SEYYİD BURHÂNEDDÎN MUHAKKİK-İ TİRMİZÎ’DE AHLAKÎ ARINMA

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 1, 275 - 314, 30.04.2019

Ender Büyüközkara

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.459049

Cited By: 1

Öz

Çalışmanın konusunu Seyyid
Burhaneddin’de ahlakî arınmanın incelenmesi teşkil etmektedir. İnceleme üç
temel soru çerçevesinde yürütülür. İlk soru, kirlerin neler olduğu ve nelerin
bu kirlerden arındırılması gerektiğine yöneliktir. Bu bağlamda Seyyid
Burhaneddin’in beden, dünya, nefs, gönül, can, ruh vb. hususlarla alakalı
görüşleri ele alınmaktadır. Diğer bir soru ise söz konusu arınmanın nasıl
gerçekleştirileceğine ilişkindir ki Seyyid Burhaneddin’in mücahede, riyazat,
söz, bilgi gibi kavramlara dair görüşleri doğrultusunda bir yanıt verilmeye
çalışılır. Arınmanın ve buna binaen yetkinleşmenin sonucu kişinin ulaşacağı
mertebe ne olacaktır? Son olarak da bu soru çerçevesinde Seyyid Burhaneddin’in
düşüncelerinin değerlendirilmesine çalışılmakta ve insanın beka ve ebediyete
kavuşması ve namütenahi bir biçimde Allah’ta seyredişi ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Beden, Nefs, Mücahede, Riyazat, Birlik Mertebesi

