ROMANI PEOPLE IN EUROPE AND TURKEY IN CONTEXT OF IDENTITY AND SECURITY

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 19, 123 - 142, 30.08.2022

F.ilknur Akgül

Öz

The aim of this study is to examine the perceptions and policies regarding Roma in Europe and Turkey, based on the relationship between security and identity. In the study, firstly, the thesis that the perception of identity develops a security problem is discussed. Prejudices developed against some identities make them a security problem. The Romani identity constitutes one of the most prominent identities in this regard. Secondly, the study concentrates on the practices against the Romani people in Europe. It argues that in Europe, Romani people experienced problems such as genocide, exile, displacement, sterilization, discrimination and exclusion. Some of these practices still exist in some European countries today. Thirdly, the study focuses on how the Romani people pose a security problem in Turkey. The article argues that there is also a security-based perception towards Romani people in Turkey. Although this perception occasionally turns into exclusionary policies, Romani people have not faced inhumane treatment such as genocide and sterilization as they experienced in Europe. Especially with the Romani Initiative started in 2009, the barriers preventing Romani people from benefiting from public services have been removed. This paved the way for Romani people to take part in politics and public institutions as well as civil society activities.

Anahtar Kelimeler

identity, security, Roma, Social Perception, Stigmatization, Discrimination

KİMLİK VE GÜVENLİK BAĞLAMINDA AVRUPA’DA VE TÜRKİYE’DE ROMANLAR

Öz

Bu çalışmanın amacı güvenlik ile kimlik arasındaki ilişkiden hareketle Avrupa’da ve Türkiye’de Romanlarla ilgili algı ve politikalara dikkat çekmektir. Araştırmada öncelikle kimlik algısının aynı zamanda bir güvenlik sorunu oluşturduğu tezi işlenmektedir. Bazı kimliklere karşı geliştirilen ön yargılar bu kimlikleri aynı zamanda bir güvenlik sorunu haline getirmektedir. Romanlar bu konuda en fazla ön plana çıkan kesimlerden birini oluşturmaktadır. Çalışmada ikinci olarak Avrupa’da Romanlara karşı uygulanan insan haklarına aykırı uygulamalara dikkat çekilmektedir. Avrupa’da Romanlar, soykırım, sürgün, yerinden edilme, kısırlaştırılma, ayrımcılık ve dışlanma gibi sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Bu tür uygulamaların bir kısmı bazı Avrupa ülkelerinde bugün de varlığını sürdürmektedir. Çalışma üçüncü olarak Türkiye’de Romanların nasıl bir güvenlik sorunu oluşturduğuna odaklanmaktadır. Türkiye’de de Romanlara yönelik güvenlik kaynaklı bir algı söz konusudur. Bu algı zaman zaman dışlayıcı politikalara dönüşmekle birlikte Romanlar Türkiye’de Avrupa’dakine benzer bir soykırım ve kısırlaştırma gibi gayri insani muamelelerle karşılaşmamıştır. Özellikle 2009 yılında başlatılan Roman Açılımı ile birlikte Romanların kamu hizmetlerinden yararlanmasının önündeki engeller kaldırılmıştır. Bu da Romanların sivil toplum alanının yanı sıra siyasette ve kamu kurumlarında yer almasının yolunu açmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kimlik, güvenlik, roman, toplumsal algı, damgalanma, ayrımcılık

