Sosyal Kimlik Teorisi ve Göçmen Kimliğinin Ötekileştirilmesi Süreci: Stereotipleştirmeye Yönelik Psikopolitik Bir Analiz

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 470 - 489, 15.10.2023

Mahmut Mete

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1323189

Öz

Göçmenlerin farklı kimliklere sahip olmaları ötekileştirilme deneyimlerini arttırmaktadır. Başka bir deyişle; göçmenlerin farklı kültürel, etnik ya da dini kimliklere ilişkin olarak ötekileştirilmeleri daha olasıdır. Bu önermenin sonucu olarak ötekileştirme, onunla mücadeleyi merkeze alan politikalar tarafından “aşılması olası” ve yapaylığı ima eden bir olgu olarak ele alınmaktadır. Bu çalışma; “öteki”nin varlığını kimliğin oluşumu açısından kaçınılmaz görerek ötekileştirmeyi “olumsuz bir doğal” yapan unsurun sosyal bilişsel bir süreç olan “stereotipleştirme” üzerinden okunması ve çözümün burada aranması gerektiği savını, Henri Tajfel ve John Turner’ın Sosyal Kimlik Teorisini temel alarak günümüzde “öteki” sıfatının atfedildiği göçmenler bağlamında ele almaktadır. İnsanların tarih boyunca doğal, sosyal, politik ve ekonomik sebeplerle başvurduğu göç eyleminin günümüzde yoğun kitlesel hareketliliğe dönüşmesi göçmen kimliğinin görünürlüğünü arttırmış ve bu kimliği küresel ölçekte ötekileştirmenin nesnesi tayin etmiştir. Ötekileştirmenin psikolojik ve politik bileşenlerinin etraflıca tetkiki, söz konusu fenomenin toplumsal çıktılarının ayrıştırıcı etkisini bertaraf edebilmek için bir başlangıç noktasıdır. Bu gaye ile çalışmada ötekileştirme pratiğine farklı bir zaviyeden yaklaşılmış, ötekileştirmeyi toplumsal yaşam açısından olumsuz sonuçlara eviren bilişsel sürecin tespitleri göçmenler üzerinden değerlendirilmiştir. İlgili alanlarda teorik ve ampirik kaynakların taranması neticesinde edinilen bulgularla çalışma, sosyal psikolojik unsurların politik uygulamalara dâhil edilmesine dair yöntemlere ulaşma çabası ve toplumsal bütünlüğün tesis/muhafaza edilmesi için sunduğu politik psikolojik çözümler ile literatüre eklenmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Kimlik Teorisi, Göçmen Kimliği, Ötekileştirme, Stereotip, Psikopolitik Analiz

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Social Identity Theory and the Process of Othering Immigrant Identity: A Psychopolitical Analysis on Stereotyping

Öz

The fact that immigrants have different identities increases their experiences of othering. In other words, immigrants are more likely to be otherized in relation to different cultural, ethnic, or religious identities. As a result of this proposition, othering is considered as a phenomenon that implies artificiality and is possible to be overcome by policies that center the struggle against it. This study; seeing the existence of the "other" as inevitable for the formation of identity, he claims that the element that makes otherization a "negative natural" should be read through "stereotyping", a social cognitive process, and the solution should be sought here. The study evaluates this claim in the context of immigrants to whom the title of "other" is attributed today, based on Henri Tajfel and John Turner's Social Identity Theory. The transformation of the migration action, which people have resorted to for natural, social, political, and economic reasons throughout history, into intense mass mobility today has increased the visibility of the migrant identity and has designated this identity the object of otherization on a global scale. A thorough examination of the psychological and political components of othering is a starting point in order to eliminate the discriminatory effect of the social outcomes of the phenomenon in question. For this purpose, in the study, the practice of othering was approached from a different angle, and the determinations of the cognitive process that turns othering into negative consequences in terms of social life were evaluated through immigrants. The study aims to add to the literature with the findings obtained as a result of scanning theoretical and empirical resources in related fields, efforts to reach methods for incorporating social psychological elements into political practices, and political psychological solutions it offers for establishing/maintaining social integrity.

