TÜRKİYE’DE 15 TEMMUZ’UN TOPLUMSAL ETKİLERİ VE ONA YOL AÇAN FAKTÖRLER ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 1, 91 - 124, 30.04.2018

Fahri Çakı

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.335297

Cited By: 3

Öz

Darbeler son yüzyılın
en önemli sosyal/siyasal fenomenlerinden birisidir. Bazı sosyal bilimciler
az-gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde darbelerin “değişim ve ilerleme
işaretleri olduğunu” ve “modernleştirici” rolleri bulunduğunu ileri sürseler de
bunların aksine birçok sosyal bilimci haklı olarak askeri darbe liderlerinin
ekonomik ve politik becerilerinin sınırlılığına, şiddet kullanımlarına, insan
hakları ihlallerine, ülke refahını geliştirmedeki ve üretimi arttırmadaki
yetersizliklerine vurgu yapar. Türkiye birçok darbe
deneyimi olan bir ülkedir. Ancak öncekilerden farklı olarak Türkiye, 15 Temmuz
2016’da ilk kez bir “dini cemaat” tarafından ve onun adına girişilen bir darbe
teşebbüsüne tanık olmuştur. Bu, birçok yönden kendine özgü ve derin etkileri
olan bir deneyimdir. Bu deneyimin anlamını ve sosyal boyutlarını anlama çabası
içinde bu makalede üç amaç güdülmektedir: a) 15 Temmuz gecesinin (ilk gece)
nasıl bir öneme haiz olduğunu tartışmak, b) bu darbe girişimi deneyiminin
toplumumuz üzerindeki etkilerini belirlemek, c) toplumumuzu bu deneyime sürükleyen
toplumsal dinamiklerin tartışmasını yapmak. Bu amaçlar doğrultusunda yararlanılan
veriler, öncelikle herkes gibi yazarın de bizzat şahidi olduğu veya medyadan
takip ettiği olaylara ilişkin arşiv bilgileridir. İlaveten, konuyla ilgili mevcut
literatür birikiminden elde edilen ikincil verilerden kritik bir gözle yararlanılmaya
çalışılmıştır. Makalede ilk gecenin
önemini ortaya koyan 5 hususu belirttikten sonra bu darbe girişiminin toplum
üzerindeki en önemli etkisi olarak görülen bireylerarası güven kaybının
karmaşık boyutlarını irdelemeye çalışmaktadır. Son olarak, bu darbe girişiminin
arkasındaki FETÖ örgütünün doğası ve toplumsal dinamiklerine ilişkin mevcut
argümanların güçlü ve zayıf yanları tartışılmakta ve sosyal sınıfsal analize ve
beleşçilik kültürüne vurgu yapan argüman sunulmaktadır. Bu inceleme ve
tartışmalar sonrasında 15 Temmuz darbe girişiminin arkasındaki terör örgütüyle
etkili mücadele kadar toplumdaki beleşçilik kültürüyle de mücadelenin zorunlu olduğu
sonucuna varılmakta ve bu mücadeleye ilişkin öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Askeri darbeler, 15 Temmuz Darbe Girişimi, FETÖ, cemaatler, Kemalizm

Reflections on the Social Impacts of, and Factors Leadıng to, the Coup Attempt of July 15th in Turkey

Öz

Military coups are one of the most important
social/political phenomenon of the last century. While some social scientists
claim that military coups in underdeveloped and developing countries are “signs
of change and progress” and they have “modernizing roles,” many others rightly
object against such claims and, instead, highlight the limits of economic and
political skills of coup leaders, their use of violence, their tendency to
violate human rights, and their incompetence in increasing the welfare of their
country and in increasing production of goods and services. Turkey is a country with many experiences of military
coups. But for the first time in its republican history, Turkey witnessed, in
July 15^th 2016, a coup attempt organized by a religious community.
From many aspects, this is a sui generis experience with deep influences.  In an effort to understand the meaning and
social aspects of this experience, I have three main aims in this paper: a)
discussing the significance of the first
night of this coup attempt, b) stressing some dimensions of this experience
in terms of its impacts on the society, c) discussing social dynamics of the
organization behind this coup attempt. The data I will use for the purpose of these three
aims come, firstly, from archives of events that I witnessed, like everybody
else, or from the media. Additionally, they come from secondary data gathered
from the existing literature which I tried to use critically. Throughout the paper, after emphasizing five major
points regarding the significance of the first night, I explore complex
dimensions of interpersonal trust reduce which I see as the most important
impact of the coup attempt on the society. Finally, I critically look at and
evaluate strengths and weaknesses of some arguments about the nature and
features of the organization (FETÖ) behind this coup attempt and then I propose
my own arguments which are based on a class analysis and culture of
free-riders. I conclude that
fighting against the culture of free riders is not less important than fighting
against all terror organizations like the one behind the July 15^th
Coup Attempt. I suggest three main measures in this regard.

