İşitme Kayıplı Bir Öğrenciyle Destek Eğitim Sürecinde Sosyal Bilgiler Ders Kitabındaki Metinlerin Kullanımı

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 630 - 654, 30.07.2024

Elif Akay

https://doi.org/10.18039/ajesi.1454851

Öz

Okuma becerisi bağımsız öğrenme sürecinin en önemli unsurlarından biridir. Örgün eğitim ortamlarında ağırlıklı olarak öğrencilerin bilgiye metin temelli öğretim yoluyla ulaşmaları beklenmektedir. Metin temelli öğretim; sözcük dağarcığının gelişiminde, soyut kavramların öğrenilmesinde ve mantık yürütme sürecinde sınırlılıkları olan kaynaştırma ortamındaki işitme kayıplı öğrencilerin okuduğunu anlamalarında da güçlüklere neden olabilmektedir. Bununla birlikte Sosyal Bilgiler içeriğinde farklı disiplin alanlarının yer alması bilgiye ulaşmayı zorlaştırmaktadır. Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına göre düzenlenen destek eğitim hizmetinin sistematik sunulmasıyla işitme kayıplı öğrencilerin içerik alanı öğretiminde kullanılan metinlerle baş etmeleri sağlanabilmektedir. Bu araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler ders kitabındaki metin özellikleri ve bu metinlerin destek eğitim hizmeti sürecinde işitme kayıplı bir öğrenciyle kullanımının incelenmesidir. Araştırmada durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcıları, kaynaştırma ortamında ortaokula devam eden koklear implantlı bir öğrenci, öğrencinin Sosyal Bilgiler öğretmeni ve destek eğitim hizmeti sunan araştırmacıdan oluşmaktadır. Veriler gözlemler, görüşmeler, ders kitabındaki metinler, araştırmacı günlüğü, belgeler, Duke ve Pearson’ın (2009) Okuduğunu Anlama Öğretimi Modeli kullanılarak elde edilmiştir. Araştırma verileri betimsel olarak analiz edilmiş, metinlerin özellikleri ve metinlerin kullanımı ana temaları altında sunulmuştur. Araştırma sonuçları, Sosyal Bilgiler ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin yüksek olduğunu, bu nedenle okuduğunu anlama çalışmalarında metinlerin öğrenci düzeyi doğrultusunda uyarlamaya ihtiyaç duyulduğunu, uyarlama yapıldığında ve Okuduğunu Anlama Modeli basamakları kullanıldığında öğrencinin özetleme ve sözcüklerin anlamına ulaşma stratejilerini kullanımında gelişme görüldüğünü göstermiştir. Öğrencinin odaklanılan okuma stratejilerini bağımsız olarak kullanabilme becerisindeki sınırlılıklar Sosyal Bilgiler ders içeriği çerçevesinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

destek eğitim hizmeti, içerik alanı öğretimi, kapsayıcı eğitim, koklear implant, metin temelli öğretim.

The Use of Texts in the Social Studies Textbook in the Support Education Process with a Student with Hearing Loss

Öz

Reading skill is one of the most important elements of the independent learning process. In formal education environments, students are mainly expected to access information through text-based instruction. Text-based instruction may cause difficulties in the reading comprehension of students with hearing loss in inclusive environments who have limitations in the development of vocabulary, learning abstract concepts and reasoning process. In addition, the inclusion of different disciplinary areas in Social Studies content makes it difficult to access information. With the systematic provision of supportive education services, students with hearing loss can cope with the texts used in content area instruction. In this study, the text features in the Social Studies textbook and the use of these texts with a student with hearing loss in the supportive education service process were examined. The research was designed as a case study. The participants of the study were a student with cochlear implant continuing his education at the secondary school level in an inclusive environment, the student's Social Studies teacher, and the researcher providing support education services. Data were obtained through observations, interviews, texts in the textbook, researcher journal and documents. Duke and Pearson's (2009) Reading Comprehension Teaching Model was applied in the study. All data were analyzed descriptively and presented under the main themes of text features and text use. The results of the study showed that the difficulty level of the texts in the Social Studies textbook was high. When the texts were adapted and the steps of the Reading Comprehension Model were used, it was revealed that the student showed improvement in the use of summarization and word meaning strategies. The reasons for the limitations in students' ability to use the focused reading strategies independently were discussed within the framework of the Social Studies content.

