Bağlanma Stillerinin ve Ebeveyn Tutumlarının Ergenlerde Benlik Saygısı Üzerindeki Etkisi

Year 2024, Volume: 10 Issue: 2, 213 - 244, 03.12.2024

Şeyma Kaban Demir , Itır Tarı Cömert

Abstract

Bu geleneksel derleme, bağlanma stillerinin ve ebeveyn tutumlarının ergenlerin benlik saygısı üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamıştır. Yapılan araştırmalar, güvenli bağlanma stilinin ergenlerde olumlu benlik saygısıyla ilişkilendirildiğini göstermektedir. İyi bir ebeveyn tutumu ve güvenli bağlanma stili, ergenlerin benlik saygısını artırırken, bu benlik saygısının akademik başarı, problem çözme becerileri, sosyal ilişkiler ve genel yaşam uyumu gibi önemli alanlarda etkili olduğu bulunmuştur. Ebeveynlerin tutumları, bağlanma stilleri, akran ilişkileri, sosyal medya kullanımı ve bireysel özellikler, ergenlerin benlik saygısını şekillendirebilir. Güvenli bağlanma stilinde büyüyen bireylerin olumlu benlik saygısına sahip olduğu, saplantılı bağlanma stilinde büyüyen bireylerin ise olumsuz benlik saygısı sergilediği gözlemlenmiştir. Ayrıca, demokratik ebeveyn tutumunun benlik saygısını artırdığı, baskıcı-otoriter ve koruyucu-istekçi tutumların ise benlik saygısını olumsuz etkileyebildiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu çalışma, psikoloji, psikoterapi uygulamaları, ergen psikolojisi ve gelecekteki bilimsel araştırmalar için bazı öneriler sunmaktadır.

Keywords

Ergenlik, Benlik, benlik saygısı, Bağlanma Stilleri, Ebeveyn Tutumları

Supporting Institution

Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi

Thanks

Bu çalışma boyunca her türlü ilgisini, desteğini ve alakasını yakından hissettiğim; bilgi birikimini ve deneyimlerini benimle paylaşan, bu süreci kolaylaştırarak her türlü desteğini bana veren çok kıymetli hocam Doç. Dr. Itır Tarı CÖMERT’e çok teşekkür ederim.

