ULUSLARARASI HUKUK BAKIMINDAN KIBRIS SORUNU: 1959 – 1960 ANDLAŞMALARININ HUKUKİ GEÇERLİLİĞİ

Year 2024, Volume: 14 Issue: 2, 987 - 1025, 14.01.2025

Tayfur Yumuşak

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1487650

Abstract

1959 - 1960 Andlaşmaları ile Kıbrıslı Türk ve Rum toplumları arasında denge sağlanmış, bu şekliyle Kıbrıs Cumhuriyeti kurulmuştur. Bu düzen, 1963 yılından itibaren Kıbrıslı Rumlar’ın Anayasayı değiştirme talepleri ile bozulmuş, değişiklik talepleri Türk toplumu tarafından kabul görmeyince Ada’da şiddet hareketleri başlamıştır. İleri sürülen değişiklik sebepleri uluslararası kamuoyu tarafından da kabul görmeyince bu defa Kıbrıslı Rumlar, zaruret hali hukuksal gerekçesine başvurarak Anayasa’yı tek taraflı olarak değiştirmiş, 1959 - 1960 Andlaşmaları ile tesis edilen dengeyi yok etmişlerdir. Günümüze kadar devam eden bu uygulama ile Kıbrıslı Rumlar, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin tek ve yasal temsilcisi olarak hareket etmektedirler. Bu yaklaşım Kıbrıslı Türkler’in dışlanmasına, azınlık olarak görülmesine ve ayrımcı politikalara tabi tutulmalarına neden olmuştur. Bugün Kıbrıs, hala bir sorun olarak varlığını devam ettirmektedir.

Keywords

1959 – 1960 Andlaşmaları, Andlaşmaların Geçersizlik Sebepleri, 1960 Kıbrıs Anayasası Değiştirilme Talebi, Zaruret Hali, Birleşmiş Milletler Kararları.

THE CYPRUS PROBLEM IN TERMS OF INTERNATIONAL LAW: LEGAL VALIDITY OF THE 1959-1960 AGREEMENTS

Abstract

With the 1959 - 1960 Agreement, balance was achieved between Turkish Cypriot and Greek Cypriot communities, and the Republic of Cyprus established in this form. This balance was disrupted by the Greek Cypriots’ demands to change the Constitution since 1963, and when the demands for change were not accepted by the Turkish Cypriots, violent movements began on the island. When the reason for the change were not accepted by the international community, this the the Greek Cypriots changed the Constitutions unilaterally by resorting to the legal justification of the state of Necessity, destroying the balance established by the 1959 - 1960 Agreements. With this practice, which continues until today, the Greek Cypriots act as the sole legal represantitives of the Rebuplic of Cyprus. This approach has caused the Turkish Cypriots to be excluded, seen as a minority and subjected to discriminatory policies. Today Cyprus is still continues to exist as a problem.

Keywords

1959-1960 Agreements, Reasons for Invalidity of Agreements, Demand to the 1960 Cyprus Constitution, State of Necessity, The United Nation Resolutions

