SABAHATTİN ALİ’NİN ÇAKICI’NIN İLK KURŞUNU ADLI HİKÂYESİNDE EFELİĞE BAKIŞI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Year 2016, Volume: 4 Issue: 7-8, 37 - 51, 15.12.2016

Betül Öztoprak

Abstract

Şiir, roman, öykü, tiyatro vb. edebi türlerde eser veren Sabahattin Ali, Türk edebiyatında daha çok öyküleri ile ön plana çıkmaktadır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında yazı hayatına atılan Sabahattin Ali, eserlerinde realizme önem vermiş, yaşadığı, gözlemlediği ya da duyduğu olayları sade ve akıcı bir üslupla kaleme almıştır. Sıkıntılı ve yalnız bir çocukluk geçiren Sabahattin Ali, eserlerinde toplumsal sorunları, sosyal adaletsizlik temasını işlemiş, Türk edebiyatında Marksist bir yazar olarak anılmıştır. Çakıcı’nın İlk Kurşunu başlıklı hikâyesinde yazar, tarihi bir kimlik olan Çakıcı Mehmet Efe’nin maceralarını anlatmıştır. Çakıcı/Çakırcalı Mehmet Efe, Çakırcalı Ahmet Efe’nin oğludur. Osmanlı Devleti tarafından tuzağa düşürülerek öldürülen babasının intikamını almak için dağa çıkan Çakıcı Mehmet Efe, on beş yıllık şekavet hayatında Osmanlı Devleti için büyük sorun haline gelmiş ve maceraları edebi eserlere de yansımıştır.
Sabahattin Ali hikâyesinde, Çakıcı Efe’yi adalet dağıtan, fakir fukaranın yardımcısı, halk tarafından sevilen bir kişi olarak ele alıp yüceltirken, eşkıya olaylarının temelini de II. Abdülhamit’in kanlı otoritesine bağlamaktadır. Bahsi geçen hikâyede yazar Çakıcı Efe’yi, babasının intikamını almak ve kendisine yapılan haksızlıklara daha fazla tahammül edemeyip isyan eden sosyal bir eşkıya olarak anlatmış, sorunların çözümünü II. Abdülhamit’in rakibi olarak düşündüğü Çakıcı’da bulmuş ve eserini romantik bir bakış açısıyla kaleme almıştır. Bu yazıda önce Sabahattin Ali’nin sanat anlayışı kısaca değerlendirilecek, ardından Çakıcı Mehmet Efe’nin maceraları ve bu maceraların edebi eserlere yansıması genel hatlarıyla ele alındıktan sonra Sabahattin Ali’nin efelik olayına yaklaşımı “Çakıcı’nın İlk Kurşunu” adlı hikâye merkezinde işlenecektir.

Keywords

Sabahattin Ali, Çakıcı/Çakırcalı Mehmet Efe, Efe, Eşkıya

References

• Ali, Filiz-Özkırımlı, Atilla-Sönmez, Sevengül (2014), Sabahattin Ali Anılar, İncelemeler, Eleştiriler, İstanbul: YKY.
• Asarcıklı, Hayreddin (1973), Çakıcı Mehmet Efe, İstanbul: Yağmur Yayınları.
• Dural, Halil (2005), Bize Derler Çakırcalı 19. ve 20. Yüzyılda Ege’de Efeler, İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yayınları, 2. Basım.
• (Gökçeli), Yaşar Kemal (2013), Çakırcalı Efe, İstanbul: YKY, 13. Basım.
• Gözütok, Türkan (2011), “Eşkıyalık ve Çakırcalı Mehmet Efe’nin Türk Edebiyatına İzdüşümü”, Türkbilig, Sayı:21, s. 49-72, İnternet Erişimi: http: //www .turkbilig .com/pdf/201121-140.pdf. Hobsbawm, Eric John (2011), Eşkıyalar, Çeviren: Osman Akınhay, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Kabaklı, Ahmet (1997), Türk Edebiyatı 3, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Kaplan, Mevlüt (2015), İzmir’in Kavakları, İzmir: Özgür Eğitim Yayınları.
• Korkmaz, Ramazan (2016), Sabahattin Ali İnsan ve Eser, İstanbul: Kesit Yayınları, 2. Basım.
• Naci, Fethi (2015), Yüzyılın 100 Türk Romanı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 7. Basım.
• Sabahattin Ali (2012), Kuyucaklı Yusuf, İstanbul: YKY, 51. Basım.
• Sabahattin Ali (2016), Çakıcı ’nın İlk Kurşunu, İstanbul: YKY, 15. Basım.
• Sabahattin Ali (2016), Markopaşa Yazıları ve Ötekiler, İstanbul: YKY, 3. Basım.
• Solok, Cevdet Kudret (1999), Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 3 Cumhuriyet Dönemi (1923-1959), İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 3. Basım.
• Sönmez, Sevengül (2009), A ’dan Z’ye Sabahattin Ali, İstanbul: YKY.
• Sun, Zeynel Besim (1934), Çakıcı Efe, İzmir: Ticaret Matbaası.
• Şener, Sevda (2010), Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 6. Basım.
• Üsküp, Şeref (1975), Çakıcı Efe, İzmir: Hür Efe Matbaası.
• Yetkin, Sabri (2003), Ege’de Eşkıyalar, İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yayınları, 3. Basım.