References

• Adams, J.F. (1995). Ergenliği Anlamak. Çev: B. Onur ve diğerleri, İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları.
• Adler, J. M. (2012). Living into the story: Agency and coherence in a longitudinal study of narrative identity development and mental health over the course of psychotherapy. Journal of Personality and Social Psychology, 102(2), 367–389. https://doi.org/10.1037/a0025289
• Adler, A. (2014). Yaşamın Anlamı. Ankara: Tutku Yayınevi
• Ainsworth, M. D. S. (1979). Attachment as Related to Mother-Infant Interaction. Advances in the Study of Behavior, 1–51. doi:10.1016/s0065-3454(08)60032-7
• Aktaş, E. (2020). Ergenlerin ebeveyne bağlanma stilleri ile sosyal görünüş kaygısı ve sosyal dışlanma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aliyev, R. & Tunç, E. (2017). Ortaokul öğrencilerinin algılanan sosyal destek düzeyi ve benlik algılarının incelenmesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 401-418. Aremu, T. A., John-Akinola, Y. O., & Desmennu, A. T. (2018). Relationship Between Parenting Styles and Adolescents’ Self-Esteem. International Quarterly of Community Health Education, 0272684X1881102. Doi: 10.1177/0272684X18811023 Arı, R., (2006). Gelişim ve öğrenme. 3. Basım. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• Arıcak, O. T. (1995). Üniversite öğrencilerinde saldırganlık, benlik saygısı ve denetim odağı ilişkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Atkınson, R., Smith, E., Bem, D., Nolen, S. (1999). Psikolojiye Giriş, Çev: Alogan, Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Avcı M. (2006). Ergenlikte Toplumsal Uyum Sorunları, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1): 39-64.
• Aydın, E. (2019). Ergenlerin algılanan anne baba tutumlarının benlik saygısı ve psikolojik iyi oluş ile ilişkisinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bacanlı, H. (2004). Sosyal İlişkilerde Benlik: Kendini Ayarlama Psikolojisi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı. Banstola, R. S., Ogino, T., & Inoue, S. (2020). Impact of Parents’ Knowledge about the Development of Self-Esteem in Adolescents and Their Parenting Practice on the Self-Esteem and Suicidal Behavior of Urban High School Students in Nepal. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(17), 6039. doi: 10.3390/ijerph17176039 Bartholomew, K., and Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226- 244. doi:10.1037//0022-3514.61.2.226
• Baumeister, R. F., Campbell, J. D., Krueger, J. I., ve Vohs, K. E. (2003). Does High Self-Esteem Cause Better Performance, Interpersonal Success, Happiness, or Healthier Lifestyles? Psychological Science in the Public Interest, 4, 1–44.
• Baumrind, D. (1966). Effects of authoritative parental control on child behavior, Child Development, 37(4), 887-907.
• Baumrind, D. (1968). Authoritarian v.s. authoritative parental control. Adolescence. 3,255-272.
• Baumrind, D. (1996). The Discipline Controversy Visited. Family Relations, 45(4), 405-414.
• Bayraktar, F., Sayıl, M., Kumru, A. (2009). Liseli Ergenler ve Üniversiteli Gençlerde Benlik Saygısı: Ebeveyn ve Akrana Bağlanma, Empati ve Psikolojik Uyum Değişkenlerinin Rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 24(63), 48 - 68.
• Berber Çelik, Ç. (2018). Bağlanma Stilleri, Psikolojik İyi Olma ve Sosyal Güvende Hissetme: Aralarındaki İlişki Ne?. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 13 (25), 27-40. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/befdergi/issue/38072/399356
• Biter, E. (2021). Beliren yetişkinlik dönemindeki bireylerin aile aidiyet düzeyinin bağlanma stilleri ve benlik saygısı bağlamında incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bozkurt, B. (2020). Çocukluk çağı travmalarının, anne baba tutumlarının ve bağlanma stillerinin evlilik uyumu üzerindeki etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bowlby, J. (2018). Bağlanma, Çev: Tuğrul Veli Soylu, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Bowlby, J. (1969). Attachment and loss: Vol.1.Attoclement. New York: Basic Books.
• Bowlby, J. (1969). Attachement: Attachement and Loss. London: Hogarth.
• Burger, J. (2006). Kişilik. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Cacioppo, M., Barni, D., Correale, C., Mangialavori, S., Danioni, F., & Gori, A. (2019). Do attachment styles and family functioning predict adolescents’ problematic internet use? A relative weight analysis. Journal of Child and Family Studies, 28(5), 1263-1271. DOI:10.1007/s10826-019-01357-0
• Cankardaş, S. (2019). Kadın ve Erkeklerde Olumsuz Değerlendirilme Korkusunun Belirlenmesinde Algılanan Ebeveyn Tutumları ve Benlik Saygısının Rolü. Psikoloji Çalışmaları, 39(1), 79-97. Retrieved from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iupcd/issue/46458/567925 Conrad, R., Forstner, A. J., Chung, M. L., Mücke, M., Geiser, F., Schumacher, J., & Carnehl, F. (2021). Significance of anger suppression and preoccupied attachment in social anxiety disorder: a cross-sectional study. BMC psychiatry, 21(1), 1-9. DOI: 10.1186/s12888-021-03098-1 Coopersmith, S. (1974). The Antecedents of Self-Esteem. San Francisco: W.H. Freeman. And Company. Curun, F. ve Orçun Yücel, D. (2018). Ergenlerde ebeveyn tutumları ve duygusal zekâ ilişkisi: benlik saygısının aracı rolü / Parental attitudes and emotional intelligence in adolescences: the mediating role of self esteem. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi. 8(2), s. 579-603.
