Traces of Historical Heroes in the 2024 Social Studies Curriculum: An Analysis of Fifth Grade Textbooks

Year 2025, Volume: 15 Issue: 3, 1090 - 1114, 27.09.2025

Emine Karasu Avcı , Melike Faiz

https://doi.org/10.18039/ajesi.1629225

Abstract

Historical heroes can be defined as individuals who, with their personal characteristics and contributions to societal life, have influenced their era and subsequent generations. Scientists, artists, politicians, and community leaders are prominent historical heroes. In education, textbooks are a primary tool to deliver various contents to students through texts. These texts occasionally utilize historical heroes to enrich the learning experience. With its comprehensive and diverse content, social studies stands out as one of the primary subjects where historical heroes can be effectively integrated. The primary objective of social studies lessons is to nurture good and effective citizens. In this context, incorporating historical heroes into social studies lessons can help concretize the content and enhance retention. This study aims to examine the historical heroes featured in the 5th-grade social studies textbook prepared in alignment with the curriculum updated under the 2024 Maarif Model.
The study was designed using a qualitative research model, and the data were collected through document analysis. The textbook analyzed in this study was approved as an educational tool by the Board of Education and Discipline (Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı) with the official letter dated 17.07.2024 and numbered 110460159. The findings revealed that the textbook includes 18 historical heroes across six learning domains. Mustafa Kemal Atatürk was identified as a historical hero in five distinct learning domains. On the other hand, learning domains such as "Our Living Democracy," "Economy in Our Lives," and "Technology and Social Studies" contain fewer historical heroes. Most identified historical figures were associated with history, politics, and literature.

Keywords

Curriculum , Historical Heroes , Maarif Model. Social Studies , Textbook

2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Tarihî Kahramanların İzleri: 5. Sınıf Ders Kitaplarının İncelenmesi

Abstract

Tarihî kahramanlar, kişilik özellikleri ve toplumsal katkılarıyla hem yaşadıkları döneme hem de kendilerinden sonraki nesillere etki eden şahsiyetler olarak tanımlanabilir. Bilim insanları, sanatçılar, politikacılar ve toplum liderleri gibi şahsiyetler, tarihîn akışını şekillendiren önemli aktörlerdir. Eğitim-öğretim süreçlerinde ders kitapları, çeşitli içeriklerin öğrencilere kazandırılmasında temel bir araç işlevi görmektedir. Bu kapsamda, ders kitaplarında tarihî kahramanlardan faydalanmak, içeriklerin somutlaştırılmasına ve kalıcılığının artırılmasına olanak sağlamaktadır. Sosyal bilgiler dersi ise geniş ve zengin içeriği ile tarihî kahramanları ele almak için ideal bir zemin sunmaktadır. Bu dersin temel amacı, iyi ve etkili vatandaşlar yetiştirmektir. Bu doğrultuda, tarihî kahramanların sosyal bilgiler ders kitaplarında ele alınması, öğrenme sürecine derinlik katabilir. Bu çalışma, 2024 yılı Maarif Modeli doğrultusunda güncellenen öğretim programına uygun şekilde hazırlanan ortaokul 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan tarihî kahramanların incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışma, nitel araştırma modelinde tasarlanmış olup veriler doküman incelemesi tekniği ile elde edilmiştir. Araştırmanın veri kaynağını, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından 17.07.2024 tarih ve 110460159 sayılı yazı ile eğitim aracı olarak onaylanan Sosyal Bilgiler Ders Kitabı oluşturmaktadır. Çalışma sonucunda, ders kitabındaki 6 farklı öğrenme alanında toplam 18 tarihî kahramanın yer aldığı tespit edilmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’e, bir tarihî kahraman olarak, 5 farklı öğrenme alanında yer verilmiştir. Bunun yanı sıra, "Yaşayan Demokrasimiz", "Hayatımızdaki Ekonomi" ve "Teknoloji ve Sosyal Bilgiler" öğrenme alanlarında daha az sayıda tarihî kahramanın bulunduğu görülmüştür. İncelenen tarihî şahsiyetlerin genellikle tarih, siyaset ve edebiyat alanlarına odaklandığı tespit edilmiştir.

Keywords

Ders Kitabı , Maarif Modeli , Öğretim Programı , Sosyal Bilgiler , Tarihi Kahraman.

