İFADE ARACI OLARAK ENSTALASYON SANATI VE MİMARLIK: RACHEL WHITEREAD VE DO HO SUH’ UN ESERLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2022, Sayı: 15, 1 - 29, 13.05.2022

Yeşim Kaya , Ayşe Sağsöz

Öz

Yirminci yüzyıla kadar olan süreçte toplumun sanata bakış açısı, sanatı yalnızca sanatçı ve sanat ürününden ibaret olarak görmekteydi. Geçmişin sanat anlayışından radikal bir biçimde ayrılarak 1960’lı yıllarda ortaya çıkan enstalasyon (yerleştirme) sanatıyla izleyicinin varlığı da artık sanat yapıtının anlamına dâhil olmuş, sanatçının ve izleyicinin sanat yapıtındaki rolü yeniden biçimlenmeye başlamıştır. Enstalasyon sanatının deneysel yanı, sanatçıların farklı disiplin kavramlarını irdelemesine neden olduğu kadar, farklı disiplinleri bir araya getiren ve bu disiplinlerden beslenen bir sanat anlayışı olarak kendini göstermiştir. Bu dönemlerde sanat ve mimarlık diyaloğu eskisine göre daha fazla iç içe geçmeye başlamıştır.
Enstalasyon çalışmalarının anlamlandırılmasını sağlayan en önemli unsur izleyicidir. Sanatçının anlatmak istediği tema, yapıtların izleyiciyle olan ilişkisi çerçevesinde gerçek anlamını bulur. Enstalasyon çalışmaları toplumun üzerinde oluşturduğu duyusal algılamalar ile yere özel anlamlar içerir ve yerleştirildikleri yerin anlamını değiştirir.
Bu bağlamda eserlerindeki anlamı izleyiciye aktarabilmek için her türlü malzeme ve teknolojiyi kullanan enstalasyon sanatının öncüleri Rachel Whiteread ve Do Ho Suh’un eserleri çalışma kapsamında ele alınmış, konu ile çalışan pek çok sanatçı olmasına rağmen, konuyu sınırlandırmak amacıyla mekân kavramına farklı bir bakış ve birbirlerine zıt malzeme uygulamaları ile yaklaşan bu iki sanatçının eserleri incelenmiştir. Kavramları sorgulama ve ifade etme yöntemindeki ortak ve farklı anlamların mimari üzerinden okunması çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır. Ayrıca sanatçıların kurguladıkları mekan ve malzeme anlayışlarını araştırma ve incelemenin yanı sıra eserlerin izleyiciyle kuramsal ve kavramsal alışverişleri de vurgulanmaktadır. Bu amaçla göstergebilim açısından eserlerin okuması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Enstalasyon, mimari ifade, göstergebilim, rachel whiteread, do ho suh