Anahtar Kelimeler

Social Identity Theory, Migrant Identitiy, Otherization, Stereotype, Psychopolitical Analysis

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Abrams, Dominic – Hogg, Michael A. Social Identity Theory: Constructive and Critical Advances. London: Harvester/Wheatsheaf, 1990.
• Akıncı, Buket vd. “Uyum Süreci Üzerine Bir Değerlendirme: Göç ve Toplumsal Kabul”. Göç Araştırmaları Dergisi 1/2 (2015), 58-83.
• Allport, Gordon Willard. The Nature of Prejudice. Oxford: Addison-Wesley Publishing Company, 1954.
• Aronson, Elliot vd. Sosyal Psikoloji. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2012.
• Aronson, Joshua vd. “Reducing the Effects of Stereotype Threat on African American College Students by Shaping Theories of Intelligence”. Journal of Experimental Social Psychology 38/2 (2002), 113–125.
• Sibel Ayşen Arkonaç, Gruplararası İlişkiler ve Sosyal Kimlik Teorisi. İstanbul: Alfa Basın Yayın, 1999.
• Atak, Hasan. “Kimlik Gelişimi ve Kimlik Biçimlenmesi: Kuramsal Bir Değerlendirme”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 3/1 (2011), 163-213.
• Bauman, Zygmunt. Sosyolojik Düşünmek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2002.
• Berger, Peter. Dinin Sosyal Gerçekliği. İstanbul: İnsan Yayınları, 1993.
• Bilgin, Nuri. Kimlik İnşası. İzmir: Aşina Kitaplar, 2007.
• Bleiker, Roland vd. “Visual Cultures of Inhospitality”. Peace Review 26/2 (2014), 192-200.
• Brehm, Sharon S. - Kassin, Saul M. Social Psychology. Boston: Houghton Mifflin Company, 1993.
• Castles, Stephen - Miller, Mark. Göçler Çağı: Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Connolly, Willian. Kimlik ve Farklılık. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1995.
• Cottam, Martha L. vd. Introduction to Political Psychology, New York: Routledge, 2015.
• Çilingir, Sevgi. Müslüman Göçmenlerin Ötekileştirilmesi, Güvenlikleştirilmesi ve Entegrasyon Çelişkisi: İngiltere Örneği: İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2016.
• Deemer, Eric vd. “Academic Procrastination in Stem: Interactive Effects of Stereotype Threat and Achievement Goals”. The Career Development Quarterly 62/2 (2014), 143-155.
• Demirtaş, Hanife Andaç. “Sosyal Kimlik Kuramı, Temel Kavram ve Varsayımlar”. İletişim Araştırmaları 1/1 (2003), 123-144.
• Doosje, Bertjan - Ellemers, Naomi. “Stereotyping Under Threat: The Role of Group Identification”. The Social Psychology of Stereotyping and Group Life. ed. Russel Spears vd. 257-273. Oxford: Blackwell, 1997.
• Eberl, Jakob Moritz vd. “The European Media Discourse on Immigration and Its Effects: A Literature Review”. Annals of the International Communication Association 42/3 (2018), 207–223.
• Eagly, Alice vd. “Are Women Evaluated More Favorably Than Men?: An Analysis of Attitudes Beliefs, and Emotions”. Psychology of Women Quarterly 15/2 (1991), 203–216.
• Elçinova, Magdalena. “1989 Göçü ve Sonrası ile İlgili Türkiye’de Yapılan Sosyolojik Araştırmalarla İlgili Bir Değerlendirme”. 89 Göçü: Bulgaristan’da 1984-89 Azınlık Politikaları ve Türkiye’ye Zorunlu Göç. ed. Nuran Ersoy Hacısalihoğlu - Mehmet Hacısalihoğlu. 518-537. Yıldız Teknik Üniversitesi Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi, 2012.
• Emeklier, Nihal - Emeklier, Bilgehan. “Görselin Duygusal Gücü: Göçmen, Mülteci ve Sığınmacıların Küresel Görsel Politikadaki Temsili Üzerine”. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi 2/26 (2022), 518-537.
• Foucault, Michel. Seçme Yazılar 4: İktidarın Gözü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2003.
• Giritli İnceoğlu, Yasemin. Medya Nefret ve Ötekileştirme: Söyleşiler. İstanbul: Köprü Kitap, 2017.