References

• Akay Şahin, M., & Açıkalın, M. (2023). Women Personages in Secondary Education History and Social Science Textbooks in Turkey. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 1, 92-122.
• Aslan, M. (2009). Değerler eğitiminde kahramanlardan yararlanma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Avcu, K. M. & Çelik Ö. Ç. (2022). Sosyal bilgiler dersinde tarihî şahsiyetlerin rolüne ilişkin öğretmen görüşleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32 (1), 97-110. https://doi.org/10.18069/firatsbed.960843 adresinden 15.12.2025 tarihînde erişilmiştir.
• Batmaz, O. (2022). İlkokul Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Türkçe ders kitaplarında yer alan şahsiyetler. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13 (2), 940-958. https://doi.org/10.51460/baebd.1127691 adresinden 10.12.2025 tarihînde erişilmiştir
• Bektaş, K. (2020). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihî şahsiyetlerin ele alınışına ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Yıldız Teknik Üniversitesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9 (2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027 adresinden 20.01.2025 tarihînde erişilmiştir.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2002). Research methods in education. Routledge.
• Coolican, H. (2009). Research methods and statistics psychology. Hodder Education, 5.th Edition, London
• Deniz, Ç. (2011). İlköğretim II. kademe sosyal bilgiler ders kitaplarında tarihî şahsiyetlere yaklaşım tarzı, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Elban, M. (2018). Tarih düşüncesinde ve eğitiminde kahramanların/büyük adamların rolü. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 11 (22), 98-116. http://dx.doi.org/10.12981/motif.459 adresinden 15.12.2024 tarihînde erişilmiştir.
• Faiz, M. & Karasu Avcı, E. (2019). Tarihî kahramanların değerler eğitiminde rol model olarak kullanılmasına ilişkin ortaokul öğrencilerinin algıları. YÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (1), 694-724.
• Faiz, M. & Yazıcı, K. (2018). Social Studies teacher candidates' views on the use of historical heroes in values education. International Journal of Eurasia Social Sciences, 9 (33), 1897-1918. https://www.ijoess.com/Makaleler/1240810114_27.%201897-1918%20melike%20faiz.pdf 18.10.2024 tarihînde erişilmiştir.
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi, International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2 (1), 8-26. https://www.ijtase.net/index.php/ijtase/article/view/313/350 10.12.2024 tarihînde erişilmiştir.
• Karasu Avcı, E. & Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “Etkin Vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi, Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/503075 10.12.2024 tarihînde erişilmiştir.
• Karasu Avcı, E., Aydudu, G. & Avcı, A. A. (2023). Sosyal bilgiler ders kitaplarında tarihî kahramanların incelenmesi. 3. Uluslararası Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, 14-17 Haziran 2023.
• Krippendorp, K. (2004) Content Analysis: An Introduction to its Methodology. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Karagözoğlu, N. (2018). Sosyal bilgiler dersinde vatanseverlik değerinin kazandırılmasında kadın kahramanların yaşam öykülerinin kullanılması, International Journal of Field Education, 4(2), 97-110. https://doi.org/10.32570/ijofe.477068 10.12.2024 tarihînde erişilmiştir.
• Kurt, N. (2022). Tarihî şahsiyetlerin sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alma durumlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Mazlum, Ö. & Mazlum, F.S. (2016). İlköğretim 4. sınıf ders kitaplarının görsel tasarımına yönelik öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Sanat Eğitimi Dergisi, 4(1). 1-18. https://www.sanategitimidergisi.com/makale/pdf/1458122604.pdf 10.12.2024 tarihînde erişilmiştir.
• Oğuz Haçat, S., & Demir, F. B. (2020). Sosyal Bilgiler ders kitaplarının değerler açısından incelenmesi. Journal of History School (Tarih Okulu Dergisi), 49, 4443-4466. https://doi.org/10.29228/joh.46733
• Osmanoğlu, A. E. & Cantemür, H. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarında şahsiyetler. Ekev Akademi Dergisi, 24(82), 1-22. https://dergipark.org.tr/en/pub/sosekev/issue/72040/1158399 15.12.2024 tarihînde erişilmiştir.
• Özkan, R, (2010), Türk Eğitim sisteminde himayeci değerler: İlköğretim ders kitapları örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1124-1141. https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423936650.pdf 14.12.2024 tarihînde erişilmiştir.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage publications.
• Sanchez, T. R. (1998). Using stories about heroes to teach values. 27 Ocak 2025 tarihînde, www.ericfacility.net/ericdigests/ed424190.html. Adresinden erişilmiştir.
• Singh, M. & Lu, M. (2003). Exploring the function of heroes and heroines in children’s literature. 23 Ocak 2025 tarihînde www.eric.ed.gov (ERIC Document Reproduction No: ED 477609) adresinden erişilmiştir.
• Sülükçü, Y. (2018). Ders Kitapları İncelemesinde Karşılaşılan Problemler Ve incelemenin İyileştirilmesi Hususunda Bazı Öneriler. Ders Kitapları Uluslararası Sempozyumu, 2-14 Nisan 2018, İstanbul/Türkiye.
• Tokcan, H., & Kolyiğit, E. (2017). Türk tarihînde yer alan önemli kadın şahsiyetler hakkında öğrenci bilgi düzeyleri. International Journal of New Approaches in Social Studies, 1(1), 31-41. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbyy/issue/34271/376993 14.11.2024 tarihînde erişilmiştir.
• Yalçın, A., & Güleç, S. (2022). Sosyal bilgiler ders kitapları “Kültür ve Miras” öğrenme alanında yer alan değerlerin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(3), 741-762. https://doi.org/10.19171/uefad.1181147
• Yazıcı, S. & Aslan, M. (2011). Using heroes as role models in values education: A comparison between social studies textbooks and prospective teachers' choice of hero or heroines. Educational Sciences: Theory and Practice, 11(4), 2184-2188. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ962694.pdf 14.11.2024 tarihînde erişilmiştir.