Anahtar Kelimeler

cochlear implant, content area instruction, inclusion, support education service, text-based instruction

Kaynakça

• Akay, E. (2015). Kaynaştırma ortamındaki işitme engelli öğrencilere destek eğitim odasında uygulanan Türkçe etkinliklerinin incelenmesi. Journal of Education & Special Education Technology, 1(1),1-14. DOI: 10.18844/jeset.v1i1
• Akay, E. (2018). Support services in social studies courses for students with hearing loss. Journal of Education and e-Learning Research 5(1), 60-71. DOI: 10.20448/journal.509.2018.51.60.71
• Akay, E. ve Gürgür, H. (2018). Kaynaştırma uygulamalarında destek özel eğitim hizmeti sunan öğretmenin mesleki gelişimi: Mentörlük. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi-ENAD, 6(1), 9-36. DOI: 10.14689/issn.2148-2624.1.6c1s1m
• Akay, E., Uzuner, Y. ve Girgin, Ü. (2014). Kaynaştırmadaki işitme engelli öğrencilerle gerçekleştirilen destek eğitim odası uygulamasındaki sorunlar ve çözüm gayretleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi-ENAD, 2(2), 43-68. 10.14689/issn.2148-2624.1.3s3m
• Akçamete, G. ve Ceber, H. (1999). Kaynaştırılmış sınıflardaki işitme engelli ve işiten öğrencilerin sosyometrik statülerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Özel Eğitim Dergisi, 2(3), 64-74. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000039.
• Akdemir-Okta, D. (2008). Kaynaştırma sınıflarına devam eden işitme engeli olan öğrencilere ve sınıf öğretmenlerine sağlanan özel eğitim hizmetlerinin belirlenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Anadolu Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Aktürel, İ. E. ve Gürgür, H. (2020). Meslek lisesi kaynaştırma ortamlarında fizik dersi nasıl yürütülüyor? Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(4), 687-709. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.547702
• Altındağ-Kumaş, Ö. ve Sümer, H. M. (2017). İşitme engelli olan ve olmayan öğrencilerin toplama ve çıkarmadaki işlem hataları. International Journal of Education, Science and Technology, 3(1), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/301574 adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Aslan, S. T. (2019). Kaynaştırma eğitimine devam eden işitme yetersizliği olan öğrencilere verilen destek eğitim hizmetlerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Bolognini, N., C. Cecchetto, C. Geraci, A. Maravita, A. Pascual-Leone & Papagno, C. (2012). Hearing shapes our perception of time: Temporal discrimination of tactile stimuli in deaf people. Journal of Cognitive Neuroscience, 24(2), 276-286. DOI: 10.1162/jocn_a_00135 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Berkeley, S., Marshak, L., Mastropieri, M. A., & Scruggs, T. E. (2016). Improving student comprehension of social studies text: A self-questioning strategy for inclusive middle school classes. Remedial and Special Education 32(2), 105-113. https://doi.org/10.1177/0741932510361261 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Deliveli, K. (2020). İşitme engelli öğrencilere sunulan eğitim hizmetlerinin değerlendirilmesine ilişkin nitel bir araştırma. SDU International Journal of Educational Studies, 7(1), 26-44. https://doi.org/10.33710/sduijes.609666
• Duke, N. K., & Pearson, P. D. (2009). Effective practices for developing reading comprehension. Journal of Education, 189(1-2), 107–122. https://doi.org/10.1177/0022057409189001–208 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Efe, A. ve Karasu, H. P. (2017). Kaynaştırma eğitimine devam eden işitme engelli öğrencilerin yazdıkları öykülerin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(3), 329-354. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.330878
• Fountas, I.C. & Pinnel, G.S. (2017). Guided Reading: Responsive Teaching Across the Grades. (2nd. ed.). Good first teaching for all children. Portsmouth, NH: Heinemann.
• Genç, T., Girgin, Ü. ve Karasu, H. P. (2020). İşitme engelli kaynaştırma öğrencilerinin okuma becerilerinin Formel Olmayan Okuma Envanteri ile değerlendirilmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 507-526. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-617878
• Girgin, Ü. (2006). Evaluation of Turkish hearing impaired students’ reading comprehension with the miscue analysis inventory. International Journal of Special Education, 21(3), 68-84. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ843621.pdf adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Gök, G. ve Erbaş, D. (2011). Okulöncesi eğitimi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin görüş ve önerileri. International Journal of Early Childhood Special Education, 3(1), 66-87. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1050959 adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Göl, Z. (2017). Kaynaştırma uygulamaları yürütülen okul öncesi sınıflarda işitme yetersizliği olan ve normal işiten öğrencilerin sosyal beceri düzeylerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Guba, E. G. & Lincoln, Y. S. (1985). Naturalistic Inquiry. Sage Publications.
