SUBJECTS THAT ARE OUTSIDE THE DUTY OF THE PUBLIC AUDIT INSTITUTION

Year 2024, Volume: 14 Issue: 2, 1061 - 1088, 14.01.2025

Emre Dadaş , Dursun Çelik

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1488831

Abstract

In this study, the issues outside the scope of the Ombudsman Institution’s jurisdiction will be examined. According to Article 5, paragraph 2 of the Ombudsman Institution Law, these are defined as “procedures related to the exercise of legislative power, decisions related to the exercise of judicial power, and activities of the Turkish Armed Forces of a purely military nature.” In the first part of the study, the concept of the Ombudsman is defined, followed by evaluations of the institution’s history, characteristics, purposes, and duties. In the final section, the primary subject of the study-issues outside the institution’s jurisdiction-is discussed in detail. However, to understand these out-of-scope issues, the topics within the scope are briefly touched upon first. Within this context, administrative procedures, administrative actions, and the attitudes and behaviors of the administration are examined, followed by an analysis of issues outside the institution’s jurisdiction. These issues are categorized under the headings of legislative procedures, judicial decisions, and purely military activities of the Turkish Armed Forces, each examined
in detail. In this context, special attention is given to the highly debated topic of purely military activities of the Turkish Armed Forces. Initially, the concept of purely military activity is defined, utilizing the Turkish Armed Forces Joint Military Terms Dictionary, Military Penal Code No. 1632, and unification of judgments decisions of the Military High Administrative Court and Military Court of Appeals. Following this definition, the criticisms regarding the exclusion of purely military activities from the scope are addressed. These criticisms include discussions held by commissions during the drafting phase of the Law. Problems identified in these criticisms are presented, and evaluations aimed at solving these problems are provided. The evaluations emphasize the importance of specialization as a solution. Examples of countries where the Ombudsman has specialized are mentioned, and how this specialization contributes
to solving current problems is detailed.

Keywords

Ombudsman, Ombudsman Institution, Legislation, Judiciary, Administration, Administrative Procedure, Administrative Action, Purely Military Activities

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNUN GÖREV ALANINA DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Bu çalışmada Kamu Denetçiliği Kurumunun denetim alanı dışında kalan hususlar incelenecektir. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun 5. maddesinin 2. fıkrasında bunlar ‘’Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler, Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar, Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikteki faaliyetleri’’ şeklinde düzenlenmiştir. Çalışmanın ilk kısmında Ombudsman kavramının tanımı, kurumun tarihçesi, özellikleri, amaçları ve görevlerine yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Son bölümde ise çalışmanın asıl konusunu oluşturan, görev alanına girmeyen hususlar detaylıca ele alınmıştır. Ancak görev alanına girmeyen konuların anlaşılabilmesi için öncelikle ve kısaca görev alanına giren konulara değinilmiştir. Bu kapsamda idari işlem, idari eylem ile idarenin tutum ve davranışları konuları incelenmiş sonrasında ise kurumun görev alanına girmeyen konular incelenmiştir. Kurumun görev alanına girmeyen konular; yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler, yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askeri faaliyetleri olarak başlıklara ayrılmış ve detaylı olarak incelenmiştir. Bu bağlamda doktrinde oldukça tartışmalı bir yere sahip olan Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askeri faaliyetlerinin üzerinde detaylıca durulmuştur. Anılan başlıkta öncelikle sırf askeri faaliyet kavramı tanımlanmaya çalışılmış, tanımlama yapılırken Türk Silahlı Kuvvetleri Müşterek Askeri Terimler Sözlüğü, 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu, Askeri Yüksek idare Mahkemesi ve Askeri Yargıtay’a ait İçtihatları Birleştirme kararlarından istifade edilmiştir. Yapılan bu tanımlamaya müteakip olarak ise sırf askeri faaliyetlerin görev alanı dışında bırakılmasına yönelik eleştirilere değinilmiştir. Bu eleştiriler değerlendirilirken özellikle Kanunun hazırlık aşamasında komisyonlarca tartışılan hususlara da yer verilmiştir. Eleştirilen hususlarda ele alınan sorunlar ortaya konulmuş ve bu sorunların çözümüne yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Yapılan değerlendirmelerde çözüm olarak özellikle ihtisaslaşma konusu üzerinde durulmuştur. Ombudsmanın ihtisaslaşmasına örnek olan ülkeler belirtilmiş ve ihtisaslaşmanın mevcut problemlerin çözümüne hangi hususlarda ve ne şekilde katkı sunacağı belirtilmiştir.

