Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitim Alanında Hazırlanan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 287 - 322, 05.01.2021

Eren Kesim , Yasemin Kalaycı

https://doi.org/10.18039/ajesi.815033

Öz

Bu araştırmanın amacı mesleki ve teknik eğitim alanında yapılmış olan lisansüstü tezlerin incelenmesidir. Araştırma nitel araştırma bağlamında yapılandırılmıştır. Araştırmaya YÖK Ulusal Tez Merkezi’ne kayıtlı olan 1986-2020 yılları arasında yapılmış 433 lisansüstü tez dâhil edilmiştir. Araştırmada Uysal (2013) tarafından geliştirilen ölçütler doğrultusunda hazırlanan lisansüstü tezlerin değerlendirilmesi formu, araştırmanın amaçları doğrultusunda düzenlenerek kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesi yüzde-frekans analizleri ve içerik analizleri ile yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre mesleki ve teknik eğitim alanına ilişkin yapılan lisansüstü tezlerden; yüksek lisans tezlerinin sayısının doktora tezlerinin sayısından yüksek olduğu belirlenmiştir. Tezlerde en çok öğrencilerle çalışılan konulara yer verilmiştir. Öğretmenlerle çalışılan konular ise ikinci sırada çalışılan konudur. Staj ve beceri eğitimi ile öğrenci sorunlarına ilişkin konulara da yoğun bir şekilde yer verilmiştir. En az çalışılan konu ise mesleki ve teknik eğitimde ailenin rolü ve gelişimine yönelik konulardır. En dikkat çekici bulgu ise mezun öğrencilerle ve ailelerle çok az çalışma yapılmış olmasıdır. Tezlerin örneklem türünü oluşturan grup en çok öğrencilerden oluşmaktadır. En fazla kullanılan örnekleme yöntemi ise rastgele örnekleme yöntemidir. Tezlerde en çok kullanılan yöntem nicel, en çok kullanılan veri toplama aracı anket, en çok kullanılan veri analizi tekniği ise betimsel istatistiklerden yüzde ve frekans analizi tekniğidir. Lisansüstü tezlerde geliştirilen politika önerileri uygulayıcılara yönelik öneriler ve araştırmacılara yönelik öneriler olmak üzere iki kategoride incelenmiştir. Politika önerileri incelendiğinde en çok uygulayıcılara yönelik önerilere yer verildiği görülmektedir. Uygulayıcılara yönelik öneriler incelendiğinde ise en fazla eğitim politikası geliştirenlere yönelik öneriler geliştirilmiş olduğu belirlenirken, en az çalışma koşullarının ve özlük haklarının iyileştirilmesine yönelik öneriler geliştirildiği belirlenmiştir. Araştırma, mesleki ve teknik eğitim alanına yönelik eğilimleri ve bunlara yönelik politika önerilerini bütünsel bir bakış açısıyla 35 yıllık bir süreçte YÖK Yayın ve Dokümantasyon Dairesi Başkanlığı tarafından arşivlenen lisansüstü tezlerin incelenip sunulması açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

lisansüstü tezler, mesleki ve teknik eğitim, mesleki ve teknik eğitim politikaları

An Analysis of Graduate Theses in the Field of Vocational and Technical Education Prepared in Turkey

Öz

The purpose of this study is to analyze graduate theses in the field of vocational and technical training regarding their methodologies and recommendations. The research was conducted as a qualitative study. 433 graduate theses from 1986 to 2020 registered in the Council of Higher Education (CHE) National Thesis Center were analyzed within the scope of this study. A thesis evaluation form adapted from the criteria of Uysal’s (2013) thesis evaluation form was used. Percentage-frequency analysis and content analysis was used for data analysis. The findings of the study reveal a greater number of master’s theses compared to doctorate theses in the field of vocational and technical training. The most common subjects in the theses were those involving working with students. The second most frequent subjects were those involving working with teachers. Other frequent subjects included internships and skill training, and student issues. The least common subjects of inquiry were the role of families and their development in vocational and technical training. A significant finding was the low number of studies conducted with graduates. The most frequent sampling method was random sampling. The most frequent research approach in the theses was quantitative, the most common data collection tool was surveys, and the most frequent data analysis technique was the percentage and frequency analysis techniques of descriptive statistics. The policy recommendations developed in graduate theses were analyzed under two categories: recommendations for practitioners, and recommendations for researchers. The analysis of policy recommendations revealed the majority of recommendations were made for practitioners. This research is significant in that it studies the tendencies and policy recommendations for the field of vocational and technical education of a 35-year period from the graduate theses archived by the Council of Higher Education Publication and Documentation Department from a holistic perspective.

