Sigara Kullanan Bireylerde Ruh Sağlığı ve Egzersizin Uyku Kalitesine Yordayıcı Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1-2, 139 - 148, 30.12.2024

İlayda Albayrak , Beyza Gökez , Büşra Şahin , Çağla Özer

Öz

Günümüzde sigara kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. Bu durum global bir sorun hâline gelmekte ve sigara kullanımına bağlı olarak birçok sorun ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlara uyku kalitesi, ruh sağlığı, hareket aktivitesi gibi örnekler verilebilir. Bu sebeple çalışmanın amacı, sigara kullanan bireylerde ruh sağlığı ve egzersizin uyku kalitesine yordayıcı etkisinin incelenmesi olarak ele alınmıştır. Bu amaçla çalışmaya, sigara kullanan 18-65 yaş arası 192’si kadın (%64.0), 108’i erkek (%36.0) olmak üzere toplam 300 yetişkin birey katılmış yaş ortalamaları ise 27.10 (S=8.964) olarak elde edilmiştir. Araştırmaya katılan katılımcıların demografik bilgileri için Kişisel Bilgi Formu kullanılmış ayrıca ruh sağlığını ölçmek amacıyla Depresyon Anksiyete Stres Ölçeği, egzersizden fayda sağlama durumu için Egzersiz Yararları/Engelleri Ölçeği ve uyku kalitesini ölçmek amacıyla da Pittsburgh Uyku Kalitesi Ölçeği kullanılmıştır. Değişkenlerin uyku kalitesine etkisinin incelenmesi amacıyla öncelikle değişkenler arasında SPSS 26.0 programı kullanılarak Pearson Çarpım Momentler Korelasyon analizi gerçekleştirilmiş ardından Çoklu Regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında sigara kullanan bireylerde depresyon anksiyete stres ile uyku kalitesi arasında pozitif yönde zayıf düzeyde bir ilişki saptanmış; egzersiz yararları ile uyku kalitesi arasında ve egzersiz yararları ile depresyona anksiyete stres arasında ise negatif yönde zayıf bir ilişki bulunmuştur. Ayrıca ruh sağlığı ve egzersiz puanlarının birlikte uyku kalitesindeki toplam varyansın %70’ini açıkladığı elde edilmiştir. Bu sebeple sigara kullanan bireylerde ruh sağlığı ve egzersizin uyku kalitesini yordadığı görülmüştür. Bu sebeple araştırmacı ve uygulamacılar, sigara kullanımının azaltılması ya da sonlandırılmasıyla ruh sağlığının daha iyi korunabileceği, egzersizlerin daha çok gerçekleştirilebileceği ve dolayısı ile uyku kalitesinin yükseltilebileceği sonucundan hareket ederek çalışmalarını sürdürmeleri önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uyku Kalitesi, Sigara, Egzersiz, Ruh Sağlığı, Psikoloji