Keywords

Ombudsman, Kamu Denetçiliği, Yasama, Yargı, İdare, İdari işlem, İdari eylem, Sırf askeri faaliyetler

References

• Abdioğlu, Hasan. “Yönetişim İlkelerinin Uygulanmasında Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumu ve Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye Açısından Önemi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 6 (11), (2004): 79-102.
• Akyılmaz, Bahtiyar, Sezginer, Murat, ve Kaya, Cemil, Türk İdare Hukuku, Ankara: Seçkin, 2023.
• Alpar, Erol, “Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Tarihi”, AYİM Dergisi, Ankara: Genel Kurmay Basımevi, Sayı: 19, Kitap 1, 2004.
• Aras, Bahattin.”Hâkim ve Savcıların Yargısal Faaliyetlerinin Disiplin Soruşturmasına Konu Edilmesi”, Hacettepe HFD, Cilt: 10, Sayı: 2, (2020): 835-862.
• Atay, Ender Ethem “Hukuk Devleti İlkesi Işığında İdarenin Denetimi ve Kamu Denetçiliği Kurumu”, Ombudsman Akademik, Sayı: 1, 2014.
• Ayanoğlu, Taner, Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarına Göre İdari Eylemin Tanımlanması, İstanbul: Legal, 2004.
• Aykın, Hasan, “Kamu Denetçiliği Kurumuna (Ombudsmana) Başvurma Mükellefler İçin Etkili Bir Hak Arama Yolu Olabilir Mi?”, Vergi Dünyası Dergisi, S. 418, 2016, 21-35.
• Balta, Tahsin Bekir, İdare Hukuku Ders Notları II. Büyük Lorusse, İstanbul: Sözlük ve Ansiklopedi, Gelişim Yayınları, 1986.
• Çağlayan, Ramazan. “İdari Eylemden Doğan Tam Yargı Davalarında Dava Açma Süreler”, AÜEHFD, Cilt: IX, Sayı: 3-4, (2005): 17-42.
• Çağlayan, Ramazan. “Hukukumuzda Kamu Tüzel Kişiliği Kavramı ve Kıstasları”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı: 7, (2016): 373-395.
• Çağlayan, Ramazan, İdare Hukûku Dersleri, Ankara: Adalet Yayınevi, 2023.
• Çeliksoy, Emine ve Bayan, Büşra.”Genel ve Özel Amaçlı Ombudsmanlık Örnekleri: İngiltere ve Türkiye”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, (2020): 92-103.
• Danıştay Dergisi, Sayı 119, Ankara: 2008.
• Demirkol, Selami, “İdare Hukukunda İdari Eylemler Olgusu”, Sayıştay Dergisi, S. 40, 2001, 1-17.
• Deniz, Yusuf. Türk İdare Hukuku Açısından Kamu Denetçiliği Kurumunun (Ombudsmanlık) Görev Alan. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya: 2014.
• Derin, Cem ve Coşun Burak, “Kamu Denetçiliği Kurumunun Tavsiye Kararı Üzerine Disiplin Cezasının Geri Alınması”, Ombudsman Akademik, Sayı: 7, 2017.
• Düvenci, Serhat, “Devletin Köken Teorileri Açısından Devleti Doğuran Etmenler: Çeşitli Uygarlıklar ve Topluluklar Üzerinden Bir Değerlendirme”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, C. 1, S. 2, 2018.
• Erdoğan, Didem, Türk Anayasa Hukukunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Ankara: Yetkin, 2021.
• Erdoğmuş, Talha, Salt İdari Eylem Karşısında İdarenin Sorumluluğu, Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi, 2020.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin. “Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Ombudsman Denetimi: İdarenin Kamu Denetçiliği Kurumu Tarafından Denetlenmesi”, Ombudsman Akademik, Sayı: 5, (2016): 13-36.