Anahtar Kelimeler

graduate theses, vocational and technical education, vocational and technical education policies

Kaynakça

• Ağaoğlu, E., Ceylan, M., Kesim, E., Madden, T. ve Altınkurt, Y. (2008). Okul yönetimi alanında yapılmış araştırmaların değerlendirilmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. No: 1828.
• Akıncı, M. ve Köse, E. (2019). Mesleki ve teknik eğitime ilişkin araştırma eğilimleri. 7. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi’nde (9-12 Ekim, Ankara) sunulan bildiri. https://icciepok.com/assets/catalogs/tam-metin-bildiri-kitabi.pdf adresinden 10.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Aksu, L. (2016). Türkiye’de beşeri sermayenin önemi: iktisadi büyüme ile ilişkisi, sosyal ve stratejik analizi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 3(2), 68-129. https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-file/2774 adresinden 10.09.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Alkan, C., Doğan, H., ve Sezgin, S.İ. (2001). Mesleki ve teknik eğitimin esasları. Ankara: Nobel Yayın-Dağıtım.
• Alp, Ö. (2019). Eğitim yönetimi ve denetimi alanında yapılmış lisansüstü nicel tezlerin sistematik derlemesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Atasever, D. (2019). Türkiye'de 2014-2018 yılları arasında matematik eğitimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin analizi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Balcı, A., ve Apaydın, Ç. (2009). The state of the educational administration research in Turkey: The Case of the educational administration in theory and practice journal. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 15 (59), 325-343. http://www.kuey.net/index.php/kuey/article/view/865 adresinden 10.09.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Balcı, A. (1988). Eğitim yönetimi araştırmalarının durumu: EAQ’de 1970 – 1985 arasında yayınlanan araştırmalar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 21(1-2), 421-434.
• Balcı, A. (1990). Türkiye’de eğitim araştırmalarının durumu: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi örneği. Birinci Eğitim Bilimleri Ulusal Kongresi’nde (24-28 Eylül, Ankara) sunulan bildiri.
• Beer, P. and Mulder, R.H. (2020). The effects of technological developments on work and their implications for continuous vocational education and training: A systematic review. Frontiers in Psychology, 11(918), 1-19. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2020.00918/full adresinden 08.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Bellibaş, M. Ş. (2018). Sistematik derleme çalışmalarında betimsel içerik analizi. K. Beycioğlu, N. Özer ve Y.
• Kondakçı (Ed.), Eğitim yönetiminde araştırma içinde (ss.511-531). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bolat, Y. (2016). Türkiye’de 2005-2015 yılları arasında mesleki ve teknik eğitim alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(8), 151-167. https://inesjournal.com/DergiTamDetay.aspx?ID=281 adresinden 09.09.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Çalık, M., ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39 (174), http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/3412/786 adresinden 09.09.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Demirezen, M. (2014). Mesleki ve teknik eğitimde yeniden yapılandırma ve yükseköğretime geçişte yeni bir yaklaşım. Yeni Türkiye. Türk Eğitimi Özel Sayısı I, 10 (52), 540-553.
• Eczacıbaşı, F. (2019). Daha yeni başlıyor. Geleceğin dünyasında esneklik, yakınsama, ağ yapısı ve karanlık taraf. (4. Baskı). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları:852.
• Ekiz, D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. (3. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Eldeleklioğlu-Onuk, D. (2019). Türkiye'de yetişkin eğitimi temalı 2007-2018 yılları arasında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Ereş, F. (2019). Eğitimde politika planlama ekonomi. Ankara: Pegem Akademi.
• Erlandson, D. A., Harris, E. L., Skipper, B., and Allen, S. D. (1993). Doing naturalistic inquiry: A guide to methods. Newbury Park, CA: Sage Publications.
• Ersoy, A. F. (2016). Fenomenoloji. A. Saban ve A. Ersoy (Ed.). Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde (ss.51-109). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Genç, İ.A., Caner, H.N. ve Köse, E. (2019). Mesleki ve teknik eğitim programları ile ilgili lisansüstü çalışmaların incelenmesi (Bir içerik analizi). 7. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi’nde (9-12 Ekim, Ankara) sunulan bildiri. https://icciepok.com/assets/catalogs/tam-metin-bildiri-kitabi.pdf adresinden 10.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Güngör, G ve Göktürk, Ş.(2017). Türkiye’de 2000-2016 yılları arasında mesleki ve teknik eğitim alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. 12. Uluslararası Eğitim Yönetimi Kongresi’nde (11-13 Mayıs) sunulan bildiri. http://eyk12.eyedder.org.tr/wp-content/uploads/2017/05/12UEYK-Bildiri-%C3%96zetleri-Kitab%C4%B1-1.pdf adresinden 03.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• İşçi, S. (2013). Türkiye’de eğitim yönetimi alanında yapılmış lisansüstü tezlerin tematik, metodolojik ve istatistiksel açıdan incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Karaca, O. (2018). Türkiye'de eğitim yönetimi alanında yazılan lisansüstü tezlerin metodolojik incelemesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Karadağ, E. (2009). Türkiye’de eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerinin tematik ve metodolojik açıdan incelemesi: Bir durum çalışması (Yayımlanmamış doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Karadağ, E., Aypay, A., ve Baloğlu, N. (2010). Eğitim yönetimi araştırmalarına analitik bir bakış: Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi’nin analizi (2004 ile 2009). 5. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi’nde (01-02 Mayıs, Antalya) sunulan bildiri.