References

• Acer, Yücel ve Kaya, İbrahim. Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı. Ankara: Seçkin, 2022.
• Arsava, Füsun. “Kıbrıs Sorununun Uluslararası Hukuk Açısından Değerlendirilmesi.”, Ankara Üniversitesi Siyasi Bilimler Fakültesi C. 51, S. 1 (1996): 43 - 51.
• Averoff-Tossizza, Evangelos. Lost Opportunities, The Cyprus Question 1950 - 1963. New York: New Rochelle, 1986.
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu. 3314(XXIX) sayılı Karar, 14.12.1974 Tarih. Introductory Note - Elizabeth Wilmshurst, Fellow of the Royal Institute of International Affairs at Chatham House, Professor of International Law at University College London, United Kingdom - English, (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu. 37/253 sayılı Karar, 13.5.1983 Tarih. nr042731.pdf (un.org) (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu. 814 sayılı Karar, 17.12.1954 Tarih. A_RES_814(IX)- EN (1).pdf (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Raporu. S/6569, 29.07.1965 Tarih. Report of the Secretary-General on the recent developments in Cyprus (un.org) (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 358 sayılı Karar, 15.08.1974 Tarih. Resolution 358 (1974) / (un.org) (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 1098. Toplantı, 27.02.1964 Tarih. Security Council official records, 19th year, 1098th meeting, 27 February 1964, New York (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 186 sayılı Karar, 4.3.1964 Tarih. Microsoft Word - Agreement p1.rtf (un.org) (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 353 sayılı Karar, 20.07.1974 Tarih. Resolution 353 (1974) / (un.org) (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 367 sayılı Karar, 12.03.1975 Tarih. Resolution 367 (1975) / (un.org) (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 541 sayılı Karar, 18.11.1983 Tarih. Resolution 541(1983) / (un.org) (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 550 sayılı Karar, 11.05.1984 Tarih. Resolution 550(1984) / (un.org) (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• De Lupis, Ingrid Detter. International Law and Independent State. England: Gower, 1989.
• Doğan, İlyas. Devletler Hukuku. Ankara: Astana Yayınları, 2013.
• Ehrlich, Thomas. “Cyprus, the Warlike Isle: Origins and Elements of the Current Crisis.”, Stanford Law Review (1966): 1021 - 1098.
• Ehrlich, Thomas. International Crises and the Role of Law; Cyprus, 1958-1967. Oxford: Oxford University Press, 1974.
• Erkiner, H. Hakan. Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu. Ankara: Seçkin, 2023.
• Güler, Yavuz. “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna Kadar Kıbrıs Meselesi.”, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi C. 5, S. 1 (2004): 101 - 112.
• Gündüz, Aslan. Milletlerarası Hukuk / Konu Anlatımı - Temel Belgeler - Örnek Kararlar. Ankara: Savaş Yayınevi, 2018.
• Gürel, Şükrü S. Kıbrıs Tarihi-I (1878 - 1960), Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1984.
• Gürel, Şükrü S. Kıbrıs Tarihi-II, 1878-1960; Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1985.
• Hacıbekiroğlu, Zübeyde. Kıbrıs Sorunu ve Tarafların Tutumu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.
• Keesing’s Contemporary Archives. 1963 - 1964 Vol 14. Bristol: Keesing’s Publication Limited (of London), 1963.
• Keesing’s Contemporary Archives. 1963 - 1964 Vol 15. Bristol: Keesing’s Publication Limited (of London), 1964.
• Lord, McNair. The Law of Treaties. Oxford: Clarendon Press, 1961.
• Macdonald, R. ST. J. “International Law and the Conflict in Cyprus.”, The Canadian Yearbook of International Law (1981): 3 - 49.
• Mızrak, Baransel. Kıbrıs Sorununa İlişkin Türk Tezlerinin Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Analizi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Necatigil, Zaim M. The Cyprus Question and Turkish Position in International Law. Oxford: Oxford University Press, 1989.
• Özersay, Kudret. “The Excuse of State Necessity And Its Implications on the Cyprus Conflict.”, Perceptions C. 9, S. 4 (2004): 31 - 70.
• Özersay, Kudret. Kıbrıs Sorunu: Hukuksal İnceleme. Ankara: Ankara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Araştırma ve Uygulama Merkezi Araştırma Dizisi, 2009.
• Pazarcı, Hüseyin. Türk Dış Politikasının Başlıca Sorunları. Ankara: Turhan Kitapevi, 2015.
• Pazarcı, Hüseyin. Uluslararası Hukuk. Ankara: Turhan Kitapevi, 2018.
• Reçber, Kamuran. Uluslararası Hukuk Ders Kitabı. İstanbul: Dora Basım Yayın, 2023.
• Ronzitti, Natalino. Rescuing Nationals Abroad Through Military Coercion and Intervention on Grounds of Humanity. Martinus Nijhoff: Dordrecht, 1985.
• Sevinç, Derya. “Türk-Yunan İlişkileri Çerçevesinde Kıbrıs Sorununda Yeni Bir Aşama (1954-1960).”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi S. (2017): 171 - 206.
• Sönmezoğlu, Faruk. “Kıbrıs Sorunu ve Birleşmiş Milletler: 1954-1975.”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası C. 38, S. 3-4 (2011): 223 - 255.
• Stavsky, M. M. “The Doctrine of State Necessity in Pakistan.”, 16 Cornell Int’l L.J S. 341 (1983).
• Talmon, Stefan. “Impediments to Peacekeeping: The Case of Cyprus.”, International Peacekeeping: The Yearbook of International Peace Operations C. 8 (2002): 33 - 63.
• The Attorney-General of the Republic v. Mustafa Ibrahim and Others (1964), Cyprus Law Reports.
• Toluner, Sevin. Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1977.
• Toluner, Sevin. Toluner Milletlerarası Hukuk (Giriş ve Kaynaklar) - Prof. Dr. Sevin Toluner’in Ders Notlarından. (Derleyen ve Düzenleyenler: Prof. Dr. Ayşe Nur Tütüncü, Dr. Enver Arıkoğlu, Dr. Verda Neslihan Akün, Dr. Elif Başkaracaoğlu). İstanbul: Beta, 2017.
• Trimikliniotis, Nicos ve Demetriou, Corina. Legal Framework In The Republic of Cyprus, Displacement in Cyprus Consequences of Civil and Military Strife Report 3. Norway: Peace Research Institute Oslo (Prio), 2012.
• Uluslararası Adalet Divanı. “Balıkçılık Davası”. 2.2.1973. 055-19730202-JUD-01-00- EN.pdf (icj-cij.org) (Erişim Tarihi: 13 Mayıs 2024).
• Uluslararası Adalet Divanı. “Gabcikovo - Nagymaros Davası (Macaristan / Slovakya)”. 27.9.1997. 092-19970925-JUD-01-00-EN.pdf (icj-cij.org) (Erişim Tarihi: 13 Mayıs 2024).
• United Nations. Yearbook of International Law Commission 1966. New York: United Nations Publication, 1967. legal-tools.org/doc/74bb2d/pdf/ (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• United Nations. Yearbook of International Law Commission 1980. New York: United Nations Publication, 1981. ilc_1980_v2_p2.pdf (un.org) (Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2024).
• Vatansever, Müge. “Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi.”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 12 (2010): 1487 - 1530.
• Wippman, David. “International Law and Ethnic Conflict on Cyprus.”, Texas International Law Journal C. 31, S. 2 (1996): 141 - 181.