MODERNDEN POSTMODERNE, SANATTA ESTETİK DENEYİMİN DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2023, Sayı: 20, 141 - 153, 31.12.2023

Metin Uçar

Öz

Bu çalışma, modern dönemin başlangıcından günümüze kadar sanat alanında değişen paradigmalara bağlı uygulamalarının alımlanması ve anlamlandırılmasında tartışmalı hale gelen estetik deneyimin değişip dönüşen sürecini ele almaktadır. Bireyin kendi dışındaki olay, olgu ya da nesnelerle duyuşsal ve zihinsel açıdan girdiği özel bir tür özne-nesne ilişkisi olarak tanımlanan estetik deneyim; sanat alanında modern dönem boyunca Kant’ın biçimci yaklaşımı ile Hegel’in idealist estetik geleneği üzerine şekillenmiştir. Beden karşısında akla önem veren idealizm, tinsellik, dışavurum, sezgi, idea gibi değerlerin estetik deneyimde belirleyici olmasına neden olmuştur. Bu nedenle sanat eserleri, idea ya da tinin biçime yansıması olarak ele alınmış ve sanat eserlerinde dışavuruma ve biçime dayalı bir deneyim öne çıkmıştır. Ancak, postmodern dönemde ortaya çıkan yeni sanatsal uygulamalar, modern ve öncesi dönem sanatının özne ile nesne arasındaki estetik deneyimini işlevsiz hale getirmiş ve dışavuruma bağlı yaklaşım ile biçime dayalı normatif kurallar geçerliliğini yitirmiştir. Postmodern dönem; sanatın yaşamla ayrılmaz bir bütün olduğunu vurgulayarak alımlayan özne ile sanat nesnesi arasındaki estetik mesafeyi kaldırmış ve buna bağlı olarak modern sanat eserlerinin pasif tefekküre dayalı deneyimi, yerini katılıma dayalı bir deneyime bırakmıştır. Sanat eserlerinin alımlanmasında, biçimci bir estetik deneyimden bağlamsalcı sanat deneyimine değişip dönüşen süreç; Dewey, Danto ve Bourriaud’nun estetik deneyim kuramları çerçevesinde ele alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Modernizm, postmodernizm, çağdaş sanat, estetik, estetik deneyim.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Transformatıon of Aesthetıc Experience in Art, from Modern to Postmodern

Öz

This study addresses the evolving process of aesthetic experience that has become a topic of debate in the reception and interpretation of practices related to changing paradigms in the field of art from the beginning of the modern era to the present. Aesthetic experience, defined as a special kind of subject-object relationship that individuals establish with external events, phenomena, or objects from a sensory and intellectual perspective, has been shaped in the field of art throughout the modern period based on Kant's formalist approach and Hegel's idealist aesthetic tradition. The idealism that prioritizes the intellect in relation to the body has led to the prominence of values such as spirituality, expression, intuition, and idea in aesthetic experience. As a result, artworks have been approached as the embodiment of ideas or the spiritual in form, and an experience based on expression and form has emerged as central in artworks. However, the new artistic practices that emerged in the postmodern era have rendered the aesthetic experience between the subject and the object in modern and pre-modern art ineffective, and the approach based on expression and the normative rules based on form have lost their validity. The postmodern era, emphasizing that art is an inseparable whole with life, has eliminated the aesthetic distance between the perceiving subject and the art object, and consequently, the passive contemplative experience of modern artworks has given way to a participatory experience. The process of transformation from a formal aesthetic experience to a contextual art experience in the reception of artworks has been examined within the frameworks of aesthetic experience theories proposed by Dewey, Danto, and Bourriaud.

Anahtar Kelimeler

Modernism, postmodernism, contemporary art, aesthetics, aesthetic experience.