Anahtar Kelimeler

Military Coup Attempt of July 15th, Gülenist Teror Organization, communities, Kemalism

Kaynakça

• Akfırat, Adnan (1999), “ABD Emperyalizminin Bir Aleti Olarak Fethullah Gülen Örgütü”, Batı ve İrtica, Kaynak Yay. İstanbul. Ss. 340-360.
• Akıncı, Abdulvahap (2013), “Türkiye’de Askeri Vesayetin Tesisi ve Demokratikleşmeye Olan Etkisi” Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt: 8, Sayı:1,Ss. 93-123.
• Alkan, Haluk (2016), “15 Temmuz’u Anlamak: Parametreler ve Sonuçlar” Bilig, Sayı 78, Ss. 253-272
• Aras, Bülent (2017), “15 Temmuz Sonrası Türkiye’de Devlet, Kurumlar ve Reform” İstanbul Politikalar Merkezi. ISBN: 978-605-9178-82-2.
• Arcayürek, Cüneyt (1999), “Amerikancı Askeri Darbeler ve İrticanın Beslenmesi”, Batı ve İrtica, Kaynak Yay. İstanbul. Ss. 87-92.
• Bayhan, Vehbi (2015), “Türkiye’de Gençlik Sosyolojisi Çalışmaları” Sosyoloji Konferansları No: 52 (2015-2) / 355-390.
• Berberoğlu, Enis (1999), “Petro-Dolarlar ve İslami Bankacılık”, Batı ve İrtica, Kaynak Yay. İstanbul. Ss. 122-129.
• Bermeo, Nancy (ed), (1992), Liberalization and Democratization: Change in the Soviet Union and Eastern Europe, Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Bulut, Faik (1999), “Örgütün Ekonomik Kaynakları”, Batı ve İrtica, Kaynak Yay. İstanbul. Ss 361-385.
• Çakı, Fahri (2001), New Social Classes and Movements in the Context of Politico-economic Development in Contemporary Turkey. Ph.D. Dissertation, Temple University,
• Çilliler, Yavuz (2017),“15July Attempt in the Light of Civil-Military Relations Theory and Former Military Interventions in Turkey” İGU Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (1). Ss. 1-17.
• Değer, Emin (1999), “Fethullah Gülen’in Derin Misyonu”, Batı ve İrtica, Kaynak Yay. İstanbul. Ss. 418-443.
• Diyanet İşleri Başkanlığı: https://www.diyanet.gov.tr/tr/icerik/kutlu-dogum-haftasi-temasi-%E2%80%98hz-peygamber-ve-guven-toplumu%E2%80%99/39637
• Durkheim, E. (1951), Suicide: A Study in Sociology. (J. Spaulding, & G. Simpson, Trans.) New York: The Free Press.
• ----------------- (1960), The Division of Labor in Society. (G. Simpson, Trans.) New York: The Free Press.
• Esteban Ortiz-Ospina and Max Roser (2016), “Trust”. Published online at OurWorldInData.org. Retrieved from: https://ourworldindata.org/trust [Online Resource]
• Finer, Samuel (1962), The Man on Horseback: The Role of the Military in Politics, London: Pall Mall.
• Fukuyama, F. (1995), Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity, New York, NY: The Free Press.
• Gaub, Florence (2016), Military Coups: a very Short Introduction. European Union Institute for Security Studies (EUISS). (doi:10.2815/730006).
• Gokcek, Mustafa (2006), “Fethullah Gülen and Sufism: A Historical Perspective.” In Muslim Citizens of the Globalized World: Contributions of the Gülen Movement. Eds. Robert Hunt and Yuksel Aslandogan. NJ: The Light,
• Gulay, Erol (2007), “The Gülen Phenomenon: A Neo-Sufi Challenge to Turkey’s Rival Elite?” Critique: Critical Middle Eastern Studies, 16/1 (Spring 2007): 37–61.
• Haklı, Salih Zeki (2016), “15 Temmuz Darbe Girişimini Bürokratik Cemaatçilik Üzerinden Anlamak” Liberal Düşünce Dergisi, Yıl: 21, Sayı: 84, Güz 2016, ss. 19-33.
