YOKO ONO VE JOSEPH BEUYS ÖRNEKLERİYLE SPİRİTÜEL MANADA AĞAÇ

Yıl 2024, Sayı: 23, 55 - 68, 31.12.2024

Ramazan Can

Öz

İnsanoğlu var olduğu günden bu yana pek çok varlığı ve nesneyi kutsal olarak kabul etmiş ve kutsal gördüğü bu varlıkları, kendisinden sonra gelecek kuşaklara aktarmak için sanatı bir aracı olarak kullanmayı tercih etmiştir. Kadim zamanlardan bu yana tüm dünya halklarınca kutsal kabul edilen ağaç dünyadaki tüm kültürlerde yeri olan insanlığın ortak kültürel unsurlarından biridir. Edebiyattan resme mimarlıktan süsleme sanatlarına kadar bir çok sanat disiplininde ifadesini bulan Hayat Ağacı, ağacın kutsiyetinin geldiği son nokta olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüz sanatında da farklı versiyonlarıyla karşımıza çıkan Hayat Ağacı’nın spiritüel tarafı da bazı sanatçıların dikkatini çekmiştir. Dönemin koşullarıyla doğayla yeniden buluşma girişimleri neticesinde spiritüel kavramlardan beslenen bazı sanatçılar özellikle Şamanizm ve ona benzer mistik, ruhani yaşam şekillerinden etkilenmiş ve bu yaşam şekillerinin içinde var olmuş kavramları ele alarak tekrar biçimlendirerek kendilerine mal etmeyi başarmışlardır. Betimsel tarama modeli ile gerçekleştirilen bu araştırma ağacın spiritüel tarafını ele alan (Joseph Beuys, Yoko Ono) sanatçılarla sınırlıdır. Bu sanatçılar hakkında gerekli literatür taraması yapılmış ve yaptığı eserlerden örnekler sunularak ürettikleri işlerin arka planında yer alan kavramlar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Varılan son noktada, çağdaş sanatta bir deneyim alanı yaratmak adına ağacın spiritüel yanı bazı sanatçılarca bir ifade aracı olarak kullanılmış ve bu bağlamda sanatçılar tarafından etkili sanat nesneleri ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kutsal Ağaç, Şamanizm, Joesph Beuys, Yoko Ono.

Kaynakça

• Arslan, S. (2014). Türklerde Ağaç Kültü ve Hayat Ağacı, International Journal of Social and Educational Sciences Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1:59-71
• Ağaç, S., Sakarya, M. (2015), Hayat Ağacı Sembolizmi, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS),1:1-14.
• Aydemir, F. (2017). Popüler Kültürde Mistik Motifler: Bir Anlatı, Tüketim ve Gösteri Alanı Olarak Tasavvuf. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydemir, F. (2020) Postmodern Tüketim Kültürü ve Kutsallık Biçimleri Üzerine Metateorik ve Kavramsal Bir Tartışma: Deneyim, Yaşam Tarzı ve Bireysellik Alanı Olarak Spiritüellik, Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 36:53-76
• Baudrillard, J. (2016). Tüketim Toplumu. H. Deliceçaylı ve F. Keskin (Çev.), İstanbul: Ayrıntı.
• Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi 2. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Belli, O. (1982). Urartularda Hayat Ağacı İnancı, Anadolu Araştırmaları, İstanbul, 8:237-247
• Bars, M. E. (2014). Türk Kültüründe Ağaç Kültü ve Şor Kahramanlık Destanlarına Yansımaları, International Journal of Social Science, 27:379-398
• Bulut, İ. (2011). Anadolu’da İnanışların ve Geleneklerin Doğa Korunması Açısından Önemi Üzerine Örnekler, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 46:119-134
• Delibaş, L. (2008). Kelt kültürü bağlamında Joseph Beuys ve Eserlerı,̇ Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi.
• Ergun, M. (2000). Türk Ağaç Kültü İnancının Dede Korkut Hikâyelerindeki Yansımaları, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, 46:71-80
• Featherstone, M. (2013). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. M. Küçük (Çev.). 3. Baskı, İstanbul: Ayrıntı. Gömeç, S. (1998). Şamanizm ve Eski Türk Dini, PAÜ. Eğitim Fakültesi Dergisi, 4:39-51
• Ögel B. (2006). Türk Mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özarslan, M. (2003). Türk Kültüründe Ağaç ve Orman Kültü, Türkbilig, 5:94-102.
• Öztürk, Ateş, Ş. (2012). Yakındoğu Demirçağ Uygarlıklarında Hayat Ağacı İnancı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Paker, K. O. (2011). Postmodern bilgelik: Yeni Çağ Söyleminde Kişisel Gelişim ve Ruhsal Alıştırmalar, Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 31:61-98.
• Perrin, M. (2013). Şamanizm, İletişim yayınları, İstanbul
• Işık, R. (2004). Türklerde Ağaçla İlgili İnanışlar ve Bunlar Bağlı Kültler, Fırat Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9:89-106.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Kıyak, A. (2011). Geleneksel Türk Dininde Ağaç Kültü, Elâzığ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13:91-104
• Köse, A. (2011). Milenyum Tarikatları: Batı’da yeni dini akımlar. İstanbul: Timaş Yay.
• Merdaner, E. (2016). Joseph Beuys “Sanatı ve Felsefesine Bir Bakış. İstanbul: Tekhne Yayınevi.
• Tanyu, H. (1976). Türklerde Ağaçla İlgili İnançlar, Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı, Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları:17 Sürekli Yayınlar Dizisi: 2 Millî Folklor, 47: 22-30.
• Tseng, S. (2018). Yoko Ono's 'Wish Tree' Series is Coming to Penn This Friday, http://www.34st.com/article/2018/04/yoko-ono-wish-tree-for-peace-college-green-arts-philadelphia.
• Van der Grinten, F. J. (2005), “...siz yaratıklar”. M. Haydaroğlu (Ed.), Joseph Beuys: Aslolan çizgidir, Schloss Moyland müzesi koleksiyonundan bir seçki içinde (s.23-26). Yapı Kredi Yayınları