Kaynakça

• AÇSHB, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2021). Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi (2016-2021). Ankara
• Akkan, B. E., Deniz, M. B., Ertan, M. (2011). Sosyal Dışlanmanın Roman Halleri, Edirne: EDROM.
• Akçura, B. (2014). Birine Ötekinin Hakkını Sormak – Kimliğimizden Utandırıldık! https://www.milliyet.com.tr/gundem/birine-otekinin-hakkini-sormak-ki m ligi m iz den - utandirildik-1843809 (Erişim Tarihi: 13 Kasım 2021).
• Alp, H. (2016). “Çingenelere Yönelik Nefret Söyleminin Ekşi Sözlükte Yeniden Üretilmesi”. Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3(2). ss.143-172.
• Akpınar, Ö. (2021). Moldova, Sovyetlerden Sovyet Sonrası Dönem Kimlik Arayışları. İstanbul: KDY Akademi.
• Aksu, M. (2003). Türkiye’de Çingene Olmak. İstanbul: Ozan Yayıncılık.
• Alpman, N. (2010). Manisa’da Romanlara Saldırı Selendi Etnik Çılgınlığı. https://www.birgun. net/ haber/ manisa- da-romanlara- saldiri-selendi-etnik-cilginligi- 11.01.201016365 (Erişim Tarihi: 06 Ocak 2022).
• Arçukoğlu, T. (2021). Tehlikeli Bir Gerginlik… 01.03.2017. https://www. canakkalenin sesi.com/tehlikeli- gerginlikdogu-kokenli - bir- grup-ile-roman- vatandaslar-arasinda-kavga-12892-haberi (Erişim Tarihi: 13 Ekim 2021).
• Atabay, M. (2012). “Çingene Sorunu ve 1950-1951 Yıllarında Bulgaristan’dan Çanakkale’ye Göçler”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 10(13). ss.59-72.
• Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı. (2001). 2000/C 364/01. http://www.ceidizleme.org/ekutuphaneresim/dosya/687_1.pdf (Erişim Tarihi: 10 Ekim 2021).
• AİHM, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. (1950). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi. https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf (Erişim Tarihi: 5 Ocak 2022).
• Baylis, J., Smith, S., Owens, P., (2008). The Globalization of World Politics, Oxford: Oxford University Press.
• Baysal, B. ve Lüleci, Ç. (2015). “Kopenhag Okulu ve Güvenlikleştirme Teorisi”. Güvenlik Stratejileri. 11(22). ss. 61-96.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik İnşası. İzmir: Aşkinar Kitapları.
• Brander, P., Gomes, R., Keen, E., Lemineur, M., Oliveira, B., Ondrackova, J., Surian, A., Suslova, O. (2008). Pusula: Gençlerle İnsan Hakları Eğitimi Kılavuzu. (Çev. B. Yeşiladalı). İstanbul: Bilgi İletişim Grubu Yayıncılık.
• Brauch, H. G. (2008). “Güvenliğin Yeniden Kavramsallaştırılması: Barış, Güvenlik, Kalkınma ve Çevre Kavramsal Dörtlüsü”, Uluslararası İlişkiler, 5(18). ss.1-47.
• Buzan, B. (2005). İnsanlar, Devletler & Korku. Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Uluslararası Güvenlik Çalışmaları İçin Bir Dönem. (Çev. E. Çıtak). İstanbul: Uluslararası İlişkiler Kütüphanesi.
• Çeko, Ç. (2014). Çingenelerde Kimlik Bilinci Roman Açılımıyla Oluştu. http:// www.sifirayrimcilik.org / 2014/02 / cingenelerde-kimlik -bilinci-roman-acilimiyla-olustu /#more-292 (Erişim Tarihi: 17 Aralık 2021).
• Çetin, B. I. (2017). “Kimlikleriyle Romanlar: Türkiye’deki Roman Vatandaşlara Yönelik Sosyal İçerme Ulusal Strateji Belgesi ve Birinci Aşama Eylem Planı’nın Değerlendirilmesi”. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(1). ss.85-111.
• Dalbay, R. S. ve Avcı, N. (2018). “Kimlik İnşasına İlişkin Temel Yaklaşımlar ve Bu Yaklaşımların Türkiye’ye Yansımaları”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1). ss.17-23.
• ESHİD, Eşit Haklar İçin izleme Derneği. (15 Ocak-15 Mart 2015). Irk veya Etnik Ayrımcılığı İzleme Bülteni. http://www. esithaklar.org.tr/uploads /Irk-ve- Etnik -Ayrimciligi- Izleme-Bulteni-Sayi-1.pdf (Erişim Tarihi: 4 Aralık 2021).
• Foggo, H. (2006). Çingeneleri Dışlamak Irkçılık Sayılmıyor mu? https://m. bianet.org/ bianet/print /77 322 - cingeneleri-dislamak-irkcilik-sayilmiyor-mu. (Erişim Tarihi: 8 Kasım 2021).
• Foggo, H. (2020). “2 Ağustos Roman Soykırımı’nı Anma Günü: Bir Daha Asla, Soykırım”. Gazete Duvar Dibi, 8(54). ss. 8-9.
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji, Irk, Etniklik, Göç. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Goffman, E. (2017). Kamusal Alanda İlişkiler Toplu Yaşamın Mikro İncelemeleri. (Çev. M. F. Karakaya). Ankara: Heretik Yayınları.