• Karakütük, K. (1989). Türkiye lisansüstü öğretim, sorunları ve çözüm önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22(1), 505-528.
• Karakütük, K. (2002). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme. Lisansüstü öğretimin planlanması. (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kavrayıcı, C., ve Ağaoğlu, E. (2019). İl eğitim denetmenlerinin rehberlik ve iş başında yetiştirme görevleri ile ilgili görüşlerine dayalı eğitim istekliliklerinin belirlenmesi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2), 484-520. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/735253 adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Koca, D. (2020). Sanayi 4.0 kapsamında Türkiye’de işgücünün yeni becerilerinin belirlenmesi: Beceri talebi ve arzının karşılaştırılması. (Yayımlanmamış doktora tezi) https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Köksal, D. (2019). Eğitim yönetimi alanında 2005-2018 yılları arasında yürütülen lisansüstü tezlerin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Kurtoğlu, Y. (2014). Orta gelir tuzağından çıkış. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kurtuluş-Üstün, B. (2020). Sınıf öğretmenliği bilim dalında 1998-2017 yılları arasında üretilen tezlerin eğilimleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Lincoln, Y. S., and Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Newbury Park, California: Sage Publications.
• MEB. (2014). Mesleki ve teknik eğitim strateji belgesi ve eylem planı (2014‐2018). https://abdigm.meb.gov.tr/projeler/ois/017.pdf adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Türkiye’de mesleki ve teknik eğitimin görünümü raporu. http://mtegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_11/12134429_No1_Turkiyede_Mesleki_ve_Teknik_Egitimin_Gorunumu.pdf adresinden 09.09.2020 tarihinde erişilmiştir.
• MEB (2019). Milli Eğitim Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/31105532_Milli_EYitim_BakanlYYY_2019-2023_Stratejik_PlanY__31.12.pdf adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2020). Milli Eğitim istatistikleri örgün eğitim 2019-2020. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı.http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_09/04144812_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2019_2020.pdf adresinden 09.09.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. (2nd.edition). San Francisco, California: Jossey-Bass.
• Orakcıoğlu, E. (2019). Türkiye'de uzaktan eğitim temalı 2013-2018 yılları arasında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Özkan, U.B. (2018). 21. yüzyılın eğitim anlayışıyla mesleki ve teknik eğitimin esasları. (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Özkan, M. (2015). Üniversite sıralama sistemleri. A. Aypay (Ed.). Türkiye’de yükseköğretim. Alanı, kapsamı ve politikaları içinde (ss.341-368). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özkara, B.Ö.(2019). Ulakbim’de dizinlenen Eğitim Bilimleri dergilerinde 2017 yılında yayımlanan makalelerin çözümlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 52(2), 469-494. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/706462 adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Özsoy, C.E. (2019). Kalkınma ve eğitim. Stratejik analiz. Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M., ve Dündar, H. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 430-453. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/3278/720 adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Sezgin, S.İ. (2014). Türkiye’de mesleki ve teknik öğretmenin gelişme süreci. Yeni Türkiye. Türk Eğitimi Özel Sayısı I, 10 (52), 509-517.
• Sevencan, A. (2019). Türkiye'de matematik eğitimi alanında yapılmış lisansüstü tezlerin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Sevinç, B. (2001). Türkiye’de lisansüstü eğitim uygulamaları, sorunlar ve öneriler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 34(1), 125-137. https://dergipark.org.tr/tr/pub/auebfd/issue/38893/455780 adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Şenyurt, S. ve Özer-Özkan, Y. (2017). “Eğitimde ölçme ve değerlendirme alanında yapılan yüksek lisans tezlerinin tematik ve metodolojik açıdan incelenmesi. Elementary Education Online, 16(2), 628-653. http://ilkogretim-online.org.tr/index.php/io/article/view/2269/2003 adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Şirin, S.R. (2017). Bir Türkiye hayali. İstanbul: Doğan Kitap.
• Tuncer, N. (1988). Belge sağlayan kuruluşlar: YÖK Dokümantasyon Merkezi ve BLDSC. Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 2, 51-60. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/1285/1278 adresinden 08.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Turan, S., Karadağ, E., Bektaş, F., ve Yalçın, M. (2014). Türkiye’de eğitim yönetiminde bilgi üretimi: Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi 2003-2013 yayınlarının incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(1), 93-119. http://www.kuey.net/index.php/kuey/article/view/991 adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Uysal, Ş. (2013). Türkiye'de eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisi alanındaki doktora tezlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Yalçın, M. (2015). Batı kaynaklı bilginin Türk akademisindeki rolü: Eğitim yönetimi alanının değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı) Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, Ö. (2019). Sınıf eğitimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. (Yozgat ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden 01.10.2020 tarihinde erişilmiştir.
• YÖK, (2020). 2019-2020 Öğretim yılı yükseköğretim istatistikleri. https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden 11.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• YÖKAK, (2019). 2018-2019 Yükseköğretim Değerlendirme ve Kalite güvencesi durum raporu. https://yokak.gov.tr/Common/Docs/Site_Activity_Reports/20182019DurumRaporuv3.pdf adresinden 11.12.2020 tarihinde erişilmiştir