• Heper, Metin (2006). Türkiye’de Devlet Geleneği. Çev. M. Soyarık. Doğu Batı Yay.
• Huntington, Samuel (1962), Changing Patterns of Military Politics, Free Press of Glencoe.
• ------------------------- (1962), “Patterns of Violence in World Politics,” Samuel Huntington (ed.) Changing Patterns of Military Politics, New York: Glencoe,
• Işıklı, Alpaslan (1999), “Said-i Nursi’den Fethullah Gülen’e ‘Ilımlı İslam’”, Batı ve İrtica, Kaynak Yay. İstanbul. Ss. 396-417.
• İlsever, Ferit (1999), “28 Şubat, Batı Destekli İrticaya karşı İsyandır”, Batı ve İrtica, Kaynak Yay. İstanbul. Ss. 538-542.
• Janowitz, Morris (1964), The Military in the Political Development of New Nations, Chicago: University of Chicago Press.
• Kaplan, Yusuf (2016), “Uyarıyorum: 15 Temmuz’un 2. Ve 3. Dalgaları geliyor…” Yeni Şafak, 05/09/2016.
• Karagül, İbrahim (2017), “Çokuluslu işgal”in ilk aşaması FETÖ: Peki ikinci dalganın hainleri kimler?” Yeni Şafak, 2/08/2017.
• Kim, Heon Choul (2008), The Nature and Role of Sufism in Contemporary Islam: A Case Study of the Life, Thought and Teachings of Fethullah Gülen. Doktorate Dissertation, Temple University.
• Lucham, A.R. (1961), “A Comparative Typology of Civil-Military Relations”, Government and Opposition, Vol.6.
• McLeod, Carolyn, (2015), "Trust", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2015 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = https://plato.stanford.edu/archives/fall2015/entries/trust/.
• Merriem Webster Dictionary. https://www.merriam-webster.com/thesaurus/free%20rider
• Michel, Thomas (2005), “Turkish Islam in Dialogue with Modern Society: the Neo-Sufi Spirituality of the Gülen Movement.” In Islam and Enlightenment: New Issues. Ed. Erik Borgman and Pim Valkenberg. London: SCM Press, 2005: 71-80.
• Olson, Mancur. 1965. The logic of collective action; public goods and the theory of groups. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
• Perinçek, Doğu (1999), “Yeni Dünya Düzeni ve İrtica” Batı ve İrtica, Kaynak Yay. İstanbul. Ss. 38-48.
• Przeworski, Adam (1991), Democracy and the Market: Political and Economic Reforms in Eastern Europe and Latin America, Cambridge: Cambridge University Press,
• Putnam, R.D. (1993), Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy, Princeton: Princeton University Press.
• Pye, Lucian (1962), “Armies in the Process of Modernization” John J. Johnson (ed.) The Role of the Military in Undeveleoped Countries. Princeton.
• Sarıtoprak, Zeki (2003), “Fethullah Gülen: A Sufi in His Own Way,” in Turkish Islam and the Secular State: The Gülen Movement. Eds. Yavuz, M. Hakan and John L. Esposito. N.Y.; Syracuse University Press, Ss.156-169.
• Sosis, Richard (2005), “Does Religion Promote Trust? The Role of Signaling, Reputation, and Punishment” Interdisciplinary Journal of Research on Religion, Volume 1. Ss.1-30.
• Star Gazetesi, 23.05.2017.
• TDK:http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&arama=kelime&guid=TDK.GTS.597bdab0582087.63431452
• TGRT Haber, 26.07.2017
• Varol, Ozan O. (2012), “Democratic Coup d’État”, Harvard International Law Journal / Vol. 53. Ss. 292-356.
• Yeni Akit, http://www.yeniakit.com.tr/haber/gencler-15-temmuzda-vatanina-sahip-cikti-248531.html 22/12/2016.