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Altuğ, T. (2007). Kant Estetiği. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Barrett, T. (2012). Sanatı Eleştirmek Günceli Anlamak, İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Bearsley, M. (1958). Estetik. New York: Harcourt Brace,
• Berleant, A. (1970). Aesthetics and the Contemporary Arts, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 29(2): 155–168. https://doi.org/10.2307/428596
• Berleant, A. (2014). Aesthetics of Everyday Life, East and West, ed. Liu Yuedi and Curtis L. Carter, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publ.
• Berleant, A. (2017). Re-thinking aesthetics: Rogue essays on aesthetics and the arts, Routledge.
• Berleant, A. (2021). Aesthetıcs And The Arts of Engagement, Rocznıkı Kulturoznawcze, 12(1): 19-29 http://doi.org/10.18290/rkult21121-2.
• Bishop, C. (2004). Antagonism and Relational Aesthetics, 110: 51-79.
• Bishop, C. (2006). Social Turn: Cooperation and Its Discontents. Artforum, 44(6): 178-183.
• Bishop, C. (2018). Yapay Cehennemler, Katılımcı Sanat ve İzleyici Politikaları, çev. Mine Haydaroğlu, İstanbul Koç üniversitesi Yayınları.
• Bornheım, G. A. (1998). Paginas de Filosoia da Arte, Rio de Janeiro: UAPE,
• Bourriaud, N. (2004). Postprodüksiyon, Senaryo Olarak Kültür: Sanat Dünyayı Nasıl Yeniden Programlıyor, Çev: Nermin Saybaşılı, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Bourriaud, N. (2005). İlişkisel Estetik, çev. Saadet Özen, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Carroll, N. (2000). Formalism. In Berys Nigel Gaut & Dominic Lopes (eds.), The Routledge Companion to Aesthetics, London/NewYork: Routledge.
• Carroll, N. (2012). Sanat felsefesi: Çağdaş bir giriş. Ütopya Yayınevi.
• Cevizci. A. (1999). Felsefe Sözlüğü (3. Baskı), İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Danto, A. (2006). “The Abuse of Beauty. Aesthetics and the Concept of Art”. Illinois: Carus Publishing Company.
• Danto, A. (2012). Sıradan Olanın Başkalaşımı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Danto, A. (2014). Sanatın Sonundan Sonra/ Çağdaş Sanat ve Tarihin Sınır Çizgisi, (Çeviren: Zeynep Demirsü), İstanbul: Ayrıntı.
• Dewey J. (2021). Deneyim Olarak Sanat (Çev: Nur Küçük), İstanbul: Vakıfbank Kültür yayınlar
• Duchamp, M. The Creative Act, in Salt Seller. The Writings of Marcel Duchamp (Marchand du Sel), ed. Michel Sanouillet and Elmer Peterson New York: Oxford University Press.
• Goldman A. (2005). The Aesthetic. The Routledge Companion to Aesthetics. Berys Gaut ve Dominic McIver Lopes (editörler). London: Routledge.
• Gombrich, E. (1960). Art and Illusion: A Study in the Psychology of Pictorial Representation. London: Phaidon.
• Goodman, N. (1976). Languages of Art: An Approach to a Theory of Symbols, Indianapolis: Hackett,
• Haldane, J. (2013). Medieval Aesthetics, Berys Gaut and Dominic McIver Lopes.
• Hünler, H. (1998). Estetiğin Kısa Tarihi, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Ihringová, K. (2018). The Problem of Aesthetics Experience in Contemporary Art. Espes Journal of Society for Aesthetics in Slovakia.
• Immanuel, K. Observations on the Feeling of the Beautiful and Sublime and Other Writing, Cambridge: Cambridge University Press.
• Jones, A. (2006) A Companion to Contemporary Art 1945, Oxford: Blackwell Publishing Ltd.
• Kendall, W. (1970). Categories of Art, The Philosophical Review, 3.
• Levinson, J. 'Aesthetic Contextualism', Aesthetic Pursuits: Essays in Philosophy of Art (Oxford, 2016; online edn, Oxford Academic)
• Saltz, J. (1996). A Short History of Rirkrit Tiravanija: Thai Artist Who Cooks Meals as Installation Art, Art in America, February: 82–85.
• Shusterman, R. (2008). Aesthetic Experience. New York: Routledge.
• Tunalı, İ. (1989). Estetik, İstanbul: Remzi Kitabevi.