Proje Numarası

E-97105791-050.04-54980

Kaynakça

• Aktaş, H., Şaşmaz, C., Kılınçer, A., Mert, E., Gülbol, S. ve Külekçioğlu, D. (2016). Yetişkinlerde fiziksel aktivite düzeyi ve uyku kalitesi ile ilişkili faktörlerin araştırılması. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(2), 60-70.
• Atabek, H. (2012). Sigara içen bireylerde egzersizin oksidatif stresi azaltmadaki etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 45-50.
• Baltaş, Z. ve Baltaş, A. (2022). Stres ve başa çıkma yolları. Remzi Kitabevi.
• Canbay, Ö., Doğru, E., Argalı Deniz, M., Başer, M., Katayıfçı, N. ve Öz, F. (2024). Egzersizin sigara bağımlılığı yaşam kalitesi ve uyku kalitesine etkisi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 12(1), 44-58.
• Demir, Ü. (1994). Sigara ve sağlığımız. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 10(3), 151-158.
• Demir, F., Çakın, K. ve Can, H. (2017). Menstrual faktörlerin uyku kalitesine etkisi. Life Sciences, 12(1), 30-41.
• Demirtürk, F. ve Kaya, M. (2016). Sigara içen sedanterlerle sigara içen ve düzenli egzersiz alışkanlığı olan olguların yaşam kaliteleri. Journal of Contemporary Medicine, 6(1), 16-24.
• Efendi, V., Özalevli, S., Naz, İ. ve Kılınç, O. (2018). The effects of smoking on body composition, pulmonary function, physical activity and health-related quality of life among healthy women. Tuberk Toraks, 66(2), 107.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2014). Araştırma evreni ve örnekleme. Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri içinde (s. 271). Seçkin Yayıncılık.
• İyigün, G., Angın, E., Kırmızıgil, B., Öksüz, S., Özdil, A. ve Malkoç, M. (2017). Üniversite öğrencilerinde uyku kalitesinin mental sağlık, fiziksel sağlık ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Journal of Exercise Therapy and Rehabilitation, 4(3), 125-128.
• Kim, H. (2013). Statistical notes for clinical researchers assessing normal distribution. Dental Laboratory Science, 1-3.
• Kulaksızoğlu, A. (2016). Ergenlikte zihinsel gelişme ve üstün yetenekliler. Ergenlik psikolojisi (6. Baskı) içinde (s. 128). Remzi Kitabevi.
• Mino, Y., Shigemi, J., Otsu, T., Tsude, T. ve Babazono, A. (2000). Does smoking sessation improve mental health. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 54, 169-170.
• Ortabağ, T., Ceylan, S., Akyüz, A. ve Bebiş, H. (2010). The validity and reliability of the exercise benefits/barriers scale for turkish military nursing students. South African Journal for Research in Sport, Physical Education and Recreation, 32(2), 55-70.
• Önder, İ., Masal, E., Demirhan, E., Horzum, M. B. ve Beşoluk, Ş. (2016). Psychometric properties of sleep quality scale and sleep variables questionnaire in turkish student sample. International Journal of Psychology and Educational Studies, 3(3), 9-21.
• Packer, L. (1997). Oxidants, antioxidant nutrient and the athlete. J Sports Science 15(3), 362-363.
• Rujnan, T., Çaykara, B., Sağlam, Z. ve Pençe, H. H. (2019). Sigara bağımlılarında depresyon, anksiyete, uykululuk ve uyku kalitesi düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 4(609), 615.
• Sarıçam, H. (2018). Thepsychometricproperties of Turkishversion of depressionanxietystress scale-21 (Dass-21) in health control and clinical samples. Journal of Cognitive-Behavioral Psychotherapy and Research, 7(1), 19-30.
• Saygılı, S., Çil, A. A., Arıkan, H. ve Dereli, E. (2011). Üniversite öğrencilerinde uyku kalitesi ve yorgunluk. Electronic Journal of Vocational Colleges, 1(2), 88-94.
• Şenol, V., Soyuer, F., Pekşen, A. R. ve Argün, M. (2012). Adolesanlarda uyku kalitesi ve etkileyen faktörler. Kocatepe Tıp Dergisi, 14, 100-102.
• Şirin, S. (2021). Yetişin gençler. Doğan Egmont Yayıncılık.
• Thorlindsson, T., Vilhjalmsson, R. ve Valgeirsson, G. (1990). Sport participation and perceived health status: a study of adolescents. Social science and medicine, 31(5), 555-556.
• Yalçın, M., Yalçın, E. ve Karahan, T. (2021). Erken sigara bırakma sürecinde uyku kalitesi ve medikal tedavi ile ilişkisi. The Journal Of Turkish Family Physician, 12(1), 32-39.
• Yavuzer, H. (2015). Çocuk psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Yörükoğlu A. (2023). Gençlik çağı ruh sağlığı ve ruhsal sorunlar. İnkılap Kitabevi.