Yeme Arzusu Ölçeği Kısa Formunun Türk Kültürüne Uyarlanması: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması

Year 2021, Volume: 3 Issue: 2, 200 - 215, 30.09.2021

Zeliha Traş Gülden Gökçen

Abstract

Bu çalışmada Yeme Arzusu Ölçeği Kısa Formunun (FCQT-R) geçerliğini, güvenirliğini test etmek ve psikometrik özelliklerini incelemek amaçlanmıştır. Araştırma kapsamına yaşları 18 ile 40 arasında çoğunluğu üniversite öğrencilerinden oluşan iki farklı çalışma grubunda yer alan toplam 500 (150+350) kişi alınmıştır. Birinci grupla gerçekleştirilen açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına göre FCQT-R’nin Türkçe formunun orijinalindeki tek boyutlu yapının aksine, “yeme düşüncesiyle meşgul olma” ve “yeme üzerinde kontrol kaybı” olmak üzere iki boyutlu yapıyı ölçtüğü özellikle ilgili toplam varyansın %68.50’ini açıkladığı görülmüştür. Doğrulayıcı faktör analizi sonucu ölçeğin uyum iyiliği değerleri χ²/sd=4.89, RMSEA=.07, CFI=.94, GFI=.91, NFI=.93 ve SRMR=.036 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca madde faktör yükleri .66 ile .89 arasında değişkenlik göstermektedir. Eşdeğer ölçek (ölçüt) geçerliği çalışmasında Yeme Arzusu Ölçeği Kısa Formu (FCQT-R) ile Duygusal Yeme Ölçeği ve Yeme Tutum Testi ( YTT-26) arasında sırasıyla r= .79, .48 ilişkiler tespit edilmiştir. Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı .94, Guttman iki yarı test güvenirlik katsayısı .93 olarak bulunmuştur. Düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayıları .65 ile .85 arasında değişmektedir. Tüm bu sonuçlar, Yeme Arzusu Ölçeği Kısa Formunun (FCQT-R) Türk kültüründe kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermiştir.

