Anadolu'da “Hasır Dokuma ve Sepet” Kullanımına İlişkin Eski Bir Örnek; Çatalhöyük (Ve Günümüzde Görülen Uzantıları)

Year 2011, Volume: 4 Issue: 7, 0 - 0, 22.03.2011

Zuhal Türktaş

Abstract

Bitkisel dokumacılık, tarihten bu yana hammaddenin yaygın olarak bulunduğu durgun su kaynaklarının etrafındaki yerleşimlerde varlığını sürdürmüş bir el sanatıdır.Tarihi belgelerin birçoğu, geçmiş tarihlerde, gerek ev kullanım eşyası, gerekse kabir hasırı gibi gelenekler doğrultusunda kullanılan çeşitli ürünlerin, Anadolu'da Göller Bölgesi'nde önemli bir yeri olduğunu göstermektedir. M.Ö. 9000 yıl önce kurulduğu bilinen Çatalhöyük de Göller Bölgesi sınırlarında yer alan bir yerleşkedir. Anadolu'da bugün bataklık alanlarda varlığını sürdüren el sanatlarından bir tanesi hasır dokumacılığıdır. Uzmanlar tekstil dokumaların en eskisinin kesinlikle sepet örücülüğü ve hasır dokumacılığı olduğu konusunda birleşmektedirler. Atalarına güçlü bir bağla bağlı olduklarını gösterecek şekilde, evlerinin taban kısımlarına gömülen Çatalhöyük insanları ise, bazı ölülerini dar mezarlara koymadan önce, sepetlere yerleştirmiş, ya da kimi zaman hasıra sarmış, bazılarını ise lif şeritlerle bağlayarak gömmeyi uygun görmüştür. Aynı bölge insanları ölülerini hasırlarla defnetmenin yanında bitkisel dokumaları ve sepetleri günlük hayatın çeşitli aşamalarında da kullanmıştır. Çalışmada hasır dokuma ve sepetlerin günlük kullanımlarına ve ölü gömme adetleri çerçevesinde kullanımına değinilmiş ve Çatalhöyük örnekleri hammadde, teknik desen ve kullanım özelliği bakımından günümüz örnekleri ile karşılaştırılmıştır. Çatalhöyükte mezar odalarında ele geçirilen diğer elsanatı ürünleri ve takıların malzeme, teknik ve desen özelliklerinin de Anadolu da günümüz uygulamalarında benzerlik gösterebileceği düşünülmektedir. Bunların dikkate alınması gerekliliği ile çalışmanın diğer araştırmalara kaynak oluşturması temennimizdir.

Keywords

Çatalhöyük, Hasır Dokuma, Bataklık Sazı, Sepet Örgü