MORAL PURIFICATION IN SAYYID BURHĀN AL-DĪN MUHAKKIK-I TIRMIDHĪ

Öz

Kaynakça

• Ahmed Dede, S. S. (2011). Mevlevîlerin Tarihi -Mecmûatü’t-Tevârîhi’l-Mevleviyye-. (C. Zorlu, Haz.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Akşit, A. (2004). Mevlevi Yazarların Seyyid Burhaneddin’in Kayseri’ye Gidişi Hakkındaki Rivayetlerine Dair. Tarih İncelemeleri Dergisi, 19(1), 1-8.
• Altun, K. (1995). Seyyid Burhaneddin Hazretleri ve Dünya Görüşü, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (6), 225-229.
• Ateş, S. (1974). İşârî Tefsîr Okulu. Ankara: Ankara Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
• Bardakçı, M. N. (2007). Mevlânâ’nın Tasavvufî Düşüncesinin Kaynakları, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 8(19), 55-77.
• Bayram, M. (1987). Devrinin Siyasî Olayları İçinde Seyyid Burhânu’d-din, I. Kayseri Kültür ve Sanat Haftası Konuşmaları ve Tebliğleri, 7-13 Nisan 1987 içinde (ss. 86-88). Kayseri: Kayseri Belediye ve Özel İdare Birliği Yayınları.
• Bekçi, E. (2017). Seyyid Burhaned’din Muhakkik-i Tirmizi (Seyyid-i Sırdan). Kayseri: Beyazıt Yayınları.
• Bin Ahmed, F. (2004). Sipehsâlâr Risalesi Hz. Mevlânâ ve Yakınları. (A. Avni, Çev., T. G. Seratlı, Sad. & Yay. Haz.). İstanbul: Elest Yayınları.
• Can, Ş. (1999). Mevlânâ Hayatı, Şahsiyeti ve Fikirleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Cebecioğlu, E. (1998). Seyyid Burhaneddin Muhakkık-ı Tirmizi’nin Bazı Tasavvufi Kavramlara Getirdiği Metaforik Yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 38, 123-153.
• Cebecioğlu, E. (1999). Seyyid Burhâneddin’in Bazı Kur’ân Âyetlerine Getirdiği İşarî Yorumlar-I. Tasavvuf, (2), 9-19.
• Ceyhan, S. (2009). Seyyid Burhâneddin. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 37, ss. 56-58). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Çayırdağ, M. (1989). Seyyid-i Sırdan Muhakkik-i Tirmizi Seyyid Burhaneddin Hüseyin. Kayseri: Kayseri’de Eski Eserleri Müzeleri ve Turizmi Sevenler Derneği.
• Devletşah (1977). Devletşah Tezkiresi (Tezkiretü’ş-Şuarâ) (Cilt 2). (N. Lugal, Çev.). İstanbul: Tercüman Gazetesi.
• Eflâkî, A. (1989). Âriflerin Menkıbeleri (Cilt 1). (T. Yazıcı, Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Erbaş, A. (2012). Tûbâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 41, ss. 316-317). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Fürûzanfer, B. (1963). Mevlâna Celâleddin. (F. N. Uzluk, Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1973a). Sunuş. Seyyid Burhâneddin Muhakkık-ı Tirmizî, Maârif içinde (ss. 7-31). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1973b). Açıklama. Seyyid Burhâneddin Muhakkık-ı Tirmizî, Maârif içinde (ss. 129-189). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hüsrevoğlu, M. (2017). Mevlana’nın Üstadı Seyyid Burhaneddin Hz.. Kayseri: Arz Yayıncılık.
• Işık, E. (2008). Belh’in Güvercinleri Mevlâna Celâleddin Rûmî. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kağıtcı, Y. (2014). Hz. Mevlânâ’nın Hocası Seyyid Burhâneddîn Hazretleri. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Karabulut, A. R. (1987). Seyyid Burhâneddin Tirmizî’nin Tevhid ve İbadet Konularındaki Bazı Düşünceleri, I. Kayseri Kültür ve Sanat Haftası Konuşmaları ve Tebliğleri, 7-13 Nisan 1987 içinde (ss. 89-92). Kayseri: Kayseri Belediye ve Özel İdare Birliği Yayınları.
• Karabulut, A. R. (1994). Mevlana’nın Hocası Seyyid Burhaneddin Hz.leri ve Kayseri İlmiye Tarihinde Meşhur Mutasavvıflar. Kayseri: Seyyid Burhaneddin Hz. Hizmet Vakfı Yayınları.
• Kozan, A. (2013). Yazılı ve Sözlü Kaynaklara Göre Türkiye Selçukluları Devrinde Kayseri’de Şeyh ve Dervişler. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37(1), 136-166.
• Köprülü, F. (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Lewis, F. D. (2009). Seyyid Burhâneddin Muhakkık-ı Tirmizî. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 159-176.
