Vladimir Propp’un Yapısal Anlatı Çözümleme Yöntemine Göre Forsa Hikâyesinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 4, 1395 - 1415, 30.12.2022

Gülsüm Tarakçı

https://doi.org/10.34083/akaded.1193922

Öz

Yapmış olduğu çalışmalarla masal incelemeleri dışında yapısal anlatı çözümlemesi alanına da yöntemsel olarak önemli katkılar sunan Propp, bu alanda öncü bir isimdir. Masalın Biçimbilimi adlı eserinde Propp, masalları biçimsel açıdan ele alarak masalların işlevlerini belirler. Kişilerin eylemlerini işlev olarak tanımlar ve bu eylemlerin olay örgüsü içinde bir anlam ve değer kazandığını söyler. Ona göre masallarda olay örgüsü içinde yer alan kişiler değişse de eylemler değişmemekte, bu da masallarda değişmeyen yapısal bir düzenin varlığını gözler önüne sermektedir. Yapısal açıdan yüz Rus halk masalı üzerinde yaptığı çalışmada değişmeyen otuz bir işlev tespit eden Propp, her işlevin mutlaka her masalda bulunmayacağını, ancak bu işlevlerin her masalda sırasıyla yer aldıklarını söyler. Ayrıca bütün işlevlerin ardı sıra okunması halinde her bir işlevin bir önceki işlevin mantıksal bir gereklilik sonucu oluştuğuna dikkat çeker. İşlevlere birer ad verdikten sonra işlevlerin tanımlarını yapıp onları birer simgeyle de belirleyen Propp, böylece masalların inceleme sonunda birer şemasını da ortaya koyar. Ayrıca bu otuz bir işlevin mantıksal olarak belirli kümelenmeler oluşturduğuna dikkat çeken Propp, bu alanların işlevleri gerçekleştiren kişilere uygun düşen eylem alanları olduğunu belirtir ve tespit ettiği eylem alanlarından hareketle de masallarda yedi kişinin yer aldığını söyler. Bu çalışmada Türk hikâyeciliğinin öncü isimlerinden Ömer Seyfettin’in Forsa adlı hikâyesi, Propp’un yapısal anlatı çözümleme yöntemi çerçevesinde incelenecek, hikâyenin Propp’un belirlediği işlevlerle ne oranda örtüştüğü tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Propp, Ömer Seyfettin, Forsa, yapısal anlatı çözümleme metodu, işlev, masal

Review of Forsa Story According to Vladımır Propp's Structured Narrative Analyiıs Method

Öz

Propp, who has made significant proceptive contributions to the field of structural narrative analysis besides tale studies with his work, is a pioneer in this field. In his work of Formality of Tales, Propp takes the tales from a formal point of view and determines the functions of tales. Defines tale person’s actions as functions and says that they gain meaning and value within the plot. According to him, although the persons involved in the plot in tales change, the actions do not change, which reveals the existence of a structural order that does not change in tales. Propp, who has identified thirty-one functions that remain unchanged in his work on a hundred Russian folk tales from a structural point of view, says that not every function necessarily be found in every tale, but these functions are included in each tale respectively. He also draws attention to the logical necessity of each function in the event that all functions are read consecutively. After giving the functions a name, Propp defines the functions and identifies them with an icon, thus revealing a schema of the tales at the end of the review. Propp also noted that these thirty-one functions logically create certain clusters, noting that these areas are areas of action suitable for the people performing the functions, and that there are seven people in the tales based on the areas of action he has identified. In this study, the Forsa story of Ömer Seyfettin, one of the pioneers of Turkish storytelling, will be examined within the framework of Propp's structural narrative analysis method, and it will be tried to determine to what extent the story overlaps with the functions determined by Propp.

Anahtar Kelimeler

Propp, Ömer Seyfettin, Forsa, structural narrative analysis method, function, tale

Kaynakça

• Aktaş, Şerif (2000). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Argunşah, Hülya (2004). Hikâyemizde Mühim Bir Merhale: Ömer Seyfettin. (Ed. Ramazan Korkmaz). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı 1839-2000. Ankara: Grafiker Yayınları. 206-207.
• Çıblak, Nilgün (2005). “V. Propp’un Masal Çözümleme Metodu”. Türk Dili Dergisi, 638, 127-140.
• Dervişcemaloğlu, Bahar (2014). Anlatıbilime Giriş. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Erkman-Akerson, Fatma (2010). Edebiyat ve Kuramlar. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kıran A. & Kıran Z. (2011). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Moran, B. (2017). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ogur, E. (2011). “Ömer Seyfettin’in tarih konulu hikâyelerinde değerler”. U. Ü. Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 91-109.
• Ömer Seyfettin (2017). “Forsa”. Bütün Eserleri. C. 3 (Haz. Hülya Argunşah). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Propp, Vladimir (1985). Masalın Biçimbilimi. (Çev. Mehmet Rifat & Sema Rifat). İstanbul: BFS Yayınları.
• Rifat, Mehmet (1985). Giriş. Masalın Biçimbilimi. İstanbul: BFS Yayınları.
• Tarakçı, Gülsüm (2019). Harem’de Bir Alafranga. Hikâyenin Türkçe Sesi Ömer Seyfettin Hece Özel Sayısı, 265, 215-234.