İPTAL DAVALARINDA İSPAT YÜKÜ

Year 2023, , 159 - 189, 17.07.2023

Ahmet Ziya Çalışkan

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1246271

Abstract

İptal davaları açısından ispat yükü, ortak hukuk yargılamasındaki duruma göre farklı birtakım özellikler arz etmektedir. Genel hukuk yargılamasının aksine, iptal davalarının objektif nitelikte oluşu, ispat ve deliller konusu açısından olduğu kadar ispat yükü açısından da durumu farklı bir boyuta taşımaktadır. Yargılama usullerine hâkim olan geleneksel anlayış çerçevesinde şekillenen iddia sahibinin iddiasını ispat etmekle yükümlü olması kuralı, bu söz konusu dava türünde bu haliyle mutlak anlamda uygulanmamaktadır. İptal davalarında davalı idare, usul açısından davanın tarafı konumunda olsa da kendisinin yargılanması söz konusu olmayıp tesis ettiği bir idari işlemin yargılanması gerçekleştirilmektedir. İptal davasının objektif niteliğinin bir gereği olarak var olan re’sen araştırma ilkesi ve kamu yararı amacının da söz konusu olması sebebiyle, mahkemeye tanınan geniş yetkiler ispat yükünün takdiri açısından da kendisini göstermektedir. İdari işlemlerin unsurları açısından, ispat yükü tartışması daha ziyade sebep ve amaç unsurlarına ilişkin olmaktadır. Davacı açısından bakıldığında burada iddia yükü ispat yükünden önce gelmektedir. Uyuşmazlığın somut niteliğine göre bazı ihtimallerde bu aşamada kalınırken, bazen de ispat yükü aşamasına geçilmektedir. Davalı idare ise bu dava türünde, işlemi tesis eden ve buna ilişkin her türlü bilgi ve belgeyi elinde bulunduran makam olarak, daha avantajlı bir konumdadır. Bu sebepledir ki ispat yükü açısından ortak hukuk yargılamasından farklı bir yöntem belirlenerek, mahkemece birçok zaman ispat yükü idare tarafına aktarılmaktadır. Zaten idari yargı hâkimi bu dava türünde son derece aktif bir konumdadır ve yargılama sürecini tamamen kendisi sevk ve idare etmektedir. Bu özelliklerin sonucu olarak, bu dava türünde ispat yükü esasında davacı, davalı idare ve mahkeme arasında paylaştırılmaktadır. Nihayetinde ispat yükünün kimde olacağı her bir somut uyuşmazlık bazında mahkeme tarafından belirlenmektedir.

Keywords

İptal davası, İspat, İspat Yükü, Re’sen Araştırma, Deliller, İptal davası, İspat, İspat Yükü, Re’sen Araştırma, Deliller