• Molla Camî (1981). Nefahat’ül-Üns Min Hazarat’il-Kudüs Mukaddes Makamlardan Huzur Nefesleri. (Lâmiî, Çev., A. Akçiçek, Sad.). İstanbul: Sağlam Kitabevi.
• Muhakkık-ı Tirmizî, S. B. (1973a). Maârif. (A. Gölpınarlı, Çev.). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Muhakkık-ı Tirmizî, S. B. (1973b). Muhammed (S.M) Sûresinin (XLVII) Tefsîri, Maârif içinde (ss. 100-117). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Muhakkık-ı Tirmizî, S. B. (1973c). Feth Sûresinin (XLVIII) Tefsîri, Maârif içinde (ss. 118-127). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Muhakkik-i Tirmizî, S. B. (1961a). Maârif-i Burhân Muhakkik. Maârif Mecmûa-i Mevâiz ü Kelimât-ı Seyyid Burhânuddîn Muhakkik-i Tirmizî be-hamrâh-ı Tefsîr-i Sûre-i Muhammed ü Feth içinde (ss. 1-73). (B. Füruzanfer, Tsh. & Hevaşi). Tahran: İdare-i Külli-i Nigareş-i Vezaret-i Ferheng.
• Muhakkik-i Tirmizî, S. B. (1961b). Tefsîr-i Sûre-i Muhammed. Maârif Mecmûa-i Mevâiz ü Kelimât-ı Seyyid Burhânuddîn Muhakkik-i Tirmizî be-hamrâh-ı Tefsîr-i Sûre-i Muhammed ü Feth içinde (ss. 77-95). (B. Füruzanfer, Tsh. & Hevaşi). Tahran: İdare-i Külli-i Nigareş-i Vezaret-i Ferheng.
• Muhakkik-i Tirmizî, S. B. (1961c). Tefsîr-i Sûre-i Feth. Maârif Mecmûa-i Mevâiz ü Kelimât-ı Seyyid Burhânuddîn Muhakkik-i Tirmizî be-hamrâh-ı Tefsîr-i Sûre-i Muhammed ü Feth içinde (ss. 96-104). (B. Füruzanfer, Tsh. & Hevaşi). Tahran: İdare-i Külli-i Nigareş-i Vezaret-i Ferheng.
• Oral, O. (2011). Aşkın Öğretmeni Seyyid Burhâneddin Hazretleri, Kayseri: Oral Yayınları.
• Oral, O. (2015). Mevlânâ’nın Hocası Seyyid Burhâneddîn’in Bazı İtikadi Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(8), 35-64.
• Önder, M. (1987). Seyyid Burhâneddin’in Maarif’i, I. Kayseri Kültür ve Sanat Haftası Konuşmaları ve Tebliğleri, 7-13 Nisan 1987 içinde (ss. 84-86). Kayseri: Kayseri Belediye ve Özel İdare Birliği Yayınları.
• Öngören, R. (2004). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 29, ss. 441-448). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Rûmî, M. C. (2009). Fîhi Mâ Fîh. (A. A. Konuk, Çev., S. Eraydın, Yay. Haz.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Rûmî, M. C. (2010). Mesnevî-i Şerîf. (S. Nahîfî, Çev., A. Çelebioğlu, Sad.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Satoğlu, A. (1965). Mevlâna’nın Hocası Seyyid Burhaneddin. Ankara: İşçi Kredi Bankası Kültür Yayınları.
• Sevgi, H. A. (1985). Mevlâna'nın Dilinden Seyyid Burhan Al-Dîn Muhakkık-ı Tirmizî (Seyyid-i Sırdân). Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (2), 331-337.
• Sevgi, H. A. (1987). Seyyid Burhâneddin’in Nefs Terbiyesine Verdiği Önem, I. Kayseri Kültür ve Sanat Haftası Konuşmaları ve Tebliğleri, 7-13 Nisan 1987 içinde (ss. 81-83). Kayseri: Kayseri Belediye ve Özel İdare Birliği Yayınları.
• Sevgi, H. A. (1995). Seyyid Burhaneddin Muhakkık-i Tirmizî (Mevlânâ’nın Hocası). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Sinan Nizam, B. (2015). Kemâl Ahmed Dede’nin Tercüme-i Menâkıb-ı Mevlânâ Adlı Eserinde Seyyid Burhâneddîn Muhakkık-ı Tirmizî ve Menkıbeleri. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (6), 177-185.
• Sultan Veled (1976). İbtidâ-nâme. (A. Gölpınarlı, Çev.). Ankara: Konya Turizm Derneği.
• Tirmizî, S. B. (1995a). Maârif. (A. R. Karabulut, Çev.). Ankara: Mektebe Yayınları.
• Tirmizî, S. B. (1995b). Fetih Sûresinin Tefsîri. Maârif içinde (ss. 177-190). Ankara: Mektebe Yayınları.
• Türk, İ (2016). Mevlânâ’nın İlmî-Manevî Şahsiyetinin Oluşumunda Şems’ten Önceki Dönemin Rolü, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(30), 507-525.
• Uludağ, S. (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Vassâf, O. H. (2006). Sefîne-i Evliyâ (Cilt 1). (Mehmet Akkuş & Ali Yılmaz, Haz.). İstanbul: Kitabevi.
• Yazıcı, T. (1979). Tirmizî. İslâm Ansiklopedisi İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati. (Cilt 12/1, ss. 389-390). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.