• Hall, L. A. (2004) Comprehending expository text: Promising strategies for struggling readers and students with reading disabilities? Literacy Research and Instruction, 44(2), 75-95, https://doi.org/10.1080/19388070409558427 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Harp, B. & Brewer, J. A. (2005). The informed reading teacher: Research-based practice. Peason Prentice Hall.
• Hughes, D., Mc Gillivray, L. & Schmidek, M. (1997). Guide to narrative language: Procedures for assessment. Wisconsin: Thinking Publication.
• Işıklı, S., Akay, E. ve Doğan, M. (2024). İşitme yetersizliği olan öğrencilerin iletişim becerilerinin akademik ve sosyal becerilerine yansımasına ilişkin ebeveyn ve öğretmenlerin görüşleri. Cumhuriyet International Journal of Education, 13(2), 384-396. https://doi.org/10.30703/cije.1314513
• İçyüz, R. (2016). İşitme kayıplı çocuğu kaynaştırmaya devam eden ebeveynlerin gereksinimlerinin belirlenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Johnson, E., & Lamarr, E. R. (2020). The social studies teacher's toolbox: Hundreds of practical ideas to support your students. Reading and Writing (28-198). John Wiley & Sons, Incorporated.
• Justice, L. M., Bowles, R. P., Kaderavek, J. N., Ukrainetz, T. A., Eisenberg, S. L. & Gillam, R. B. (2006). The index of narrative microstructure: A clinical tool for 223 analyzing school-age children’s narrative performances. American Journal of Speech-Language Pathology, 15(2), 177-191. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2006/017 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Karasu, H.P. (2011). İşitme engelli öğrenciler ve normal işiten öğrencilerin okuma becerilerinin formel olmayan okuma envanteri ile değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi], Anadolu Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Karasu, H. P. (2020). Development of emergent literacy skills of a child with hearing loss: A longitudinal case study. Educational Studies, 46(5), 513-531. https://doi.org/10.1080/03055698.2020.1745623 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Karasu, H.P. ve Girgin, Ü. (2007). Kaynaştırmadaki işitme engelli öğrencilerin yazılı anlatım beceri düzeylerinin değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 467- 488. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/71504 adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Kargın, T. ve Baydık, B. (2002). Kaynaştırmadaki işiten öğrencilerin işitme engelli akranlarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 27-39. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/159226 adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Kol, Ç. (2016). Kaynaştırma ortamında bulunan işitme kayıplı öğrenci için bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme sürecinin incelenmesi: Bir eylem araştırması. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Leslie, L. & Caldwell, J. (2006). Qualitative reading inventory-4 (4th ed.). Pearson Education, Inc. Millî Eğitim İstatistikleri, Örgün Eğitim (2023). https://sgb.meb.gov.tr/www/resmi-istatistikler/icerik/64 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• McGeown, S. P., Duncan,L. G., Griffiths, Y. M. & Stothard, S. E. (2015). Exploring the relationship between adolescent’s reading skills, reading motivation and reading habits. Reading and Writing, 28, 545–569. http://dx.doi.org/10.1007/s11145-014-9537-9 adresinden 17.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Morgan, D. N., Bates, C. C., & Griffith, R. (2022). Literacy coaching for instructional change in guided reading: Navigating form and function. Reading Horizons: A Journal of Literacy and Language Arts, 61(3), 45-67. https://scholarworks.wmich.edu/reading_horizons/vol61/iss3/4 adresinden 17.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Morrow, L.M. (2012). Literacy development in the early years: Helping children read and write. (7th ed.). Pearson Education, Inc.
• Özdemir, E. (2016). Kaynaştırma uygulamalarına devam eden işitme kayıplı öğrencilerin sosyal uyumlarının incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Percy-Smith, L., Tønning, T.L., Josvassen, J. L., Mikkelsen, J. H., Lena Nissen, Dieleman, E., Hallstrøm, M. & Cayé-Thomasen, P. (2018) Auditory verbal habilitation is associated with improved outcome for children with cochlear implant, Cochlear Implants International, 19(1), 38- 45, https://doi.org/10.1080/14670100.2017.1389020 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Piştav-Akmeşe, P. ve Kayhan, N. (2016). Okul öncesi düzeyde eğitim alan işitme engelli öğrencilerin eğitim süreçlerinde kullanılan iletişim modlarına/yaklaşımlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Ege Eğitim Dergisi, 17(2), 296-332. https://doi.org/10.12984/egeefd.280747
• Reeves, D. C. (2022). Embracing guided reading in upper elementary: teachers’ perceptions of the effects of guided reading instruction on their fluency, self-efficacy, and comprehension instruction. [Unpublished doctoral dissertation] Texas A&M University-Commerce. http://gateway.proquest.com/openurl?url_ver=Z39.882004&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:dissertation&res_dat=xri:pqm&rft_dat=xri:pqdiss:29165611 adresinden 17.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Schirmer, B.R. (2000). Language and literacy development in children who are deaf (2nd ed.). Ally and Bacon, Inc.