References

• Akyılmaz, Bahtiyar; Sezginer Murat ve Kaya, Cemil. Türk İdari Yargılama Hukuku, Ankara: Savaş Yayınevi, 2021.
• Arslan, Ramazan; Yılmaz, Ejder; Taşpınar Ayvaz, Sema ve Hanağası, Emel. Medeni Usul Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınevi, 2022.
• Atalay, Oğuz. Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2017, s. 1694.
• Atay, Ender Ethem. İdari Yargılama Hukuku, Ankara: Seçkin, 2021.
• Belgesay, Mustafa Reşit. Hukuk ve Ceza Usulü Muhakemesinde Deliller, (İstanbul: Güven Basımevi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, No. 122, 1940, s. 39.
• Bilgin, Hüseyin. İdari Davalar ve Çözüm Yolları, Ankara: Seçkin Yayınevi, 2022.
• Birbir Efendioğlu, Didem. İdari Yargılama Hukukunda İspat Standardı, Yayınlanmamış YL tezi, İstanbul: İstanbul SBE, 2019.
• Broyelle, Camille. Contentieux Administratif, Paris: L.G.D.J., 2013.
• Budak, Ali Cem ve Karaaslan, Varol. Medeni Usul Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi, 2021.
• Callsen, Raphaël. “Disponibilité de la preuve et répartition de la charge de la preuve: une mise en perspective à partir du droit allemand”, (2009), Paris Nanterre Blog, Erişim Tarihi: Aralık 1, 2022 https://blogs.parisnanterre.fr/content/disponibilit%C3%A9-dela- preuve-et-r%C3%A9partition-de-la-charge-de-la-preuve-une-mise-en-perspective-. Courreges, Anne ve Dael, Serge. Contentieux administratif, Paris: PUF, 2006.
• Çağlayan, Ramazan. İdari Yargı Kararlarının Sonuçları ve Uygulanması, Ankara: Asil, 2001.
• Debaedts, M. F. “La Preuve dans le Contentieux Administratif Belge”, 19-21 Ekim 1972 Brüksel Kollokyumu, Belçika Raporu, (1972), s. 139-171, ACA Europa, Erişim Tarihi: Aralık 1, 2022, https://www.aca-europe.eu/images/media_kit/colloquia/1972/ belgium-1_fr.pdf.
• Debbasch, Charles and Ricci, Claude. Contentieux Administratif, Paris: Dalloz, 2001.
• Evren, Çınar Can. “İptal Davalarında Kendiliğinden Araştırma İlkesi”, GÜHFD (HBVÜD), C. XII, S. 1-2, 2008.
• Fischer, M. A. “La Procédure de Preuve Devant les Juridictions Administratives Allemandes”, 19-21 Ekim 1972 Brüksel Kollokyumu, Almanya Raporu, (1972), s. 13-25, ACA Europa, Erişim Tarihi: Aralık 1, 2022, https://www.aca-europe.eu/images/media_ kit/colloquia/1972/germany-1.pdf.
• Foulquier, Caroline. La preuve et la justice administrative française, DR tez özeti, (Toulouse: Toulouse I Capitole Üniversitesi, 2008), s. 7, Erişim Tarihi: Ocak 5, 2023, http:// www.asso-afda.fr/wp-content/uploads/2017/07/resume-these-caroline-foulquier.pdf.
• Görgün, L. Şanal; Börü, Levent ve Kodakoğlu, Mehmet. Medeni Usul Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınevi, 2022.
• Gözler, Kemal ve Kaplan, Gürsel. İdare Hukuku Dersleri, Bursa: Ekin Kitabevi, 2018.
• Grozdanovski, Ljupcho. “Le probable, le plausible et le vrai. Contribution à la théorie générale de la présomption en droit”, Revue interdisciplinaire d’études juridiques, S. 1, Volume 84, (2020), s. 39-72, Erişim Tarihi: Ocak 5, 2023, https://www.cairn.info/ revue-interdisciplinaire-d-etudes-juridiques-2020-1-page-39.htm.
• Gümüşkaya, Gamze. Vergi Hukukunda İspat, Yayınlanmamış DR tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE, 2015.
• Hervé, De Gaudemar. “La preuve devant le juge de l’excès de pouvoir, CE, 26 Kasım 2012, Brigitte C., No. 354108”: Revue générale du droit on line, No. 4156, 2012.
• Heymans, Xavier. “La Charge de la Preuve Dans le Recours Pour Excès de Pouvoir”, (2013), Erişim Tarihi: Aralık 28, 2022, https://www.eurojuris.fr/categories/tribunaladministratif- procedure-administrative-11000/articles/la-charge-de-la-preuve-dansle- recours-pour-exces-de-pouvoir-1898.htm.
• Kaplan, Gürsel. İdari Yargılama Hukuku, Bursa: Ekin, 2016.
• Karahanoğulları, Onur. İdari Yargı, İdarenin Hukuka Zorlanması, Ankara: Turhan Kitabevi, 2019.
• Kepekçioğlu, Tevfik. Vergi Hukukunda Delil ve İspat Yükü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Ü. SBE, 1992.
• Lantero, Caroline. “Le secret dans le procès administratif”, in: Etat du droit, état des droits - Mélanges en l’honneur du Pr D. Turpin, C. Marliac (dir.), Editions du Centre Michel de l’Hospital, La Collection des Mélanges-LGDJ, Lextenso, N° 1, (2017), s. 1-12, Lextenso, Erişim Tarihi: Ocak 8, 2023, https://hal.science/hal-01702901.
• Leger, M. D. “La Preuve Devant le Juge Administratif Français”, 19-21 Ekim 1972 Brüksel Kollokyumu, Fransa Raporu, (1972), s. 27-45, Erişim Tarihi: Aralık 30, 2022, https://www.aca-europe.eu/images/media_kit/colloquia/1972/france-1.pdf.
• Long, Marcel; Weil, Prosper; Braibant, Guy; Delvolvé, Pierre and Genevois, Bruno. Les Grands Arrêts de la Jurisprudence Administrative, Paris: Dalloz, 2003.
• Oğurlu, Yücel. “Danıştay Kararları Işığında İdari Yargılama Usulünde Re’sen Araştırma İlkesi”, AÜEHFD (EBYU), C. 2, S. 1, (1998), s. 119-133.
• Parlak, Bayram. İdari Yargıda İspat ve İspata Yarayan Araçlar, Yayınlanmamış YL tezi, Ankara: Gazi Ü. SBE, 2006.
• Rivero, Jean ve Waline, Jean. Droit Administratif, Paris: Dalloz, 2000.
• Şenlen Sunay, Süheyla. İdari Yargılama Usulüne Hakim Olan İlkeler Karşısında İsbat ve Delil Hususları, İstanbul: Kazancı, 1997.
• Tahtalı, Murat Buğra. “İdari Yargı Kararları Çerçevesinde İdarece Yapılan Mülakatlarda Hukuka Aykırılıkların İspatı”, ÇÜHFD, C. 5, S. 1, 2020, s. 2969-2994.
• Tanrıver, Süha. Medeni Usul Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınevi, C. I, 2021.
• Umar, Bilge ve Yılmaz, Ejder. İsbat Yükü, İstanbul: Kazancı Matbaacılık, 1980.
• Yasin, Melikşah. İdari Yargılama Usulünde İspat, İstanbul: On İki Levha Yayınları, 2015.
• Yıldız, Ali Kemal. Ceza Muhakemesinde İspat ve Delillerin Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul SBE, 2002.
• Yüksel Durmaz, Zeynep. Vergi Hukukunda İspat ve Delil, Yayınlanmamış YL tezi, Ankara: Gazi Ü. SBE, 2010.
• “La charge «partagée» de la preuve des faits dans le contentieux de l’excès de pouvoir!”, Erişim Tarihi: Ocak 5, 2023, https://www.jurisconsulte.net/fr/articles/id-3658-lacharge- partagee-de-la-preuve-des-faits-dans-le-contentieux-de-l-exces-de-pouvoir-.