THE EVOLUTION OF PLANNING IN TÜRKİYE: THE CASE OF THE STATE PLANNING ORGANIZATION

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 26, 299 - 317, 30.12.2024

Cem Angın

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1456965

Öz

The State Planning Organization (SPO) has existed as an important link in the administrative process for more than half a century in Turkish public dministration. Founded in 1960 and transformed in 2011, the SPO had a significant impact on politics, bureaucracy, and public administration in Türkiye with the accumulated knowledge it gained over 51 years. In this respect, the SPO was not only a planning organization but also an entity that symbolized the planned economy and development in Türkiye, a statist and publicist understanding, and the idea of social progress. Considering that one of the first and most important stages of the management process is planning, the transformation of the SPO, which represents significant accumulation and tradition with the bureaucrats it trained, the research it conducted, and the reports and plans it prepared, has undoubtedly created a significant gap in this field. This study, on the one hand, examines the transformation from the SPO, which had half a century of experience as an institutionally independent organization, to the Ministry of Development, and on the other hand, addresses the legal, historical, and institutional aspects of the evolution of the understanding of planning in Türkiye from central planning to strategic and regional planning.

Anahtar Kelimeler

Planning, State Planning Organization, Public Administration

TÜRKİYE’DE PLANLAMA ANLAYIŞININ EVRİMİ: DPT ÖRNEĞİ

Öz

Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Türk kamu yönetimi içerisinde yarım asırdan fazla bir süre yönetim sürecinin önemli bir halkası olarak varlık göstermiştir. 1960 yılında kurulan ve 2011 yılında kapatılan (dönüştürülen) DPT, 51 yıllık süreçte elde ettiği birikim ile Türkiye’de hem siyasete hem bürokrasiye hem de kamu yönetimine oldukça önemli etkilerde bulunmuştur. Bu yönüyle DPT sadece bir plan teşkilatı olmaktan öte Türkiye’de planlı ekonomiyi ve kalkınmayı, devletçi ve kamucu bir anlayışı ve ayrıca bunlar eşliğinde toplumsal ilerleme fikrini simgelen bir örgütlenme olmuştur. Yönetim sürecinin ilk ve en önemli aşamalarından birinin planlama olduğu düşünüldüğünde: gerek yetiştirdiği bürokratlarla olsun gerekse yapmış olduğu araştırmalar, hazırladığı raporlar ve planlarla olsun önemli bir birikimin ve geleneğin temsilcisi olan DPT’nin dönüştürülmesi şüphesiz bu alanda önemli bir boşluğu beraberinde getirmiştir. Bu kapsamda çalışma bir yandan kurumsal açıdan müstakil bir örgütlenme olarak yarım asırlık birikime sahip DPT’den Kalkınma Bakanlığına giden dönüşümü ele alırken bir yandan da Türkiye’de planlama anlayışının merkezi planlama anlayışından stratejik ve bölgesel planlama anlayışına evriminin yasal, tarihsel ve kurumsal yönlerini ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Planlama, Devlet Planlama Teşkilatı, Kamu Yönetimi

Etik Beyan

Çalışma etik kurul izni gerektirmediğini; çalışmanın hazırlanmasında ve yayın sürecinde hiçbir etik kural ihlali yapılmadığını kabul ve beyan ederim.

Kaynakça

• Adalı, S. (1992). İdari reform ve reorganizasyon hareketlerinde Sayıştay'ın rol ve fonksiyonu, Sayıştay Dergisi, 10(3), 3-15.
• Angın, C. (2019). Türkiye'de krizler, kanun hükmünde kararnameler ve devletin değişim-dönüşümü [doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Boas, T. & Gans-Morse, J. (2009). Neoliberalism: From new liberal philosophy to anti-liberal slogan. Studies in Comparative International Development, 44(2), 137-161.
• Boratav, K. (2006). Türkiye'de devletçilik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bromley, R. (2003). Social planning: past, present and future. Journal of International Development, 15(7), 819-830. https://doi.org/10.1002/jid.1037.
• DPT. (2006). Dokuzuncu kalkınma planı (2007–2013). 1 Ağustos 2024 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf adresinden edinilmiştir.
• Fedai, R. (2016). Devlet Planlama Teşkilatı’ndan Kalkınma Bakanlığı’na: Planlama anlayışında yaşanan değişim. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 410-422. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.3307.
• İnan, A. (1972). Devletçilik ilkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci sanayi planı 1933. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kahn, Alfred J. (1969). Theory and practice of social planning. New York: Russell Sage Foundation Publishing.
• Kansu, G. (2004). Planlı yıllar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kaya Özçelik, P. (2010). 1960 Darbesi'nin ekonomi politiği. Mülkiye Dergisi, 34(267), 129-143.
• Küçük, Y. (1985). Planlama, kalkınma ve Türkiye. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Öney, E. (1980). İktisadi planlama. Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Yayınları. Sevinç Matbaası.
• Övgün, B. (2010a). Devlet ve planlama. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Övgün, B. (2010b). Türkiye'de planlama: Sektörel gelişmeden kalkınmaya kalkınmadan stratejiye. Memleket Siyaset Yönetim. 5(13), 176-204.
• Övgün, B. (2011). Türk kamu yönetiminde yeni bir örgütlenme: Kalkınma Bakanlığı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(3), 263-281.
• Özkul, F. (2023). 1961 Anayasası’nın Türk anayasacılığındaki yeri ve önemi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(25), 15-61.
• Özyurt, H. (1985). Atatürk dönemi birinci ve ikinci beş yıllık sanayileşme planları ve Türk ekonomisindeki yapı değişikliğine etkileri (1933-1938). Sosyoloji Konferansları, (19), 119-148.
• Parlak, B. (2011). Kamu yönetimi sözlüğü. Bursa: MKM Yayıncılık. Saad-Filho, A. & Johnston, D. (2014). Neoliberalizm: Muhalif bir seçki (Çev. Ş. Başlı, T. Öncel). İstanbul: Yordam Kitap.
• Sezen, S. (1999). Devletçilikten özelleştirme ve Türkiye'de planlama. Ankara: TODAİE.
• Soyak, A. (2003). Türkiye'de iktisadi planlama: DPT'ye ihtiyaç var mı? Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(2), 167-182.
• Soysal, M. (1958). Yeni bir bakanlığın kuruluşu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 13(3), 276-285. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000000404.
• Takım, A. (2012). Demokrat parti döneminde uygulanan ekonomi politikaları ve sonuçları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(2), 157-187. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002251
• Ünlü Soylu, P. & Yaktı, Ö. (2012) Devletçiliğe yönelmede bir köşe taşı: birinci beş yıllık sanayi planı, History Studies, 4, 365-379. https://doi.org/10.9737/hist_310.