Mehmet Kaplan ve Nihad Sâmi Banarlı’da Dil, Edebiyat ve Kültürel Kimlik

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 444 - 469, 15.10.2023

Demet Koçyiğit

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1326455

Cited By: 1

Öz

Mehmet Kaplan ve Nihad Sâmi Banarlı’nın kültürel kimlikle ilgili görüşlerini inceleyen bu çalışma yakın dönem Türk tarihinde kültürel kimlik düşüncesinin değişim sürecinin anlaşılmasına katkı sunmayı hedeflemektedir. Bu amaçla 1940’lardan 1980’lere uzanan ve birer seçki niteliği taşıyan, Mehmet Kaplan’ın Kültür ve Dil, Nihad Sâmi Banarlı’nın ise Türkçenin Sırları adlı eserlerine odaklanmaktadır. Çalışmada Türkiye’de kimlik ve kültürle ilgili tartışmalar üzerinde kısaca durulmakta; Kaplan ve Banarlı’nın çalışmalarında kültürün konumundan söz edilmektedir. Ardından literatürden hareketle kültür ve kimlik kavramları ele alınmakta; Kaplan ve Banarlı’nın Türkiye’nin kültürel kimliği algısı tartışılmaktadır. Kaplan ve Banarlı’nın kültürel kimlikte dil ve edebiyata nasıl yer verdikleri dil, edebiyat ve kültür birlikteliği; Türkçe ve diğer diller; dilde tasfiyecilik ile edebî simalar ve Yahya Kemâl başlıkları altında incelenmektedir. Her iki yazarın da dil ve edebiyatı kültüre eşdeğer gördüğü, Türkçenin geleceği için geçmişinin iyi bilinmesi gereğine dikkat çektiği ifade edilmektedir. Kaplan ve Banarlı’nın dilde tasfiyecilikle ilgili görüşleri ise Atatürk’ün dile yaklaşımının süregelen etkileri, dile yönelik yanlış tutumların eleştirisi ve dile yaklaşımda sağlıklı olan yöntemin tespiti bağlamında ele alınmaktadır. Mehmet Kaplan ve Nihad Sâmi Banarlı’nın Türk diline ve Türk edebiyatına sahip çıkarak Türk kültürel kimliğini korumanın mümkün olduğunu düşündükleri gösterilmekte; incelenen eserlerin devlet kurumları, siyasetçiler, toplumun geneli ve özelde gençleri muhatap alarak harekete geçirmeyi hedeflediği iddia edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Dil, Kültürel Kimlik, Mehmet Kaplan, Nihad Sâmi Banarlı

Language, Literature and Cultural Identity Thought of Mehmet Kaplan and Nihad Sâmi Banarlı

Öz

This study explores the perspectives of Mehmet Kaplan and Nihad Sâmi Banarlı on cultural identity, aiming to contribute to the understanding of the evolving concept of cultural identity in recent Turkish history. Specifically, it focuses on two influential works: Mehmet Kaplan’s Kültür ve Dil (Culture and Language) and Nihad Sâmi Banarlı’s Türkçenin Sırları (Secrets of Turkish), which contain selected writings spanning from the 1940s to the 1980s. The article discusses the debates surrounding identity and culture in Turkey, analyzing the role of culture in the works of Kaplan and Banarlı. Drawing from existing literature, it delves into the concepts of culture and identity, and examines how Kaplan and Banarlı perceive Turkey’s cultural identity. The study investigates the integration of language and literature into cultural identity, covering topics such as the unity of language, literature, and culture; the Turkish language and other languages; the impact of liquidationism on language and literary figures; and the influence of Yahya Kemâl. Both authors consider language and literature as integral to culture and emphasize the importance of understanding Turkey’s past for its future. Additionally, the article explores Kaplan and Banarlı’s views on liquidationism in language, addressing the enduring effects of Atatürk’s language policies, criticism of inappropriate language attitudes, and the quest for a sound approach to language. It argues that by safeguarding the Turkish language and Turkish literature, Kaplan and Banarlı believe that Turkish cultural identity can be preserved. Furthermore, the article posits that their works aim to mobilize state institutions, politicians, society at large, and especially the youth.