Kaynakça

• Aydoğan, A. (2018) Lived and lost spaces: a study on the use of personal space in contemporary art. Master Thesis, Sabancı University, İstanbul.
• Barlas, M. (2020). Çağdaş sanatın hayalet mekanları: Tekinsizlik ve ev ilişkisi üzerine sanat pratikleri, yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, (24), 13-27.
• Belcove, L.J. (2017, 26 January). Artist Do Ho Suh’s Houses of Memory. Financial Times. 14.01.2021 tarihinde https://www.ft.com/content/a187c15e-e287-11e6-9645-c9357a75844a adresinden erişilmiştir.
• Broadbent, G.(1996.) A Plain Man’s Guide To The Theory Of Signs İn Architecture. Theorizing A New Agenda For Architecture: An Anthology Of Architectu¬ral Theory. Ed. Nesbitt, NewYork: K. Priceton Architectural Press.
• Carley, R. (2010). Silent witness: Rachel Whiteread’s nameless library. Idea Journal, 24-39.
• Caruso, Y.H. (2008) The art of Do Ho Suh: Traversing two cultures. International Journal of Multicultural Education, 10(1).
• Civelek, M., Türkay, O. (2020). Göstergebilimin kuramsal açıdan incelenmesine yönelik bir araştırma. Alanya Akademik Bakış, 4(3), 771-787.
• Codognato, M., Cork, R., Noble R., Pallasmaa, J. (2005) Rachel Whiteread : walls, doors, floors and stairs.
• Coxhead, G. (2017, 6 November). Rachel Whiteread. Artnews, Art in America. 03.01.2021 tarihinde https://www.artnews.com/art-in-america/aia-reviews/rachel-whiteread-62423/adresinden erişilmiştir.
• Duyuler, G. (2001). İnformel sanatta devinim. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi.
• Demir, S. (2009). Göstergebilim, Umberto Eco ve yapıtları bağlamında göstergebilime katkıları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Demir, H. (2019). Yerleştirme sanatı ve mekân: İç mimari tasarım örnekleri üzerinden değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Do Ho Suh: Passage/s. (2017). 14.01.2021 tarihinde https://www.victoria-miro.com/exhibitions/501/ adresinden erişilmiştir.
• Do Ho Suh (19 Ocak 2017). Artforum. 03.01.2021tarihinde https://www.artforum.com/words/id=66014 adresinden erişilmiştir.
• Eco, U. (1979). The role of the reader, Bloomington: Indiana University Press.
• Elmalı, D. (2005). Mimaride saydamlık-opaklık kavramları ve cephelerin algılanmasına etkileri. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime giriş, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Feldman, M. (2017, 22 Şubat). Do Ho Suh. Frieze. 14.01.2021 tarihide https://www.frieze.com/article/do-ho-suh-0 adresinden erişilmiştir.
• Foster, H. (2004). Tasarım ve Suç (E. Gen. Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Günay, D. (2002). Göstergebilim Yazıları. Multilingual, İstanbul.
• Hasol, D. (2017). 20.yy Türkiye mimarlığı. İstanbul: Yem yayınları.
• Hirsch, M. (1996). Past lives: Postmemories in exile. Poetics today. 17(4), 659-686
• Holocaust memorial (2000, 26 Ekim). Architect’s Journal. 05.12.2020 tarihinde, https://www.architectsjournal.co.uk/archive/holocaust-memorial adresinden erişilmiştir.
• Honour, H.ve Fleming, J.(2016). Dünya sanat tarihi. (H. Abacı, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Hogue, M.(1999). Buildings cast, carved, wrapped: The intervention practices of Rachel Whiteread, Matta- Clark and Christo. 87. Acsa Annual Meeting, 195-202. Association of Collegiate Schools of Architecture.
• Karaçalı, B. (2018). Çağdaş sanatın dili – Malzemenin sözü. Sanat-Tasarım Dergisi. (9), 29-35.
• Kuriel, R. ( 2017, 24 Ocak) Holokost anıtları ve hissettirdikleri: İsimsiz kütüphane. Avlaremoz. 19.01.2021 tarihinde https://www.avlaremoz.com/2017/01/24/holokost-anitlari-ve-hissettirdikleri-2/ adresinden erişilmiştir.
• Laster, P. (2019, November). Do Ho Suh: From sculpture to film. Whitehotmagazine. 14.01.2021 tarihinde https://whitehotmagazine.com/articles/ho-suh-from-sculpture-film/4436 adresinden erişilmiştir.
• Maddox, G. (2019, 14 August). Korean artist Do Ho Suh builds home within home at the MMCA in Seoul. Stirworld. 20.01.2021 tarihinde https://www.stirworld.com/see-news-korean-artist-do-ho-suh-builds-home-within-home-at-mmca-seoul adresinden erişilmiştir.
• Myzelev, A. (2001). The uncanny memories of architecture: Architectural works by Rebecca Horn and Rachel Whiteread. Athanor, 19, 59-65.
• Pollack, R. (2013). Discovering Rachel Whiteread’s memorial process: The development of the artist’s public and memorial sculpture from house to tree of life. Senior Thesis, Brandeis University, ABD.
• Poyraz, E. (2010). 20. Yüzyıl sonundan günümüze çağdaş sanatta toplumsal bellek etkileşimleri. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Ragon, M. (1987). Modern Sanat.( V. Kanetti, Çev.) İstanbul: Cem Yayınevi.
• Richard, F. (2002, January). Home In The World: The Art of Do-Ho Suh. Artforum. 03.01.2021 tarihinde https://www.artforum.com/print/200201/home-in-the-world-the-art-of-do-ho-suh-2092 adresinden erişilmiştir.
• Searle, A. (2000, 26 October). Austere, silent and nameless - Whiteread's concrete tribute to victims of nazism. The Guardian. 20.12.2020 tarihinde https://www.theguardian.com/culture/2000/oct/26/artsfeatures6 adresinden erişilmiştir.
• Seoul Home/L.A. Home – Korea and Displacement.(Kasım 2011) Art21. 03.01.2021 tarihinde https://art21.org/read/do-ho-suh-seoul-home-la-home-korea-and-displacement adresinden erişilmiştir.
• Şen Elmalı, D. (2009). Mimarlıkta algılama ve anlamlandırma (düzanlam/yananlam) bağlamında saydamlık ve opaklık kavramları üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Taştan, R. T. (2018). Türkiye’ de çağdaş sanatta yerleştirme (enstalasyon) ve kültür, Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Resim Anasanat Dalı. Sanatta Yeterlik Tezi, Ankara.
• Tolstoy, L. N. (2009). Sanat Nedir?. (M.Beyhan, Çev). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Uçar, T. F. (Ed.)(2011). Görsel kültür. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2403. Eskişehir: Web-Ofset
• Whitson, C. (2011). Haunted Spaces: Architecture and the uncanny in the work of Rachel Whiteread, Thomas Demand, and Gregory Crewdson. Master Thesis. University of Cincinnati, ABD.
• Wigley, M. (1993). The architecture of deconstruction: Derrida’s haunt. The MIT Press, Cambridge, Massachusetts London, England.