• Schmitt, H. A., Witmer S. E. & Rowe, S. S. (2022) Text Readability, Comprehension Instruction, and Student Engagement: Examining Associated Relationships during Text-Based Social Studies Instruction, Literacy Research and Instruction, 61(1) 62-83. https://doi.org/10.1080/19388071.2021.2008561 adresinden 17.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Shepherd, C. & Acosta-Tello, E. (2015). Differentiating instruction: As easy as one, two, three. Journal of College Teaching & Learning,12(2), 95-100. https://doi.org/10.19030/tlc.v12i2.9186
• Sucuoğlu, B. ve Özokçu, O. (2005). Kaynaştırma öğrencilerinin sosyal becerilerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6(1), 41-57. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000086
• Sullivan, S. & Oakhill, J. (2015). Components of story comprehension and strategies to support them in hearing and deaf or hard of hearing readers. Topics in Language Disorders, 35(2), 133-143. https://doi.org/10.1097/TLD.0000000000000051
• Sümer, H. M., Kargın, T. ve Güldenoğlu, İ. B. (2017). Kaynaştırma ortamındaki işitme engelli öğrencilerin sözcükleri anlamsal işlemleme becerilerinin işiten okuyucularla karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(3), 421-441. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.334888
• Swanson, E., Stevensen, E. A. & Wexler, J. (2019). Engaging students with disabilities in text-based discussions. Teaching Exceptional Children, 51(4), 305–312. https://doi.org/10.1177/004005991982603 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Tekinarslan, İ. Ç., Sivrikaya, T., Keskin, N. K., Özlü, Ö. ve Uçar-Rasmussen, M. (2018). Kaynaştırma eğitimi alan öğrencilerin ebeveynlerinin gereksinimlerinin belirlenmesi. Elementary Education Online, 17(1), 82-101. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2018.413746
• Topaktaş, E. Y., Karasu, H. P. ve Akay, E. (2023). Kaynaştırma ortamındaki koklear implantlı öğrencilerin okuma hatalarının ve okuduğunu anlama becerilerinin incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(37), 25-54. https://doi.org/10.35675/befdergi.1162165
• Tozak, E. (2024). Kaynaştırma/bütünleştirme ortamındaki işitme kayıplı bir öğrenci ile Türkçe kapsamında gerçekleştirilen yönlendirilmiş okuma ve rehberli okuma sürecinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 17.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Tozak, E., Karasu, H. P. ve Girgin, Ü. (2018). Kaynaştırma ortamındaki işitme kayıplı bir öğrencinin ilkokuma becerilerine yönelik destek eğitim sürecinin incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(2), 161-186. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.6c2s8m adresinden 17.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Turan, Z. (2018). Yenidoğan işitme tarama programlarının işitme kaybının tanı, cihazlanma ve eğitime başlama yaşına etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 1156-1174. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018..-431515 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Tutuk, T. ve Melekoğlu, M. A. (2019). İşitme yetersizliği olan öğrencilere kaynaştırma ortamlarında uygulanan akıcı okuma çalışmalarına yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(4), 1737-1759.
• Wanzek, J., & Vaughn, S. (2016). Implementation of a text-based content intervention in secondary social studies classes.In B. Foorman (Ed.) Challenges to implementing effective reading intervention in schools. New Directions for Child and Adolescent Development, (s.154, 31-48). DOI: 10.1002/cad.20176 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Williams, J. P., Hall, K. M., Lauer, K. D., Stafford, K. B., DeSisto, L. A. & deCani, J. S. (2005). Expository text comprehension in the primary grade classroom. Journal of Educational Psychology, 97(4), 538-550. http://content.apa.org/journals/edu/97/4 adresinden 17.3.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Yanık, Ş. (2016). İşitme yetersizliği olan ilkokul öğrencilerinin kaynaştırmaya yönlendirme ve yerleştirme süreçlerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Yavuz, H., Baran, G. ve Yıldız-Bıçakçı, M. (2010). İşitme engelli ve işitme engeli olmayan 9-17 yaş grubundaki çocukların sosyal uyumlarının karşılaştırılması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(1), 7-23. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsh/issue/48423/613498 adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (12. baskı). Seçkin Yayıncılık. Yılmaz, E. ve Batu, E. S. (2016). Farklı branştan ilkokul öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı, yasal düzenlemeler ve kaynaştırma uygulamaları hakkındaki görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(3), 247-268. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.267316
• Yin, R. K. (2018). Case study research and applications: Design and methods (6th ed.). Sage Publications. Yurtoğlu, Ş.İ. (2023). Sınıf öğretmenlerinin işitme kaybı-işitme cihazları bilgi düzeylerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin tutumları üzerine etkisi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kapadokya Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 06.07.2024 tarihinde erişilmiştir.