Çok Kutupluluk Tartışmaları ve Karadeniz Havzası’nın Bölgesel Görünümü

Yıl 2013, Cilt: 8 Sayı: 3, 241 - 273, 23.07.2014

Göktürk Tüysüzoğlu

Öz

Bugün ABD’yi tek süper güç olarak konumlandıran ve ona “sistemsel düzenleyici” rolünü atfeden söylem ve politikaların geçerliliği konusunda ciddi birtakım şüpheler bulunmaktadır. ABD’nin dünyanın çeşitli bölgelerinde giriştiği düzenleyici tedbirlerin başarısız olmasına paralel olarak, başta Çin ve Rusya olmak üzere çok sayıda ülkenin ciddi bir ekonomik/teknolojik gelişim göstermesi ve bu gelişimin onların diplomatik kapasitelerine de yansıması, ABD’nin sistemsel etkinliğini sınırlamıştır. Bu nedenle, artık tek kutuplu bir dünya düzeni ve ABD hegemonyasından değil, çok kutupluluğu içselleştirmiş bir dünya düzeninden bahsedilmektedir. Karadeniz Havzası da, bu tartışmaların odağında yer alan ve aynı zamanda bu tartışmalardan etkilenen büyük bir bölgedir. Enerji kaynakları açısından zengin, doğu-batı yönlü enerji projelerinin merkezinde yer alan, büyük çaplı bir ekonomik ve demografik potansiyele sahip ve çok parçalı bir coğrafi/siyasal yapıyı içselleştirmiş bir bölgenin bu tartışmalardan etkilenmemesi de mümkün değildir. Karadeniz Havzası’nın, çok kutupluluk anlayışının en önemli savunucularından Rusya’nın doğal etki alanı içerisinde yer alıyor oluşu, AB’nin genişleme politikalarındaki yeri ve Türkiye’nin bölgesel dengeleyicilik stratejisindeki rolü de ele alınırsa, uluslararası sistem bağlamında ne denli önemli olduğu anlaşılabilir. Bu çalışmada, Karadeniz Havzası’nın bölgesel görünümü mevcut çok kutupluluk tartışmaları çerçevesinde anlamlandırılmaya çalışılacak ve havzadaki sorunlar/fırsatlar bu bağlamda değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hegemonya, Çok Kutupluluk, Geniş Karadeniz Havzası, Rusya, ABD

Debates on Multipolarity and Regional Outlook of The Black Sea Basin

Öz

Certain serious doubts have emerged about the validity of discourse and policies, which see US as the unique super power that plays the role of a systemic organiser. Parallel with the ineffectualness of regulatory measures the US has been undertaken at several parts of the world, numerous numbers of countries, foremost China and Russia have developed in economical/technological areas. This development has reflected upon their diplomatic capabilities. This advance also limits the systemic efficiency of the US. Therefore, today we do not refer to a world order that based on unipolarity and structured over the American hegemony, but of a systemic outlook configured by multipolarity. Black Sea Basin also takes a pivotal part in these debates. A region, which is rich in terms of energy resources, located at the centre of energy projects, owns a great potential in economic and demographic terms and interiorises a multipartite geographic/political substructure, is impossible to avoid from the international systemic debates. The significance of the Black Sea Basin pursuant to the international system could be understood by looking the role of this region regarding the policies of Russia, EU and also Turkey, which aims to locate herself as a regional balancer. This present study will try to make sense of the regional outlook of Black Sea Basin within the scope of the debates on multipolarity.

Anahtar Kelimeler

Hegemony, Multipolarity, Wider Black Sea Basin, Russia, US.