• Cüceloglu, D. (2006). Başarıya Götüren Aile, Sınav Döneminde Ana babalık., İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cüceloğlu, D., 2011. İnsan ve davranışı. 21.Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi. Ss, 428-429
• Çetinkaya, N.E. (2022). Ebeveynlerin sosyal problem çözme becerilerini belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirme ve uygulama çalışması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çokparlamış, N. (2018). Bağlanma stillerinin benlik saygısı ve umutsuzluk düzeyi ile ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Del Giudice, M. (2019). Sex differences in attachment styles. Current Opinion in Psychology, 25, 1-5. DOI:10.1016/j.copsyc.2018.02.004
• Demir, İ. (2015). Benlik, kimlik ve kişilik. Nobel Yayın Dağıtım: Ankara
• Derman O. (2008). Ergenlerde psikososyal gelişim. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Adölesan Sağlığı II Sempozyum Dizisi. 2008; 63:19-21.
• Dinç, J. (2019). Lise döneminde benlik saygısı ve bağlanma türleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Elkind, D. (1978). The child’s reality: Three developmental themes. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Erikson, E. H., (1968). Identity: youth and crisis. New York: W. Norton & Company Inc.
• Erikson, E. H. (1984). İnsanın Sekiz Çağı (1. Basım), Çev: T. Bedirhan Üstün ve Vedat. P., Sevinç Matbaası, Ankara.
• Erkan, S., Kaya, A. (2005). Grupla psikolojik danışma ve rehberlik programları. Ankara: Pagem A Yayıncılık.
• Furnham, A. & Cheng, H. (2000). Perceived parental behavior, self-esteem and happiness. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 35(10), 463-470. doi: 10.1007/s001270050265
• Gallatin, J. (1995). Ergenlik kuramları. J.F. Adams (Ed) Ergenliği anlamak (49-80) (Çev. Nermin Çelen B. Onur (Ed.). Ankara: İmge Yayınevi.
• Geçtan, E., (1993). Psikanaliz ve sonrası. 5. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gençtan, E. (2000). Psikanaliz ve sonrası. (9. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi
• Görmüş, K. (2021). Lise öğrencilerinin bağlanma stilleri ile benlik saygısı, aile aidiyeti ve yaşadıkları güçlükler arasındaki ilişki, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Güneysu, S. ve Bilir Ş. (1988). Üniversite gençlerinin kendini-kabul düzeyine algılanan ana baba tutumlarının etkisi. Psikoloji Dergisi, 6(22):127-133.
• Hazan, C., and Shaver, P.(1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52, 511-524.
• İmanoğlu, M. C. (2021). Algılanan ebeveynlik tutumları, benlik saygısı, olumlu-olumsuz duygulanım ve öz-şefkat ilişkisi, Yayımlanamamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• James, W. (1950). The principles of psychology Volume I. Reprint Edition, Dover Publications: Minela USA, http://www.public-library.uk/ebooks/50/61.pdf
• Jung, G. (2011). Jung kilit fikirler, Çev: K. Atalay, İstanbul: Optimist.
• Karaman, A. (2019). 21-25 yaş arası gençlerde benlik saygısına etki eden ebeveyn tutumları, Yüksek Lisans Tezi, Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Kaya, Ş. (2017). Ergenlerde anne-babaya bağlanma örüntüsünün benlik saygısı ve yalnızlık ile ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, Y. (2017). Ergenlerin benlik algıları, algıladıkları ebeveyn tutumları, ebeveyne ve akrana bağlanma durumları ve ebeveynlerinden beklentileri, Doktora Tezi. İstanbul: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü
• Kaya, Y. & Öz, F. (2020). Ergenlerin benlik algısı üzerinde algılanan ebeveyn tutumlarının ve bağlanma stillerinin rolü: Bir yapısal eşitlik modellemesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, (11)2, 106-114. Doi: 10.14744/phd.2020.74429
• Kayaalp, İ. & Gündüz, B. (2018). Ergenlerin Anne Baba Tutumları ile Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişkide Benlik Saygısının Aracı Rolü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (48), 514-536. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/39596/421134
• Kohut, H. (1971). The analysis of the self. New York: International Universities Press.
• Kohut, H. (1983). The Analysis of the Self. International Universities Press: New York
• Köknel, Ö. (1999). Kaygıdan Mutluluğa Kişilik. (15. Basım). İstanbul, Altın Kitaplar.
• Kula, N. (2001). Kimlik ve din. İstanbul: Ayışığı Yayınları.
• Kulaksızoğlu, A. (1998). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi Yayınevi.
• Kulaksızoğlu, A. (2004). Ergenlik psikolojisi. (6. Basım). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Kuzgun, Y. (1972). Kendini gerçekleştirme. Araştırma Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, 10(0), 162-172.
• Lazarević, L.B., Lazarević, D. & Orlić, A. (2017). Predictors of students' self-esteem: The importance of body self-perception and exercise. Psihološka istraživanja, 20(2), 239-254. Doi: 10.5937/PsIstra1702239L
• Lim, Y. (2020). Self-esteem as a mediator in the longitudinal relationship between dysfunctional parenting and peer attachment in early adolescence. Children and Youth Services Review, 116, 105224. doi:10.1016/j.childyouth.2020.105224
