An Evaluation of The Efficiency of Foundation Universities in terms of Student Numbers and The Level of Income

Yıl 2020, , 359 - 398, 31.01.2020

Eren Kesim

https://doi.org/10.18039/ajesi.682044

Öz

The purpose of this study is to analyse the data of 55 foundation universities between 2004 and 2016 academic years in terms of the expected and realised number of students and income of preparatory and first grade classes. The placement quotas allocated for the students and the amount of income from those registered to these quotas between 2004 and 2016 within 55 foundation universities by the year of 2016 have been analysed within the study. As a result of Wilcoxon signed ranks test, it has been found that there is a statistically significant difference between the expected and realised average income levels of the universities. Accordingly, it could be stated that the universities in each group could not achieve the income levels they targeted. This result is parallel with the fact that the student quotas of the universities in each group have barely filled up to 70%. As a result of Kruskal Wallis H test, it has been found out that there is not a significant difference between the student occupancy rate and the year of service of universities. Generally speaking, it could be inferred that the universities from three different categories sorted in terms of the year of service have achieved 70% student occupancy rate since they started their education and training activities. According to the results of Kruskal Wallis H test applied to the average income of the universities, there has been found a statistically significant difference within ‘minimum two years of service’ group. Paired comparison test has indicated that there is a significant difference between the universities that has over 10 years of service and those within other groups. There is not a significant difference in terms of average income between the universities having 6-10 years of service and 5 or less years of service.

Anahtar Kelimeler

Economics of education, management of higher education, foundation universities, economic efficiency, human capital

Vakıf Üniversitelerinin Ekonomik Etkinliğinin Öğrenci Sayısı ve Gelir Değişkenleri Bağlamında İncelenmesi

Öz

Bu çalışmanın amacı; 55 vakıf üniversitesi kapsamında 2004-2016 yılları arasında her yıl hazırlık ve birinci sınıflar için beklenen ve gerçekleşen öğrenci sayıları ile beklenen ve gerçekleşen gelirlerin bir analizini yapmaktır. Araştırma kapsamında, 2016 yılı itibariyle Türkiye’de hizmet vermekte olan toplam 55 vakıf üniversitesine ilişkin öğrenci kontenjanları ve bu kontenjanlara yerleştirilen öğrencilerden sağlanan gelir miktarları, 2004-2016 yılları arasındaki veriler bağlamında analiz edilmiştir. Her bir grup için ayrı olarak yürütülen Wilcoxon İşaretli Sıralar testleri sonucunda, üniversitelerin bekledikleri ve elde ettikleri ortalama gelirler arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmüştür. Her bir grupta bulunan üniversiteler için genel bir değerlendirme yapıldığında, üniversitelerin hedefledikleri mali kazanca ulaşamadıkları söylenebilir. Bu sonuç, ayrıca doluluk oranlarının her bir kategorideki üniversiteler için ortalama olarak %70 civarında olmasıyla da paralellik göstermektedir. Kruskall Wallis H testi sonucunda üniversitelerin ortalama doluluk oranlarının, hizmet yıllarına göre anlamlı bir farklılık göstermediği görülmüştür. Genel olarak her üç hizmet yılı kategorisinde yer alan üniversitelerin aktif oldukları yıllardan itibaren ortalama doluluk bakımından %70’lik bir hedefi tutturdukları görülmektedir. Ortalama TL gelir miktarları için yapılan Kruskall Wallis H Testi sonucunda ise en az iki hizmet yılı kategorisi arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. İkili karşılaştırma testleri sonrasında bu anlamlı farklılığın 10 yıl ve üzerinde geçmişe sahip üniversiteler ile diğer iki kategoride yer alan üniversiteler arasında olduğu görülmüştür. 6-10 yıl ile 5 yıl ve altı kategorilerinde yer alan üniversitelerin ortalama gelirleri ise anlamlı bir farklılık göstermemiştir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim ekonomisi, yükseköğretimin yönetimi, vakıf üniversiteleri, ekonomik etkinlik, beşeri sermaye