• Hammarberg, T. (2012a). Avrupa’da İnsan Hakları. (Çev. A. Ekmekçi). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hammarberg, T. (2012b). Avrupa’daki Romanların ve Gezginlerin İnsan Hakları Raporu. https://rm.coe. int/avrupa-daki -romanlar-n -ve-gezginlerin-insan-haklar-rapordan-al-nt-lar/1680792eb8 (Erişim Tarihi: 11 Ocak 2022).
• Hisarlıoğlu, F. (2019). “Toplumsal Güvenlik”. Güvenlik Yazıları Serisi, 29.
• Haser, D. (2008). Uluslararası İlişkilerde Güvenlik Kavramı: Soğuk Savaş Sonrası Dönem Güvenlik. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İHEB, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi. (1948. https://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/ (Erişim Tarihi: 09 Ekim 2021).
• İHA, İhlas Haber Ajansı. (22 Temmuz 2013). Bursa Güneştepe Mahallesi'nde Gerginlik Yaşandı. https://www.haberler.com/bursa-da-merkez-osmangazi-ilcesi-ne-bagli-4855834-haberi/ (Erişim Tarihi: 21 Kasım 2021).
• İlhan, S. ve Fırat, M. (2017). “Bir İnşa Süreci Olarak Çingenelik: Kuramsal Bir Çözümleme”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2). ss. 265-276.
• Irkörücü, S. (2019). Yirmi Birinci Yüzyılda Deniz Güvenliği Kavramının Kopenhag Okulu Güvenlikleştirme Yaklaşımı Çerçevesinde Analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köksoy, F. (2019). “Avrupa Birliği’nin Azınlık Politikaları Çerçevesinde Fransa’da Romanlar: Nıcholas Sarkozy Dönemi”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34. ss.97- 112.
• Mcsweeney, B. (1999). Security, Identity and Interests: A Sociology of International Relations. Cambridge: Cambridge University Press.
• Okely, J. (1983). The Traveller-Gypsies. London: Cambridge Universty Pres.
• Özateşler, G. (2016). Çingene Türkiye’de Yaftalama ve Dışlayıcı Şiddetin Toplumsal Dinamiği. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Özbek, T. (2015). Manisa Selendi İlçesindeki Linç Girişimi Sonrasında Başka İlçelere Sürülen Romanların Ekonomik Ve Psikolojik Durum Tespiti Araştırma Raporu. Ankara: Roman Hakları Derneği.
• Özmete, E., Yıldırım, H., Duru, S. (2018). “Yabancı Düşmanlığı (Zenofobi) Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Göç Özel Sayısı 1. ss.191-209.
• Resmi Gazete. (1934). https:// www.resmigazete.gov.tr /arsiv/ 273 3. pdf (Erişim: 6 Ocak 2021).
• Akdemir, Ş. D. (2015). Ayrımcılıkla Mücadele: Çingenelere Yönelik Ayrımcılık Kapsamında Pozitif Ayrımcılık Uygulamalarına Eleştirel Bir Yaklaşım. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tıraş, M. (2013). Romanlara Uygulanan İnsanlık Dışı Linç Kültürü. https:// www. duzceyerelhaber.com/ mehmet-tiras/36208 -romanlara-uygulanan-insanlik-disi --linc- kulturu (Erişim Tarihi: 9 Kasım 2021).
• Tokyay, M. (2014). Türkiye Eğitimde Romanlara Yapılan Ayrımcılığa Karşı Mücadele Ediyor. http:// www.sifirayrimcilik.org /2014/04/ turkiye-egitimde -romanlara-yapilan-ayrimciliga- karsi-mucadele-ediyor/ (Erişim Tarihi: 1 Aralık 2021).
• AI, Uluslararası Af Örgütü Raporu. (2010). Dünyada İnsan Haklarının Durumu. https:// www.amnesty.org/en/wpcontent/ uploads/ 2021/ 06 / pol 100012010 tr.pdf (Erişim Tarihi: 15 Aralık 2021).
• Uzpeder, E., Danova, R. S., Özçelik, S., Gökçen, S., (2008). “Eşitsiz Vatandaşlık: Türkiye Çingenelerinin Karşılaştığı Hak İhlalleri”. (Der. E. Uzpeder vd.). Biz Buradayız: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi. Edirne: Edirne Roman Derneği. ss. 53-109.
• Vardar, N. (2013a). Linç Bugün de Devam Etti, Romanlar Evleri Terk Etti. “https:// m.bianet.org/ bianet /toplum/ 149776-linc-bugun-de-devam-etti-romanlar-evleri-terk-etti (Erişim Tarihi: 5 Ocak 2022).
• Vardar, N. (2013b). Romanlar Sürgünden Korkuyor. https://m.bianet.org/bianet /toplum /148719 - romanlar-surgunden-korkuyor (Erişim Tarihi: 26 Aralık 2021).
• Waewer, Ole (2008). “Toplumsal Güvenliğin Değişen Gündemi”. Uluslararası İlişkiler, 5(18). ss.151-178.
• Walsh, C. and Krieg, B. (2007).“Roma Identity: Contrasting Constructions”. Canadian Ethnic Studies, 39(1-2). ss. 169-186.
• Zafer Gazetesi. (3 Aralık 1950). Bulgar Hududu. https://tam-metni.nasil-yazilir .com / 2020/ 05/3-aralk-1950- zafer.html (Erişim Tarihi: 10 Ocak 2022).