TÜKETİCİ ETİĞİ ÖLÇEĞİNİN GEÇERLİLİĞİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 21, 358 - 380, 28.04.2023

Günay Kurtuldu

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1260500

Öz

Pazarlama etiği, hem işletmeleri hem de tüketicileri ilgilendirmesi bakımından pazarlama alanında oldukça ilgi gören bir konudur. Ancak pazarlama etiği hakkında yapılan çalışmalar incelendiğinde özellikle tüketicilere yönelik etik konuların geri planda kaldığı görülmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı: Tüketici Etiği Ölçeği’nin geçerliliğini ve güvenilirliğini günümüz koşullarında sorgulayarak ölçeğin geçerliliğine, güvenilirliğine ve gelişimine katkı sağlamaktır. Veriler kolayda örnekleme ve çevrimiçi anket yöntemleriyle toplanmıştır. Çalışmanın örnekleminde 305 kişi yer almaktadır. Ölçeğin geçerlililiğini ve güvenilirliğini sorgulamak için keşfedici faktör analizi, güvenilirlik analizi ve doğrulayıcı faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonucunda ölçek, literatürle benzer şekilde 7 boyutlu olarak oluşmuştur. Elde edilen boyutlardan “Zararı ve Kötülüğü Olmayan Eylemler”, “Telif Hakkı Kapsamındaki Materyalleri İnternetten İndirme/Taklit Ürün Satın Almak”, “Doğru Olanı/İyi Olanı Yapmak”, “Yasal Olmayan Bir Eylemden Pasif Olarak Faydalanmak”, “Geri Dönüşüm/Çevresel Farkındalık”, “Doğruluğu Şüpheli/ Sorgulanabilir Fakat Yasal Olan Bir Uygulamadan Aktif Olarak Faydalanmak” örtük değişkenlerinin yakınsama ve diskriminant geçerliliği şartlarını sağlayan, yapı geçerliliğine sahip olan geçerli ve güvenilir ölçekler oldukları tespit edilmiştir. “Yasal Olmayan Bir Eylemden Aktif Olarak Faydalanmak” örtük değişkeninin ise yapı geçerliliği şartlarını sağlamayan bir ölçek olduğu belirlenmiştir. Çalışmada ölçeğe yeni eklenen 3 boyutun geçerliliğinin ve güvenilirliğinin ortaya konması, yeni boyutlardan ters kodlama yapılmasını gerektiren boyutların ters kodlama yapılmasına gerek kalmayacak şekilde uyarlanıp kullanılması, ölçeğin sorularının yargı cümlesi şekline dönüştürülmesi ve yanıt kategorilerinin uyarlanıp kullanılmış olması ve son olarak günümüzde anlaşılması zor olan 5 sorunun günümüz koşullarına uygun olacak şekilde uyarlamasının yapılması yoluyla literatüre katkı sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tüketici Etiği Ölçeği, Ölçek Geçerleme, Doğrulayıcı Faktör Analizi, Yapı Geçerliliği.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurumdan destek alınmamıştır.

THE VALIDITY OF THE CONSUMER ETHICS SCALE

Öz

Marketing ethics is a subject of great interest in the field of marketing as it concerns both businesses and consumers. However, when the studies on marketing ethics are examined, it has seen that ethical issues especially about consumers remain in the background. Thus, the aim of the study is to contribute to the validity, reliability and development of the Consumer Ethics Scale by questioning the validity and reliability of the scale in today's conditions. The data were collected by convenience sampling and online survey and reached 305 sample size. To questionize the validity and reliability of the scale exploratory factor analysis, reliability analysis and confirmatory factor analysis were performed. As a result of the study, the scale was formed in 7 dimensions. The dimensions “no harm/no foul activities”, “downloading copyrighted materials/buying counterfeit good”, “doing the right thing/doing good”, “passively benefiting from illegal activities”, “recycling/environmental awareness”, “actively benefiting from deceptive (or questionable, but legal) practices” had been determined as valid and reliable scales that meet the convergent and discriminant validity conditions and have construct validity. Furthermore it had been determined “actively benefiting from illegal activities” dimension doesn’t meet the construct validity conditions. The study contributed to the literature by determining the validity and reliability of the three new dimensions, adapting the dimensions requiring reverse coding without the need for reverse coding, transforming the questions of the scale into judgment sentences and adapting the answer categories. In addition, the adaption of 5 difficult to understand questions to today's conditions is another contribution.

