Sosyal medya ve mahremiyet sorunsalı: Panoptikondan süperpanoptikona mahremiyetin dönüşümü

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 11, 122 - 132, 30.04.2021

İbrahim Yıldız

Öz

İnsanların yaşamında vazgeçilmez bir teknoloji haline gelen internet, sosyal ağ teknolojilerindeki yeniliklerle gündelik hayatın tüm alanlarına nüfuz ederek iletişim süreçlerinde büyük değişimlere sebep olmuştur. İnternet, bilgi elde etme aracı olmanın ötesine geçmiş, her geçen gün yeni bir şekli ile hayatımıza dâhil olan sosyal medya ise, insanların temkinli ve tedbirli yaklaşımlarını terk ederek kendini sunma ve kimlik temsil etme pratiklerine dönüşmüştür. Sosyal medyada karşımıza çıkan bu durum mahremiyet algısının değişmesine işaret etmektedir. Buradan hareketle çalışmada, gözetlenen toplumdan, gözetleyen ve kendini ifşa eden topluma geçişte yaşanan mahremiyet sorunsalı ve değişen algılar, panoptikon ve süperpanoptikon kavramları üzerinden analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sosyal medya, mahremiyet, panoptikon, süperpanoptikon

Kaynakça

• Acquisti, Alessandro vd. (2015) Privacy and Human Behavior in the Age of Information, Science, 347(6221), 509-514.
• Akça, Gürsoy. & Başer, Doğa (2011) “Karanlığın Yok Oluşu” Gelişen Teknolojinin Gizlilik ve Mahremiyet Üzerindeki Etkileri, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 19-42.
• Akyüz, Recep (2009) Sosyal Ağlarda Emniyet Verilerinin İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Altman, I. (1977) Privacy Regulation: Culturally Universal or Culturally Specific?, Journal of Social Issues, Volume 33, Number 3, 66-84.
• Bauman, Z. (2010) Küreselleşme - Toplumsal Sonuçları, Çev. Abdullah Yılmaz, 3.Baskı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Berkup, Sezin Baysal (2015) Sosyal Ağlarda Bireysel Mahremiyet Paylaşımı: X ve Y Kuşakları Arasında Karşılaştırmalı Bir Analiz, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Boyd, Danah M. (2008) Taken Out of Context - American Teen Sociality in Networked Publics, Unpublished Doktoral Thesis, University of California, Berkeley.
• Boyd, Danah . & Ellison, Nicole B. (2007). Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship, Journal of Computer-Mediated Communication, Volume 13, Issue 1, 1, October, 210–230.
• Foucault, Michel (1992) Hapishanenin Doğuşu, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: İmge Kitabevi.
• Gülener, Serdar (2012) Dijital Hafızadan Silinmeyi İstemek: Temel Bir İnsan Hakkı Olarak “Unutulma Hakkı”, TBB Dergisi, (102), 219-240.
• Habermas, Jürgen (1974) The Public Sphere: An Encyclopedia Article, New German Critique, Autumn, No. 3, 49-55.
• İsmayılov, Ebru K. & Sunal, Gözde (2012) Gözetlenen ve Gözetleyen Bir Toplumda, Beden ve Mahremiyet İlişkisi: Facebook Örneği, Akdeniz İletişim Dergisi, Sayı:18, 21-41.
• Kaplan, Kenan & Ertürk, Elif (2012) Dijital Çağ ve Bireyin İdeolojik Aygıtları, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 2(4), 7-12.
• King, Lyall (2001) Information, Society and the Panopticon, The Western Journal of Graduate Research, 10(1), 40-50.
• Korkmaz, İlhan, (2013) Facebook ve Mahremiyet: Görmek ve Gözetle(n)mek, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 107-122.
• Niedzviecki, Hal (2010) Dikizleme Günlüğü: Kendimizi ve Komşularımızı Gözetlemeyi Niçin Bu Kadar Sevdik?, Çev. Gökçe Gündüç, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Onat, Nazım (2013) Kamusal Alan ve Sınırları : Hannah Arendt ve Jürgen Habermas’ın Yaklaşımları, İstanbul: Durak İstanbul Yayınları.
• Öztürk, Serdar (2013) Filmlerle Görünürlüğün Dönüşümü: Panoptikon, Süperpanoptikon, Sinoptikon, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (36), 132-151.
• Poster, Mark (1990) The Mode of Information - Poststructuralism and Social Context, Polity Press.
• Sennett, Richard (1996) Kamusal İnsanın Çöküşü, Çev. Serpil Durak & Abdullah Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Stalder, Felix (2002) Privacy is not the Antidote to Surveillance, Surveillance & Society 1(1): 120-124.
• Türk Dil Kurumu (2010) Türkçe Sözlük, Haz. Şükrü Haluk Akalın vd., 11.Baskı, Ankara.
• Uyanık, Faik (2013) Sosyal Medya: Kurgusallık ve Mahremiyet, Yeni Medya Çalışmaları: Kuram, Yöntem, Uygulama ve Siyasa I. Ulusal Kongresi Kongre Kitabı, Ed. Burak Özçetin vd., ss. 367-382, Kocaeli: Alternatif Bilişim Derneği.
• Vural, Z. Beril Akıncı & Bat, Mikail (2010) Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma, Journal of Yasar University, 20(5), 3348‐3382.
• Woodall, Gina & Colby, Charles (2011). The Results are in: Social Media Techniques vs. Focus Groups for Qualitative Research, MRA’s Alert! Magazine, March, 23-27.
• Yıldırım, Ebru Y. (2015) Sosyal Ağlarda Güvenlik Farkındalığının Arttırılması, 8. Uluslararası Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji Konferansı Bildiriler Kitabı, 45-50, Ankara: Bilgi Güvenliği Derneği.
• Yıldız, Asiye K. (2012) Sosyal Paylaşım Sitelerinin Dijital Yerlilerin Bilgi Edinme ve Mahremiyet Anlayışına Etkisi, Bilgi Dünyası, 13(2), 529-542.
• Yılmaz, Adem (2012) Sosyal Medya Kullanımında Güncel Tartışmalar: Üniversite Öğrencileri Örneğinde Mahremiyet - Kamusal Alan İlişkisi, Global Media Journal Turkish Edition, 3(5), 246-264.
• Yüksel, Mehmet (2003). Mahremiyet Hakkı ve Sosyo-Tarihsel Gelişimi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(1), 181-213.