GELENEKSEL GÜMÜŞHANE MESKENLERİNİN KÜLTÜREL COĞRAFYA ANALİZİ

Year 2021, Volume: 7 Issue: 2, 185 - 207, 31.10.2021

Yunus Emre Sarı Alperen Kayserili

https://doi.org/10.31463/aicusbed.979155

Abstract

İnsanın fizyolojik ihtiyaçlarının en önemlilerinden birisi dışsal faktörlerden korunma amacı ile ortaya çıkarılmış olan meskenlerdir. Bu ihtiyaçtan dolayı ilk insanların dünyaya geldiği andan itibaren barınma ihtiyaçlarını ilkel de olsa mağaralar veya ağaç kovukları gibi az korunaklı mekânlarda giderdikleri bilinmektedir. Özellikle tarımsal faaliyetlerin etkisi ile birlikte yerleşik hayata geçtikten sonra ise çeşitli özellikleri ve zenginlikleri olan ev, konut veya mesken adını verdikleri yapılar inşa ederek barınma ihtiyaçlarını giderdikleri anlaşılmaktadır. Evlerin bir toplumun mimari kimliğinin izleri olduğu kabul edilmektedir
Bu çalışmanın amacı Gümüşhane’deki geleneksel yöntemlerle inşa edilmiş olan tarihi konakların kültürel kökenleri açısından incelenip geçmişten günümüze aktarılan kültürel mirasın izlerini ortaya çıkarıp sürdürülebilir turizm faaliyetlerine dâhil edilebilmesi için önerilerde bulunmaktır. Bu amaç doğrultusunda gerçekleştirilen çalışmada etnografik araştırma yöntemlerinden faydalanılarak Gümüşhane konaklarına ait unsurların kültürel kökenleri hakkında açıklamalar yapılmaya çalışılmıştır. Bu yöntem kullanılırken hem yerinde gözlemler yapılmış hem de konut sahipleri ile yapılandırılmamış görüşme formları kullanılarak veriler elde edilmiştir. Gümüşhane şehri sınırları içerisinde beş farklı mahallede toplam 40 geleneksel mesken tespit edilmiştir. Bu meskenlerin bir kısmının tescil edildiği belirlenmiş ancak bir kısmının tescil edilmediği bir kısmının ise isimlendirilmediği görülmüştür. Sonuç olarak yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu düşünülen bu konakların ve yerleşim birimlerinin koruma altına alınması gerekmektedir. Ayrıca kültürel miras turizmi ve sürdürülebilir turizm açısından oldukça elverişli olan konaklarda destinasyon oluşturulmasının kent ekonomisine katkı sağlayabilecek bir zenginlik kaynağı olduğu düşünülmektedir.

Keywords

Gümüşhane, Kültür, Kültürel Coğrafya, Gümüşhane Meskenleri, Kültürel Miras Turizmi