Anahtar Kelimeler

Consumer Ethics Scale, Scale Validation, Confirmatory factor analysis, Construct validity.

Kaynakça

• Altay, Ş. (2016). Tüketicilerin etik algılamaları üzerinde demografik faktörlerin etkisinin araştırılmasına yönelik bir araştırma. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 201-215.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Çelik, H.E. ve Yılmaz, V. (2013). Lisrel 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Fornell, C. ve Larcker, D. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50. https://doi.org/10.1177/002224378101800104
• Gegez, A. E. (2010). Pazarlama araştırmaları. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis a global perspective. Pearson, 7th Edition, Global Edition.
• Huang, C.C., Wang, Y.M., Wu, T.W. ve Wang P.A. (2013). An empirical analysis of the antecedents and performance consequences of using the moodle platform. International Journal of Information and Education Technology, 3(2), 217-221. https://doi.org/10.7763/IJIET.2013.V3.267
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Publications. Koçer, L. L., ve Gülsoy, M. (2020). Makyavelist kişilik özelliklerinin tüketicilerin etik dışı davranışlarına etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19. Uluslararası İşletmecilik Kongresi Özel Sayısı, 1-21. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.844560
• Kurtuluş, K. (2010). Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Muncy, J. A. ve Vitell, S. J. (1992). Consumer ethics: an investigation of the ethical beliefs of the final consumer. Journal of Business Research, 24 (4), 297-311. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/0148-2963(92)90036-B
• Nakip, M. (2006). Pazarlama araştırmaları, teknikler ve (SPSS destekli) uygulamalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Nill, A. ve Schibrowsky, J. A. (2007). Research on marketing ethics: A systematic review of the literature. Journal of Macromarketing, 27(3), 256-273. https://doi.org/10.1177/0276146707304733
• Oyman, M. (2004). Tüketici etiği: ülkelerarası karşılaştırmalara ve demografik faktörlere dayalı bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 77-90.
• Özden, A. T. (2019). Etik tüketici davranışı: marka odaklı karar verme tarzı ve demografik değişkenlere göre incelenmesi üzerine bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 215-238. https://doi.org/10.18037/ausbd.632000
• Saray, M. T. ve Hazer, O. (2017). Etik tüketici ölçeğinin Türkçe uyarlaması; geçerlilik ve güvenilirliğine ilişkin bir çalışma: Hacettepe Üniversitesi örneklemi. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 2(4), 258-283.
• Schlegelmilch, B. B. ve Öberseder, M. (2010). Half a century of marketing ethics: Shifting perspectives and emerging trends. Journal of Business Ethics, 93, 1-19. https://doi.org/10.1007/s10551-009-0182-1
• Şimşek, Ö.F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş. Ankara: Ekinoks.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tiltay, M. A. ve Torlak, Ö. (2011). Materyalist eğilim, dini değerler, marka bağlılığı ve tüketici ahlakı arasındaki ilişkiler. İş Ahlakı Dergisi, 4(7), 93-130.
• Varinli, İ. (2000). Tüketici etiği ve üniversite öğrencilerine yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), 297-309.
• Vitell, S. J. ve Muncy, J. (2005). The Muncy–Vitell consumer ethics scale: A modification and application. Journal of Business Ethics, 62, 267-275. https://doi.org/10.1007/s10551-005-7058-9