• Geçgel, Bülent. “Sayıştayın Yargı Yetkisi, Yargısal Görevinin Niteliği ve Yargı Kolları Arasındaki Yeri”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 93, (2014): 31-42.
• Giritli İsmet, Bilgen Pertev, Akgüner Tayfun ve Berk Kahraman. İdareHukuku, İstanbul: Der Yayınları, 2013.
• Gönenç, Levent, “Siyasi İktidarın Denetlenmesi, Dengelenmesi ve Anayasalar”, TEPAV Anayasa Çalışma Metinleri, 2010.
• Gözler, Kemal, İdare Hukuku Cilt I, Bursa: Ekin, 2019.
• Gözler, Kemal ve Kaplan, Gürsel, İdare Hukuku Dersleri, Bursa: Ekin, 2014.
• Guckelberger, Annette, Allgemeines Verwaltungsrecht mit Verwaltungsprozessrecht und Staatshaftungsrecht, Baden-Baden: Nomos, 2023
• Günday, Metin, İdare Hukuku, Ankara: İmaj, 2011.
• Gündüz, Fatma Ebru. “Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri ve Yargısal Denetimleri”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XI, Sayı: 1, (2007): 753-776.
• Güneş, Mehmet. İdarenin Bütünlüğü İlkesi Çerçevesinde Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin İdarenin Takdir Yetkisinin Kullanımına İlişkin Yaklaşımı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya: 2005.
• Hahn, Georg. “Der Wehrbeauftragte des schwedischen Reichstages”, Archivdesöffentlichen Rechts, Cilt: 84, Sayı: 4, (1959): 377-458.
• Haldun, İbn, Mukaddeme, Çeviren: Cemal Aydın, İstanbul: Timaş, 2004.
• Karakehya, Hakan ve Arabacı, Murat. “Cumhuriyet Savcısının Hukuki Statüsü, Muhakemedeki Taraf Pozisyonu ve İspat Yükünün Bulunması Üzerine”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 65, Sayı: 4, (2016): 2059-2081.
• Karavelioğlu, Celal, Açıklamalı ve En Son İçtihatlarla İdari Yargılama Usulü Kanunu, Trabzon: Top-Kar, 1993.
• Kuru, Baki, Nizasız Kaza, Ankara: Ajans Türk Matbaası, 1961.
• Kuru, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü Cilt I, İstanbul: Demir Yayıncılık, 2001.
• Maurer, Hartmut, Wehrbeauftragter und Parlament, Tübingen: J.C.B Mohr, 1965.
• Menteşe, Sabit. “Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık)’nın Demokratikleşmeye Etkisi ve Öneminin Ab Süreci Yönünden Değerlendirmesi”, Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 4 (6), (2015): 68-82.
• Odyakmaz, Zehra. “Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumunun Tanıtılması ve 6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Bazı Maddelerinin Değerlendirilmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Akademinin 10. Kuruluş Yıldönümü Armağanı, Cilt: 4, Sayı: 14, (2013): 1-85.
• Özay, İl Han, Günışığında Yönetim, İstanbul: Alfa Yayınları, 2002.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin, 2023.
• Sancakdar, Oğuz, İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı, Ankara: Seçkin, 2022.