References

• Aras, R., Budakçı, M., & Erbüyür, M. (2005). Kütahya Merkez ve Emet İlçesi Geleneksel Türk Evi Tavanları. Politeknik Dergisi, 8(1), 81-86.
• Bal, H. (2008). Kent Sosyolojisi. Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları.
• Banarlı, N. S. (1986). Türkçe'nin Sırları. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Bayazıt, N. (2014). Safranbolu Evlerinin Plan Tipolojisi ve Kullanıcı İhtiyaçları Hiyerarşisi. Tasarım+Kuram Dergisi(17), 1-15.
• Denker, B. T. (1977). Kırsal Yerleşmeler . İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Doğaner, S. (2013). Türkiye Kültür Turizmi. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Esin, E. (2004). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Fidan, M. S., Yaşar, Ş. Ş., Yaşar, M., & Alkan, E. (2016). Architectural Features of Historical Mansion in Gumushane. Mugla Journal of Science and Technology, 2(2), 24-29.
• Göğebakan, Y. (2015). Karakteristik Bir Değer Olan Geleneksel Türk Evi’nin Oluşumunu Belirleyen Unsurlar ve Bu Evlerin Genel Özellikleri. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 1(1), 41-55.
• Günay, R. (1989). Geleneksel Safranbolu Evleri ve Oluşumu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İşler, E., & Aras, R. (2013). Kastamonu Merkez, Daday ve Safranbolu Geleneksel Türk Evi Tavanları. Akdeniz Sanat Dergisi, 6(11), 166-180.
• İzgi, U., & Aysel, B. B. (2003). Kapılar. İstanbul: Yem Yayınevi.
• Karpuz, H. (1991). Gümüşhane Evlerinin Mimari Özellikleri. Geçmişte ve Günümüzde Gümüşhane Sempozyumu, (s. 155-183). Ankara.
• Kayserili, A. (2014). Erzurum Şehrinin Kültürel Coğrafyası (Maddi Kültür Öğelerine Göre). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Kayserili, A. (2016). A Study in Terms of Cultural Geography Traditional Talas Houses. Journal of Geography, Environment and Earth Science International, 7(3), 1-12.
• Kayserili, A., & Altaş, N. T. (2010). Horasan İlçesi’ndeki Kır Meskenlerinin Kültürel Coğrafya Bakış Açısıyla İncelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 81-102.
• Kocaman, S., Kayserili, A., & Kaya, F. (2014). Kültürel Coğrafya Açısından Bir Araştırma: Tarihi Kağızman Evleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 145-170.
• Köse, A. (2005). Türkiye'de Geleneksel Kırsal Konut Planlarında Göcebe Türk Kültürü İzleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 158-191.
• Köse, A. (2007). Balıkesir Çevresinde Geleneksel Kırsal Avlu Peyzajı ve Değişimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 12(18), 7-38. Kuban, D. (1968). Anadolu-Türk Şehri Tarıhi Gelişmesi, Sosyal ve Fiziki Özelliklerı Üzerınde Bazı Gelişmeler. Vakıflar Dergisi(7), 53-73. Kuban, D. (1975). Sanat Tarihimizin Sorunları. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Ögel, B. (1988). Türk Kültürünün Gelişme Çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Sezgin, H. (2006). Yöresel Konut Mimarisi ve Türkiye'deki Örnekleri Hakkında. Tasarım + Kuram Dergisi, 3(4), 1-20.
• Tali, Ş. (2017). Kayseri Kâgir Evlerinde Taş ve Taşın Sembolik Anlamları. Düşünen Şehir Dergisi(3), 52-57.
• Tuztaşı, U., & Aşkun, İ. Y. (2013). “Türk Evi” İdealleştirmesinde “Osmanlı Evi” ve “Anadolu Evi” Kavramlarının Ortaklıklarına İlişkin İşlevsel Açıklamalar. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi(66), 273-296.
• Ulular, A. B. (2006). Konya'da Geleneksel Konutta Mutfak. Konya: Konya Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Yıldırım, K., & Hidayetoğlu, M. L. (2006). Geleneksel Türk Evi Ahşap Tavan Süsleme Özelliklerinin ve Yapım Tekniklerinin Çeşitliliği Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu, (s. 332-341). İzmir.
• Yüksek, İ. (2004). Kırklareli'nin Mevcut Sivil Mimarisinde Pencerelerin Analizi. 8. Kırklareli: Trakya Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi).
• İNTERNET KAYNAKLARI Gümüşhane Konakları, Erişim Tarihi:11.05.2019, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/gumushane/gezilecekyer/gumushane-konaklari
• Kullanılan Malzemeler, Erişim Tarihi: 11.05.2019, https://karadeniz.gov.tr/yoresel-mimari-3/#nesne0
• Odalar, Erişim tarihi: 13.05.2019, https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=1663
• www.kulturportali.gov.tr. (tarih yok). Mayıs 11, 2019 tarihinde
• https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/gumushane/gezilecekyer/gumushane-konaklari adresinden alındı