• Göka, Erol. İnsanlar Kısım Kısım: Toplumlar, Zihniyetler, Kimlikler. Ankara: Aşina Kitaplar, 2006.
• Gündoğmuş, Bekir - Bayır, Musa. “The Effect of International Migration on Unemployment: An Empirical Analysis on the European Countries”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/4 (2021), 2204-2217.
• Hamilton, David L. vd. “Stereotypes”. Handbook of Social Cognition. ed. Robert S. Wyer - Thomas K. Srull. 238-260. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, 1994.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Tinin Görüngübilimi. İstanbul: İdea Yayınları, 1986.
• Heywood, Andrew. Siyasî İdeolojiler. Ankara: BB101 Yayınları, 2016.
• Hogg, Michael A. - Abrams, Dominic. Social Identifications: A Social Psychology of Intergroup Relations and Group Processes. London: Routledge, 1988.
• Hogg, Michael A. The Social Psychology of Group Cohesiveness: From Attraction to Social Identity. London: Harvester/Wheatsheaf, 1992.
• Hogg, Michael A. “Group Cohesiveness: A Critical Review and Some New Directions”. European Review of Social Psychology 4/1 (1993), 85-111.
• Hogg, Michael A. vd. “A Tale of Two Theories: A Critical Comparison of Identity Theory with Social Identity Theory”. Social Psychology Quarterly 58/4 (1995), 255-269.
• Horsey, Matthew J. “Social Identity Theory and Self-categorization Theory: A Historical Review”, Social and Personality Psychology Compass 2/1 (2008), 204-222.
• Hortaçsu, Nuran. Ben Biz Siz Hepimiz: Toplumsal Kimlik ve Gruplararası İlişkiler. Ankara: İmge Kitabevi, 2007.
• Hortaçsu, Nuran. Grup İçi ve Gruplar Arası Süreçler. Ankara: İmge Kitapevi, 2014.
• Hurtado, Aira vd. “Social Identities - A Framework for Studying the Adaptations of Immigrants and Ethnics: The Adaptations of Mexicans in the United States”. Social Problems 41/1 (1994), 129-151.
• Ihlamur Öner, Suna Gülfer - N. Aslı Şirin Öner (ed.), Küreselleşme Çağında Göç, Kavramlar, Tartışmalar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Ilgın, Candan - Hacıhasanoğlu, Orhan. “Göç-aidiyet İlişkisinin Belirlenmesi İçin Model: Berlin/Kreuzberg örneği”. İTÜ Dergisi 5/2 (2010), 59-70.
• Johnson, Heather L. “Refugees”. Visual Global Politics . ed. Roland Bleiker. 244-250. New York: Routledge, 2018.
• Jones, Melinda. Social Psychology of Prejudice. New Jersey: Prentice Hall, 2002.
• Karaça, Zehra Nur. “Suriyeli Mülteci Gençlerde Kimlik Sorunu/Karmaşası”. İNSAMER 42 (2017), 1-11.
• Kundakçı, F. Seda. “Heteroseksizm ve Ötekileştirme Eleştirisi”. Liberal Düşünce Dergisi 71 (2013), 65-79.
• Lau, Richard R. “Individual and Contextual Influences on Group Identification”. Social Pscychology Quarterly 52/3 (1989), 220-231.
• Le Bon, Gustave. Psychology of Crowds. London: Sparkling Books Limited, 2009.
• Leyens, Jacques-Philippe vd. Stereotypes and Social Cognition. London: Sage Publications Inc., 1994.
• Lippman, Walter. Public Opinion. New York: Transaction Publishers, 1922.
• Lippman, Walter. Kamuoyu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2020.
• Mackie, Diane M. “Social Psychological Foundations of Stereotype Formation. Stereotype and Stereotyping. ed. C. Neil Macrae vd. 41-47. New York: The Guilford Press, 1996.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• McDonald, David A. vd. “Guess Who’s Coming to Dinner: Migration from Lesotho, Mozambique and Zimbabwe to South Africa”. International Migration Review 34/3 (2000), 813-841.
• Miazga, Sylwia. “Stereotypes of Refugees as Presented in the Media and the Reality of Problems Linked with Cultural Adaptation and Social Integration of the Immigrant Children”. Social Communication 4/s1 (2018), 30-37.