• Maşrabacı, T. S. (1994). Hacettepe üniversitesi birinci sınıf öğrencilerinin benlik saygısı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mischel, W. (1993). Introduction to Personality, 5th Edition, Holt, Rinehart and Winston Inc.
• Mohammad Beigi Ali, Sadeghi Zohreh, Babaei Mahsa. (2022). Prediction of self-esteem as it relates to parental and peer attachment among adolescents with a cultural perspective. J Psychology and Mental Health Care, 6(5): DOI: 10.31579/2637-8892/190
• Muuss, R.E. (1988). Theories of adolescence. New York: McGraw-Hill.
• Olcay Atıcı, S. (2019). İlk ergenlik döneminde benlik saygısının, evlilik çatışması, akran ilişkileri ve ebeveyn tutumu ile olan ilişkisinde, duygusal güvenliğin aracı rolü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Işık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Onur, T. (2023). Ergenlerde bağlanma stilleri ile sosyal kaygı arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Orçun Yücel, (2017). Ergenlerin algıladıkları ebeveyn tutumlarının benlik saygıları ve duygusal zekaları ile ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Palabıyıkoğlu, R., (2000). Kişilik gelişiminde temel kavramlar. (2.Baskı). H.D. Özgüven (eds). Ankara: Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Antıp A.Ş. Tıp Kitapları ve Bilimsel Yayınları. Pérez-Fuentes, M. del C., Molero Jurado, M. del M., Gázquez Linares, J. J., Oropesa Ruiz, N. F., Simón Márquez, M. del M., & Saracostti, M. (2019). Parenting Practices, Life Satisfaction, and the Role of Self-Esteem in Adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(20), 4045. Doi: 10.3390/ijerph16204045 Rogers C.R., (1961). On Becoming A Person. Mariner Books: U.S.A, http://books.google.com.tr/books?id=FTEPV9IYQ5EC&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false.
• Rosenberg, M. (1986). Self-concept from middle childhood through adolescence. In J. Suls & A. G. Greenwald (Eds.), Psychological perspectives on the self (Vol. 2). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Santrock, J.W. (2012). Ergenlik. Çev: Didem M. S., Ankara: Nobel.
• Saygın, Y. (2008). Üniversite öğrencilerinin sosyal destek, benlik saygısı ve öznel iyi oluş düzeylerinin incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Steinberg, L. (2001). Parent-child relationships, In Gale Encylopedia of Childhood and Adolescence (Vol. 6, pp. 2270-2276). Gale Group.
• Şahin, Ş. ve Çövener Özçelik, Ç. (2016). Ergenlik dönemi ve sosyalleşme. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 5 (1), 42-49.
• Şen, M. (2011). Türkiye’de ergen profili. Aile ve Toplum Dergisi, 27 (7), 89-102.
• Şeremet, E. Ö. (2006). Okul öncesi dönem çocuklarının (5-6 yaş) kendilik algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şimşek, D. (2010). Yatılı ilköğretim bölge okulu ve ailesi yanında kalan ilköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin akran ilişkileri, sosyal destek algıları ve yaşam doyumlarının incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Tepeli Temiz, Z., & Tarı Cömert, I. (2018). The relationship between life satisfaction, attachment styles and psychological resilience in university students. Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 31:274-283. DOI:10.5350/DAJPN2018310305
• Tuzgöl Dost, M. , Aytaç, M. & Kıbrıslıoğlu Uysal, N. (2019). Ebeveynlik Biçiminin Kişilik Özellikleri, Benlik Saygısı ve Yaşam Doyumunu Yordama Gücü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (71), 1146-1165. DOI:10.17755/esosder.472964
• Tüzün, Z. ve Soygüt, G. (2017). Ergen Bağlanma Biçimlerinin Tematik Uyaranlara Verilen Öyküsel Tepkiler Aracılığıyla Değerlendirilmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 28(3), 181- 189.
• Usta, H.K. (2017). Ergenlerde benlik saygısının algılanan anne-baba tutumları ve olumsuz otomatik düşüncelerle yordanması: Samsun ili örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Yakupoğlu, A.S. (2019). Ergenlerde bağlanma stilleri ve benlik algılarının incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Yavuzer, H. (2003). Ana Baba ve Çocuk. 16.Baskı. Remzi Kitabevi: İstanbul
• Yavuzer, H. (2005). Ana-Baba ve Çocuk (18. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2005). Çocuk psikolojisi. 28.Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2005). Gençleri Anlamak. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yersel, Z. (2019). Çocuk ve ergenlerde anne-baba tutumu ve bağlanma durumunun algıladıkları benlik saygısı ve çocukluk çağı narsizmi ile ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, K. (2018). Anne-baba tutumlarının ergenlerde benlik saygısına etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, N. (2020). Lise öğrencilerinde anne baba tutumları ile benlik saygısı ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yörük Topuz, İ. & Cihangir Çankaya, Z. (2022). Özel Yetenekli Öğrencilerin Psikolojik Sağlamlığının Yordayıcıları: Benlik Saygısı, Akran İlişkileri ve Ebeveyn Tutumları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23 (2), 271-294. DOI:10.21565/ozelegitimdergisi.742426 Queiroz, P., Garcia, O. F., Garcia, F., Zacares, J. J., & Camino, C. (2020). Self and Nature: Parental Socialization, Self-Esteem, and Environmental Values in Spanish Adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(10), 3732. Doi:10.3390/ijerph17103732