapapaklar-Borçalı-Kazak Uruğunun Kür-Araz Boylarındaki 1800 Yılına Bir Bakış. Erzurum: Türkocağı Şubesı Yayınları, 1-31. Komisyon. (1973). Ağrı 1973 İl Yıllığı. Gürsoy Matbaacılık, 22-23 Memmedli, Ş., Goca-Memmedova, G., (2009). Gürcistandan Türk Göçleri. Bizim Ahıska Dergisi, (15), 12-17. Tanrıverdi, M. (2009). Karapapakların Anadolu’ya Göçü (1877-1914). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Tozlu, S. (2005). Karapapaklar Hakkında Bazı Notlar-1. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 7, 86-96. Yapıcı Kaderli, Z. (2008). Bulgaristan Göçleri Bağlamında Türk Kadınlarının Göç Anlatıları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Yılmaz, A. (2006). Tutak Tarihi, Ankara: MLE Organizasyon, 53-405. Yılmaz, S. (2015). Kafkasya Topluluklarından Karapapak/Terekeme Türkleri Kimdir? Yeni Türkiye Dergisi, (21)78, 164-177.