• Saygın, Engin, “Ombudsmanı Beklerken: Anayasa Mahkemesi’nin Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu İptaline Dair Gerekçeli Kararı Üzerine Bir İnceleme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, S. 1-2, 2008.
• Sevinçler, Burcu, Sayıştayın Anayasal Konumu ve Yargı Fonksiyonu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara: 2018.
• Stelkens, Ulrich, Verwaltungsprivatrecht zur Privatsbindung der Verwaltung, deren Reichweite und Konsequenzen, Berlin: Duncker&Humblot, 2005.
• Ulusoy, Ali, Türk İdare Hukuku, Ankara: Yetkin, 2022. Stachl, Lukas Hermann, Die Ombudsmann-Einrichtung in Ungarn und Österreich im Vergleich Graz: Yayımlanmamış Tez, 2015.
• Uz, Bilge, “Ombudsmanlık Kurumlarının Özellikleri ve kamu Denetçiliği Kurumu Kararlarının Uygulamadaki Etkileri”, Ombudsman Akademik, Sayı: 19, 2023, 77-102.
• Yayla, Mehmet. “Askeri Suç Kavramı ve Sırf Askeri Suçlar”, The Journal of Academic Social Science Studies, Sayı: 73, (2018): 271-280.
• Yıldırım, Ferhat, Arabuluculuk ve Obdusmanlık, Ankara: Seçkin Kitabevi, 2019.
• Yıldırım, Ramazan, Türk İdarî Rejimi Dersleri, Konya: Mimoza Yayınları, Cilt: 1, 2014.
• Yıldırım, Ramazan, Çınarlı, Serkan ve Azak, Kenan, Türk İdare Hukuku Dersleri Cilt 2, Ankara: Adalet, 2024.
• Yılmaz, Dilşat, İdari İşlemin İcrailik Özelliği, Ankara: Astana, 2014.
• Yüce, Necip, Ombudsman Dünya Örnekleri ve Türkiye’de Kamu Denetçiliği Uygulaması, Ankara: Gazi Kitabevi, 2020.
• “D5.D, 24.01.2007, E.2005/5627, K.2007/72”, Erişim Tarihi, Mayıs 4, 2024, https:// karararama.com.tr/danistay-karari-5-daire-2005-5627-e-2007-72-k-24012007-t.- .d196482/ ().
• “Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu, 14.04.1973, E.1972/2, K.1973/10”, Erişim Tarihi, Ağustos 28, 2024, https://danistay.gov.tr/assets/pdf/upload/ 2021-12-30-11-22-3618697.pdf
• “Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu Tasarısı ile Avrupa Birliği Uyum Komisyonu ve Anayasa Komisyonu Raporları, Sıra Sayısı: 276”, Erişim Tarihi, Mayıs 21, 2022, https://kgm.adalet.gov.tr/Tasariasamalari/Kanunlasan/ 2012Yili/Kanmetni/6328ss. pdf (Erişim Tarihi: 21.05.2022).
• “Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu Tasarısı ile Avrupa Birliği Uyum ve Anayasa Komisyonları Raporları (1/991)”, Erişim tarihi, Mayıs 21, 2022, https://www5.tbmm.gov. tr/sirasayi/donem23/yil01/ss609.pdf.
• “Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık), İyi Yönetim İlkeleri Rehberi, (Ankara, 2019).” Erişim Tarihi, Ağustos 27, 2024, https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/ documentuploads/iyi-yonrtim-ilkeleri-turkce/mobile/index.html#p=3
• “KDK, 04.04.2024, Başvuru No: 2023/17507, Sayı: 2024/3852-S.24.6072”, Erişim Tarihi, Ağustos 25, 2024, https://kararlar.ombudsman.gov.tr/Arama/Index
• “KDK, 12.07.2019, Başvuru No: 2019/8003, Sayı: 2019/5528-S.8299.”, Erişim tarihi: Ağustos28, 2024, https://kararlar.ombudsman.gov.tr/Arama/Index.