Kaynakça

• ADOMEIT, H. (2012) “Putin’s Eurasian Union: Russia’s Integration Project and Policies on Post-Soviet Space”, CIES Neighbourhood Policy Paper, No. 4, ss. 1-13.
• AKTEN, N. vd. (2011) “75. Yılında Montrö Boğazlar Sözleşmesi: Karadeniz’in Değişen Jeopolitiği Çerçevesinde”, ORSAM Rapor, No. 5
• ALTMANN, F. L. vd. (2010) “Democracy and Good Governance in the Black Sea Region”, Commission on the Black Sea Policy Report, No.
• AURESCU, B. (2011) “The Role of the European Union in the Wider Black Sea Region”, Turkish Policy Quarterly, Cilt 10, Sayı 1, ss. 35
• AYDIN, M. (2000) “Black Sea and the Caucasus Region; Causes of Instability and the Ways to Deal with Them”, The Turkish Yearbook, Cilt 30, ss. 213-225.
• AYDIN, M. (2004) “Europe’s Next Shore: the Black Sea Region After EU Enlargement”, Institute For Security Studies Occasional Paper, No. 53: 9-12.
• AYDIN, M. (2005) “Regional Cooperation in the Black Sea and the Role of Institutions”, Perceptions, Cilt 10, No. 3, ss. 57-83.
• BLAKKISRUD, H. vd. (2011) “From Secessionist Conflict Toward a Functioning State: Processes of State and Nation Building in Transnistria”, Post Soviet Affairs, Cilt 27, No. 2, ss. 178-210.
• BUGAJSKI, J. (2010) “Georgian Lessons: Conflicting Russian and Western Interests in the Wider Europe”, CSIS.
• COHEN, A. (2009) “Russia: The Flawed Energy Superpower”, Energy Security Challenges for the 21st Century: A Reference Handbook, Gal Luft ve Anne Korin (der.), New York: Praeger Security International Publishing.
• ÇELİKPALA, M. (2010a) “Escalating Rivalries and Diverging Interests: Prospects For Stability and Security in the Black Sea Region”, Southeast European and Black Sea Studies, Cilt 10, Sayı 3, ss. 28730
• ÇELİKPALA, M. (2010b) “Türkiye ve Kafkasya: Reaksiyoner Dış Politikadan Proaktif Ritmik Diplomasiye Geçiş”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 7, Sayı 5, ss. 93-126.
• DAVUTOĞLU, A. (2012) Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu, İstanbul: Küre Yayıncılık.
• DEMİR, S. (2012) “20. ve 21. Yüzyılların Başlangıç Dönemlerinin Karşılaştırılması: Örtüşen ve Ayrışan Olguların Bir Analizi”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 5, Sayı 10, ss. 207-228.
• EAGLETON, T. (2011) İdeoloji, (Çeviri: Muttalip Özcan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• EKŞİ, M. (2010) “The Bush Administration Fiasco From Hegemony to Empire and the Obama Restoration”, Bilge Strateji, Cilt 1, Sayı 2, ss. 84-99.
• FOX, M. (2010) “E. H. Carr and the Crisis of Twentieth-Century Liberalism”, Millennium: Journal of International Studies, Cilt 38, Sayı 3, ss. 1-11.
• FUKUYAMA, F. (2012) Tarihin Sonu ve Son İnsan, İstanbul: Profil Yayıncılık.
• GAVRAS, P. (2010) “The Current State of Economic Development in the Black Sea Region”, Commission on Black Sea Policy Report, No.
• GILPIN, R. (1981) War and Change in World Politics, Cambridge: Cambridge University Press.
• GLASER, C. L. (1997) “The Security Dilemma Revisited”, World Politics, Cilt 50, Sayı 1, ss. 171-201.
• GONCHARENKO, A. (2005) “The Wider Black Sea Area: New Geopolitical Realities, Regional Security Structures and Democratic Control: A Ukrainian View”, NATO Defense College Occasional Paper, Cilt 11, Sayı 2.
• HAMILTON, D. (2008) “A Transatlantic Strategy For the Wider Black Sea?”, The Wider Black Sea Region in the 21st Century: Strategic, Economic, and Energy Perspectives, Daniel Hamilton ve Gerhard Mangott (der.), Washington: Center For Transatlantic Relations.
• IKENBERRY, J. G. (2009) “Unipolarity, State Behavior, and Systemic Consequences”, World Politics, Cilt 61, No. 1, ss. 1-27.
• JERVIS, R. (1978) “Cooperation Under the Security Dilemma”, World Politics, Cilt 30, No. 2, ss. 167-214.
• JERVIS, R. (2001) “Was the Cold War A Security Dilemma?”, Journal of Cold War Studies, Cilt 3, No. 1, ss. 36-60.
• KAKACHIA, K. (2013) “Gürcistan Parlamento Seçimleri Sonucu: Dış 271 272 273