• Nahya, Z. Nilüfer. “İmgeler ve Ötekileştirme: Cadılar, Yerliler, Avrupalılar”. Atılım Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2011), 27-38.
• Papastergoadis, Nikos. The Turbulence of Migration. Cambridge: Polity Press, 1999.
• Plummer, Ken. “Kimlik”. Modern Toplumsal Düşünce Sözlüğü. ed. William Outhwaite. 418-420. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
• Said, Edward. Orientalism, London: Routledge & Kegan Paul, 1978.
• Schmidt, Hayfat Hamidou - Maye, Sabrina Jasmin. “The Relation Between Social Identities and Outgroup Hostility Among German Immigrant-Origin Citizens”. Political Psychology 42/2 (2021), 311-331.
• Schnapper, Dominique. Sosyolojik Düşüncenin Özünde Öteki ile İlişki. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005.
• Spencer, Steven vd. “Stereotype Threat and Women's Math Performance”. Journal of Experimental Social Psychology 35/1 (1999), 4-28.
• Steele, Claude - Aronson, Joshua. “Stereotype Threat and the Intellectual Test Performance of African Americans”. Journal of Personality and Social Psychology 69/5 (1995), 797-811.
• Sözen, Edibe. Demir Kafesten Plastiğe Kimliklerimiz. İstanbul: Birey Yayınları, 1999.
• Sözer, Akif. Göç, “Toplumsal Aidiyet ve Uyum”. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi 14/28 (2019), 418-431.
• Şirin, N. Aslı. “1989 Göçü ve Sonrası ile İlgili Türkiye’de Yapılan Sosyolojik Araştırmalarla İlgili Bir Değerlendirme”. 89 Göçü: Bulgaristan’da 1984-89 Azınlık Politikaları ve Türkiye’ye Zorunlu Göç. ed. Nuran Ersoy Hacısalihoğlu - Mehmet Hacısalihoğlu. 397-421. Yıldız Teknik Üniversitesi Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi, 2012.
• Henri Tajfel, "Cognitive Aspects of Prejudice". Journal of Social Issues 25 (1969), 79-97.
• Tajfel, Henri vd. “Social Categorization and Intergroup Behaviour”. European Journal of Social Psychology 1/2 (1971), 149-178.
• Tajfel, Henri. “Social Categorization, Social Identity and Social Comparison”. Differentiation Between Social Groups: Studies in the Social Psychology of Intergroup Relations. ed. Henri Tajfel. 61-76. London: Academic Press, 1978.
• Tajfel, Henri. “The Achievement of Group Differentiation”. Differentiation Between Social Groups: Studies in the Social Psychology of Intergroup Relations. ed. Henri Tajfel. 77-101. London: Academic Press, 1978a.
• Tajfel, Henri - Turner, John. “An Integrative Theory of Intergroup Conflict”. The Social Psychology of Intergroup Relations. ed. William G. Austin vd. 33-47. CA: Brooks Cole Publishing, 1979.
• Tajfel, Henri. Human Groups and Social Categories. Cambridge University Press, 1981.
• Tatar Canbay, Hüsniye. “Sürgünler Mekânı Dünya: Göç, Çokkültürlülük ve Ötekileştirme. e-Journal of New World Sciences Academy 8/1 (2012), 72-81.
• Turner, John. “Social Comparison and Social Identity: Some Prospects for Intergroup Behaviour”. European Journal of Social Psychology 5/1 (1975), 1-34.
• Turner, John - Brown, Richard. “Social Status, Cognitive Alternatives and Intergroup Relations”. Differentiation Between Social Groups: Studies in the Social Psychology of Intergroup Relations. ed. Henri Tajfel. 201-300. London: Academic Press, 1978.
• Turner, John. “Towards a Cognitive Redefinition of the Social Group”. Social Identity and Intergroup Relations. ed. Henri Tajfel. 15-36. Cambridge: Cambridge University Press, 1982.
• Turner, John. Rediscovering the Social Group: A Self Categorization Theory. Oxford: Basil Blackwell, 1987.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim 28 Mayıs 2023. https://sozluk.gov.tr/.