Anahtar Kelimeler

Culture, Language, Cultural Identity, Mehmet Kaplan, Nihad Sâmi Banarlı

Kaynakça

• Assman, Jan. Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi, 2015.
• Ayvazoğlu, Beşir. “Nihad Sami Banarlı”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Muhafazakârlık. ed. Tanıl Bora, Murat Gültekin. 5/364-9. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006,
• Ayvazoğlu, Beşir. “Tanrıdağ’dan Hira Dağı’na Uzun İnce Yollar”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Milliyetçilik. ed. Tanıl Bora, Murat Gültekin 4/541-78. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
• Ayvazoğlu, Beşir. “Türk Muhafazakârlığının Kültürel Kuruluşu”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Muhafazakârlık. ed. Tanıl Bora, Murat Gültekin. 5/509-32. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
• Banarlı, Nihad Sâmi. Türkçenin Sırları. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı. 36. Basım, 2010.
• Binark, Mutlu. “Etnik Sohbet Odasındaki Buluşmalar ve Kimlik Oyunları”. Kültür ve Modernite. ed. Gönül Pultar, Emine O. İncirlioğlu ve Bahattin Akşit. 351-80. İstanbul: Türkiye Kültür Araştırmaları Tetragon, 2003.
• Castells, Manuel. Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür C. 2: Kimliğin Gücü. çev. Ebru Kılıç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Çalık, Mustafa. Siyasî Kültür ve Sosyolojinin Bazı Kavramları Açısından MHP Hareketi’nin Kaynakları ve Gelişimi, 1965-1980. Ankara: Cedit Neşriyat, 1999.
• Çebi, Hale Nur. Mehmet Kaplan: Türk Modernleşmesine ve Siyasi Hayatına İlişkin Entelektüel Konumu ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• de Ventos, Xavier Rubert. Nacionalismos: El laberinto de la identidad. Madrid: Espasa-Calpe, 1994.
• Dellaloğlu, Besim. Poetik ve Politik: Bir Kültürel Çalışmalar Ansiklopedisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2020.
• Demirel, Tanel. “Mehmet Kaplan”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Milliyetçilik. ed. Tanıl Bora, Murat Gültekin. 4/780-5. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
• Ercilasun, Ahmet B. ““Mehmet Kaplan ve Türk Dili”. Mehmet Kaplan. ed. İnci Enginün – Yakup Çelik. 107-22. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013.
• Erenoğlu, Dilek. “Mehmet Kaplan’ın Dil Üzerine Görüşleri”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 14/36 (2008), 65-80.
• Güngör, Şeyma. “Nihad Sâmi Banarlı”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 4/8 (2006), 507-47.
• Güvenç, Bozkurt. İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1979.
• Güvenç, Bozkurt. Türk Kimliği: Kültür Tarihinin Kaynakları, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1995.
• Hall, Stuart. “Cultural Identity and Diaspora”. Identity Community, Culture, Difference. ed. J. Rutherford. 222-37. London: Lawrence and Wishart, 1990.
• Hall, Stuart. “Introduction: Who Needs ‘Identity’?”. Questions of Cultııral Identity. ed. Stuart Hall ve Paul du Gay. 1-17. Londra: Sage, 1996.
• Hall, Stuart. “The Question of Cultural Identity”. Modernity and Its Futures. ed. Stuart Hall, David Held, Tony McGrew. 273-316. Cambridge: Open University Press, 1992.
• Kaplan, Mehmet. “Kültür ve Kültürü Meydana Getiren Unsurlar”. Türk Kültür ve Medeniyeti (Makaleler). der. Münip Yeğin, Orhan Okay, Nazif Şahinoğlu. 53-83. Ankara: Atatürk Üniversitesi Türk Kültür ve Medeniyetini Araştırma Enstitüsü Deneme Yayınları, 1976.
• Kaplan, Mehmet. “Osmanlıca, Türkçe, Öztürkçe”. Türk Kültürü 15/169 (Kasım 1976), 1-15.
• Kaplan, Mehmet. Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005.
• Kaplan, Mehmet. Nesillerin Ruhu. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1991.
• Kaplan, Mehmet. Türk Milletinin Kültürel Değerleri. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, 1977.
• Kara, İsmail. “Nesillerin Ruhu Üzerinden “Yeni” Milliyetçilik Tasavvuruna Dair Birkaç Not”. Mehmet Kaplan. ed. İnci Enginün – Yakup Çelik. 433-44. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013.
• Karakaş, Mehmet. “Türkiye’nin Kimlikler Siyaseti ve Sosyolojisi”. Akademik İncelemeler Dergisi 8/2 (2013), 1-44.
• Kasaba, Reşat. “Eski ile Yeni Arasında Kemalizm ve Modernizm”. çev. Nurettin Elhüseyni. Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. ed. Sibel Bozdoğan, Reşat Kasaba. 12-28. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
• Kerman, Zeynep. “Mehmet Kaplan’ın Hayatı ve Eserleri”. Mehmet Kaplan. ed. İnci Enginün – Yakup Çelik. 19-34. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013.
• Koçak, Cemil. “Kemalist Milliyetçiliğin Bulanık Suları”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Milliyetçilik. ed. Tanıl Bora, Murat Gültekin. 4/37-43. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
• Larrain, Jorge. İdeoloji ve Kültürel Kimlik. çev. Neşe Nur Domaniç. İstanbul: Sarmal Yayınevi, 1995.
• Mardin, Şerif. İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.
• Mardin, Şerif. Türk Modernleşmesi: Makaleler IV. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Meriç, Cemil. Kültürden İrfana. İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.
• Öztürk, Yakup. Türkçeye Adanmış Bir Ömür: Nihad Sâmi Banarlı. Ankara: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, 2022.
• Sazyek, Hakan Behçet. “Mehmet Kaplan”. Erişim 7 Ocak 2023. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kaplan-mehmet
• Suner Pekin, Nermin. Nihat Sami Banarlı: Hayatı Şahsiyeti Eserleri. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, 2007.
• Taşkın, Yüksel. “Kemalist Kültür Politikaları Açısından Türk Tarih ve Dil Kurumları”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Kemalizm. ed. Tanıl Bora, Murat Gültekin. 2/419-24. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Tural, Sadık. Kültürel Kimlik Üzerine Düşünceler. Ankara: Ecdad Yayınları, 1992.
• Tylor, S. E. B. “Kültür Bilimi”. çev. Esra Dabağcı. ViraVerita 2 (2016), 91-110.
• Williams, Raymond. Kültür. çev. Suavi Aydın. Ankara: İmge Kitabevi, 1993.