Kaynakça

• Adem, M. (2008). Eğitim planlaması. (4. Baskı). Ankara: Ekinoks Yayınevi.
• Alpaydın, Y. (2015). Türkiye’de yükseköğretim mezunlarının eğitim alanlarına uygun işlerde istihdamına yönelik politikaların analizi. A. Gümüş (Ed.), Türkiye’de eğitim politikaları içinde (ss.323-350). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ayan, M. (2007). Türkiye’de vakıf üniversitelerinin geleceği. C.C. Aktan (Ed.), Değişim çağında yükseköğretim. Global trendler-paradigmal yönelimler içinde (ss.399-403). İzmir: Yaşar Üniversitesi.
• Badem, A.C. (2014). Üniversitelerde tam maliyetleme (Full costing). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Başar, M. (2014). Akademik girişimcilik. Kuruluş finansmanı ve şirketleşme süreci. Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• Birinci, M. (2014). Üniversitelerde stratejik yönetim uygulamalarının performansa etkileri: Devlet ve vakıf üniversitelerinin karşılaştırmalı analizi. Yükseköğretim Dergisi, Aralık, 4(3), 135-147. doi:10.2399/yod.14.013
• Bulut, M. (2014). Ekonomi ve yükseköğretim. Yeni Türkiye Dergisi (Eğitim Özel Sayısı), 2(7), 737-744.
• Bümen, H. (2017). Eğitim hizmetleri pazarlaması. Bursa: Ekin Basım, Yayın, Dağıtım.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2017). Sosyal bilimler için istatistik. (19. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Celep, C., & Tülübaş, T. (2015). Yükseköğretimin yönetimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Cevher, E. (2015). Türkiyedeki vakıf üniversitelerinin eğitim faaliyetlerinin mevcut durumunun araştırılması. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Nisan, 6(1), 25-50, http://sbedergi.karatekin.edu.tr/Makaleler /76392071_2.%20T%C3%BCrkiyede%20Vak%C4%B1f.pdf adresinden 01 Aralık 2018 tarihinde erişilmiştir.
• Çam-Tosun, F. (2015). Vakıf ve devlet üniversitelerinde bütçe yönetimi süreçlerinin bazı değişkenlere göre değerlendirilmesi. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, Mayıs, 23(2), 679-696. http://79.123.169.199/ojs/index.php/Kefdergi /article/view/112/211 adresinden 01 Aralık 2018 tarihinde erişilmiştir.
• Çeken, N. (2012). Yükseköğretimde eğitim pazarlamasını etkileyen faktörler: Devlet ve Vakıf Üniversitelerine yönelik eğitim pazarlaması anket uygulaması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 325234).
• Çimen, O. (2012). Yükseköğretimde talep-finansman-kalite Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, Haziran, 6(3), 159-182. https://dergipark.org.tr/download/article-file/84402 adresinden 01 Ocak 2019 tarihinde erişilmiştir.
• Erdoğan, İ. (2016). Gelenekten geleceğe eğitim bilimi. Kuram ve uygulama. İstanbul: Sümer Kitabevi.
• Erguvan, İ.D. (2010). Vakıf üniversitelerinin Türkiye yükseköğretim sistemine etkilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 261981).
• Erkuş, A. (2017). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gökçekuş, H., & Yontar, A. (2008). Vakıf üniversitelerinde geleceğin planlanmasında inovasyon kültürü ve bilgi yönetimi ilişkisinin önemi. İ. Bircan (Ed.), Türkiye’nin 2023 vizyonunda vakıf üniversiteleri içinde (ss.56-75). Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları.
• Günay, D. (2014). Türkiye’de yükseköğretimin mevcut durumu, sorunları, gelişmeler ve öneriler. Yeni Türkiye Dergisi (Eğitim Özel Sayısı), 2(7), 678-695.
• İbrahimoğlu, V.C. (2010). Eğitimin iktisadi kalkınmadaki işlevinin Türkiye'de yükseköğretim örneğinde incelenmesi ve değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 279675).
• İlağa, H. (2010). Vakıf yükseköğretim kurumlarının mali özerkliği ve vergilendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 291420).
• Kabasakal, Ö. (2014). Yükseköğretimde çeşitlilik ve vakıf üniversiteleri. Yeni Türkiye Dergisi (Eğitim Özel Sayısı), 2(7), 761-766.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi. Kavramlar-ilkeler-teknikler. (31. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Korkut, H. (2002). Sorgulanan yükseköğretim. (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kostakoğlu, S.F. (2017). Modern ekonomide rekabet. Geleneksel yaklaşımdan modern yaklaşıma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Küçükcan, T., & Gür, B.S. (2009). Türkiye’de yükseköğretim. Karşılaştırmalı bir analiz. Ankara: Seta Yayınları.
• Marangoz, M. (2016). Girişimcilikte güncel konular ve uygulamalar. İstanbul: Beta Basım, Yayım, Dağıtım.
• Marşap, A. (2008). Türkiye’nin 2023 vizyonunda vakıf üniversiteleri: Ekolojik çevre ve iklim değişikliği açılımları. İ. Bircan (Ed.), Türkiye’nin 2023 vizyonunda vakıf üniversiteleri içinde (ss.363-382). Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları.
• ÖSYM. (2004). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans programları http://osym.gov.tr/dosya/1-28470/h/tablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2004). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu [http://osym.gov.tr/dosya/1-28505/h/1-2004ekkilavuz.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2005). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans programları http://osym.gov.tr/dosya/1-28294/h/41.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2005). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://osym.gov.tr/dosya/1-28303/h/4-2005ektablo42.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2006). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans programlarıhttp://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2006_YERLESTIRME_KLVZ/6_TABLO4_.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2006). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2006OSYSEKKLVZ/TABLO4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2007). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans programları http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2007_OSYS_TERCIH_KILAVUZU/2007-OSYS_TERCIH_TABLO4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2007). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2007ekyerlestirme/tablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2008). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans programları http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2008/2008_OSYS_TERCIH_KILAVUZU/6_tablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2008). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2008/OSYSEKYER/TABLO4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2009). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans programları http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2009/2009_OSYS_TERCIH_KILAVUZU/tablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2009). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://osym.gov.tr/dosya/1-50996/h/2009osysektablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2010). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans programları http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2010/OSYS/Kilavuzlar/TercihKilavuzu/2010_OSYS_Tablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2010). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2010/OSYS/Kilavuzlar/EkYerlestirmeKilavuzu/2010_OSYS_EKYER_KLVZ_6.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2011). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans programları http://www.osym.gov.tr/dosya/1-57952/h/2011tablo4-2172011.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2011). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://www.osym.gov.tr/dosya/1-58386/h/2011osysekyerkilavuz-3-10-2011.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2012). Yükseköğretim programları ve kontenjanları kılavuzu http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2012/OSYS/2012OSYSKONTKILAVUZ.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2012). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://www.osym.gov.tr/dosya/1-60832/h/2012-osys-ekkilavuz-27092012-2.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2013). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans programları http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2013/OSYS/2013%20%C3%96SYS%20KONT%20KILAVUZU%20BASKI%20(Tablo%204)_KB.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2013). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2013/OSYS/2013OSYSEKYERLESTIRMEKILAVUZU25.09.2013.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2014). Yükseköğretim programları ve kontenjanları http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2014/OSYS/Tercih/2014-OSYSKONTKILAVUZU14072014.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2014). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu [http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2014/OSYS/osys-ek/t-4-baski15092014.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2015). Yükseköğretim programları ve kontenjanları http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2015/OSYS/2015-OSYSKONTKILAVUZU01072015.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2015). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2015/OSYS/EKYERLESTIRME/TABLO-421082015.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2016). Yükseköğretim programları ve kontenjanları http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2016/OSYS/2016-OSYSKontenKilavuzu27062016.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• ÖSYM. (2016). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2016/OSYS/EKYER/TABLO-4_lisans04112016.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.
• Özel- Kadılar, G. (2015). Türkiye’deki vakıf üniversitelerinin etkinlik çözümlemesi. Eğitim ve Bilim, 40 (177), 31-41. doi: 10.15390/EB.2015.1813
• Özkan, M., & Gedikoğlu, T. (2014). Türk yükseköğretim finansmanına ilişkin görüşler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, August, 4(2), 99-111. doi: 10.5961/jhes.2014.093
• Özsağır, A. (2013). Bilgi ekonomisi. Tanım-uygulamalar-örnekler. (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Penpece, D. (2014). Yükseköğretim kurumlarında pazarlama. Türkiye’deki mevcut durum. Adana: Karahan Kitabevi.
• Polatcan, M. (2016). Küreselleşme ve yükseköğretim. Paradigma değişimi, eğilimler ve Türkiye Yükseköğretimi. N. Çelebi (Ed.), Küreselleşme ve eğitime yansımaları içinde (ss.183-230). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Sart, G. (2018). OECD ülkelerinde küresel rekabet gücü ve yükseköğrenimin rolü. G. Sart & E. Sarıdoğan (Eds.), Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Saruhan, Ş.C., & Yıldız, M.L. (2013). Çağdaş yönetim bilimi. (2. Baskı). İstanbul: Beta Basım, Yayım, Dağıtım.
• Sönmez, H. (2014). Vakıf üniversitelerinde eğitim pazarlaması uygulamalarının öğrenci memnuniyetine etkileri üzerine İstanbul ilinde bir alan araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 365823).
• Söyler, İ. (2008). Eğitim hizmetleri bağlamında vakıf üniversitelerinin finansal ve vergisel sorunları [Financial and tax-related problems of foundation universities within the context of educational services]. Maliye Dergisi, Ocak-Haziran, 154, 52-76. https://maliyedergisi.sgb.gov.tr/yayinlar/md/154/5.ilhamisoyler.pdf adresinden 01 Ocak 2019 tarihinde erişilmiştir.
• Şakar, N. (2008). Vakıf üniversiteleri kurumsallaşmanın neresinde? İ. Bircan (Ed.), Türkiye’nin 2023 vizyonunda vakıf üniversiteleri içinde (ss. 177-184). Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları.
• Şimşek, M. (2014). Yükseköğretimin dünü, bugünü, yarını. Yeni Türkiye Dergisi (Eğitim Özel Sayısı), 2(7), 696-706.
• Şişman, M. (2015). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. (9. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Temiz, E. (2014). Vakıf üniversitelerinde finansal raporlama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 363134).
• Yılmaz, T. (2014). Yükseköğretimde vakıf üniversiteleri ve Hasan Kalyoncu Üniversitesi örneği. Yeni Türkiye Dergisi (Eğitim Özel Sayısı), 2(7), 767-768.
• Yüksel, A. (2014). Türkiye'de devlet üniversitelerinde uygulanan performans esaslı bütçeleme sistemininin vakıf üniversitelerine uygulanabilirliği ve veri zarflama analizi ile fakültelerin etkinliklerinin ölçülmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 350961).