Keywords

Yeme Arzusu Ölçek, Geçerlilik, Güvenirlik

References

• Akın, A., Yıldız, B., & Özçelik, B. (2016). Duygusal Yeme Ölçeğinin Türkçe Versiyonunun Geçerlik ve Güvenirliği. Journal of International Social Research, 9(44).
• Akkurt, Ş., Köse, G., & Dönmez, A. (2019). Adaptation Of The Food Craving Questionnaire-Trait Into Turkish. Journal of Cognitive-Behavioral Psychotherapy and Research, 8(2), 69-80.
• Alpar, R. (2006). Spor bilimlerinde uygulamalı istatistik: Nobel.
• Batra, P., Das, S. K., Salinardi, T., Robinson, L., Saltzman, E., Scott, T., ... & Roberts, S. B. (2013). Relationship of cravings with weight loss and hunger. Results from a 6 month worksite weight loss intervention. Appetite, 69, 1-7.
• Bayram, N. (2009). Sosyal bilimlerde SPSS ile veri analizi: Ezgi Kitabevi.
• Brunault, P., El Archi, S., Ballon, N., Reveillere, C., & Barrault, S. (2018). Validation of the French version of the food cravings Questionaire-trait-reduced: an easy-to-use and quick self-administered questionnaire to assess food craving. Paper presented at the ANNALES MEDICO-PSYCHOLOGIQUES
• Buyukozturk, S. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 32(32), 470-483.
• Cepeda-Benito, A., Fernandez, M. C., & Moreno, S. (2003). Relationship of gender and eating disorder symptoms to reported cravings for food: construct validation of state and trait craving questionnaires in Spanish. Appetite, 40(1), 47-54.
• Cepeda-Benito, A., Gleaves, D. H., Fernández, M. C., Vila, J., Williams, T. L., & Reynoso, J. (2000). The development and validation of Spanish versions of the state and trait food cravings questionnaires. Behaviour research and therapy, 38(11), 1125-1138.
• Cepeda-Benito, A., Gleaves, D. H., Williams, T. L., & Erath, S. A. (2000). The development and validation of the state and trait food-cravings questionnaires. Behavior therapy, 31(1), 151-173.
• Çapık, C., Gözüm, S., & Aksayan, S. (2018). Kültürlerarası ölçek uyarlama aşamaları, dil ve kültür uyarlaması: Güncellenmiş rehber. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 26(3), 199-210.
• Dingemans, A., Danner, U., & Parks, M. (2017). Emotion regulation in binge eating disorder: A review. Nutrients, 9(11), 1274.
• Dziuban, C. D., & Shirkey, E. C. (1974). When is a correlation matrix appropriate for factor analysis? Some decision rules. Psychological bulletin, 81(6), 358.
• El Archi, S., Brunault, P., Ballon, N., Réveillère, C., & Barrault, S. (2020). Differential association between food craving, food addiction and eating-related characteristics in persons at risk for eating disorders. European Review of Applied Psychology, 70(2), 100513.
• Erbay, L. G., & Seçkin, Y. (2016). Yeme bozuklukları. Güncel Gastroenteroloji, 20(4), 473-477.
• Ergüney-Okumuş, F. E., & Sertel-Berk, H. Ö. (2019). Yeme Tutum Testi Kısa Formunun (YTT-26) Üniversite Örnekleminde Türkçeye Uyarlanması ve Psikometrik Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Psikoloji Çalışmaları, 40(1), 57-78.
• Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K., & Sanisoğlu, S. Y. (2013). Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 33(1), 210-223.
• Garaulet, M., Canteras, M., Morales, E., López-Guimerà, G., Sánchez-Carracedo, D., & Corbalán-Tutau, M. D. (2012). Validation of a questionnaire on emotional eating for use in cases of obesity; the Emotional Eater Questionnaire (EEQ). Nutrición hospitalaria, 27(2), 645-651.
• Gendall, K. A., Sullivan, P. F., Joyce, P. R., Fear, J. L., & Bulik, C. M. (1997). Psychopathology and personality of young women who experience food cravings. Addictive Behaviors, 22(4), 545-555.
• Hallam, J., Boswell, R. G., DeVito, E. E., & Kober, H. (2016). Focus: sex and gender health: gender-related differences in food craving and obesity. The Yale journal of biology and medicine, 89(2), 161.
• Herpertz-Dahlmann, B. (2009). Adolescent eating disorders: definitions, symptomatology, epidemiology and comorbidity. Child and adolescent psychiatric clinics of North America, 18(1), 31-47.
• Hooper, D., Coughlan, J., Mullen, M.: Structural Equation Modelling: Guidelines for Determining Model Fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• Hormes, J. M., & Meule, A. (2016). Psychometric properties of the English food cravings questionnaire-trait-reduced (FCQ-Tr). Eating behaviors, 20, 34-38.
• Iani, L., Barbaranelli, C., & Lombardo, C. (2015). Cross-validation of the reduced form of the Food Craving Questionnaire-Trait using confirmatory factor analysis. Frontiers in psychology, 6, 433.
• Innamorati, M., Imperatori, C., Balsamo, M., Tamburello, S., Belvederi Murri, M., Contardi, A., ... & Fabbricatore, M. (2014). Food Cravings Questionnaire–Trait (FCQ–T) discriminates between obese and overweight patients with and without binge eating tendencies: The Italian Version of the FCQ–T. Journal of personality assessment, 96(6), 632-639.
• Innamorati, M., Imperatori, C., Meule, A., Lamis, D. A., Contardi, A., Balsamo, M., ... & Fabbricatore, M. (2015). Psychometric properties of the Italian food cravings questionnaire-trait-reduced (FCQ-Tr). Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 20(1), 129-135.
• Kaiser, H. F. (1974). An index of factorial simplicity. Psychometrika, 39(1), 31-36.
• Karagöz, Y. (2016). SPSS 23 ve AMOS 23 uygulamalı istatistiksel analizler: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Klimesova, I., Elfmark, M., & Stelzer, J. (2020). Food Craving Intensity and Gender Differences. American Journal of Health Education, 51(3), 179-185.
• Koutoulogenis, K., Gonidakis, F., Giannakoulia, M., & Vasiliadou, M. (2020). Validation study of the Food Craving Questionnaire-Trait: Reduced in Greek population. Psychiatrike= Psychiatriki, 31(2), 118-128.
• Lombardo, C., Iani, L., & Barbaranelli, C. (2016). Validation of an Italian version of the Food Craving Questionnaire-State: Factor structure and sensitivity to manipulation. Eating behaviors, 22, 182-187.
• Marsh, H. W., & Hocevar, D. (1988). A new, more powerful approach to multitrait-multimethod analyses: Application of second-order confirmatory factor analysis. Journal of Applied Psychology, 73(1), 107.
• Meule, A., Hermann, T., & Kübler, A. (2014). A short version of the Food Cravings Questionnaire—Trait: the FCQ-T-reduced. Frontiers in psychology, 5, 190.
• Meule, A., & Kübler, A. (2012). Food cravings in food addiction: the distinct role of positive reinforcement. Eating behaviors, 13(3), 252-255.
• Meule, A., Lutz, A., Vögele, C., & Kübler, A. (2012). Food cravings discriminate differentially between successful and unsuccessful dieters and non-dieters. Validation of the Food Cravings Questionnaires in German. Appetite, 58(1), 88-97.
• Meule, A. (2020). Twenty years of the food cravings questionnaires: A comprehensive review. Current Addiction Reports, 7(1), 30-43.
• Meydan, C., & Şeşen, H. (2015). Yapısal Eşitlik Modeli AMOS Uygulamaları: Detay Yayıncılık: Ankara.
• Mohammadi, M. R., Akhondzadeh, S., Mostafavi, S. A., Keshavarz, S. A., Ahmadi Motlagh, T., Eshraghian, M. R., & Hosseini, S. (2018). Reliability and validity of the Persian version of Food Craving Questionnaire-Trait-Reduced (FCQ-Tr) in overweight and obese women. Journal of Nutrition, Fasting and Health, 6(3), 150-157.
• Moreno, S., Rodríguez, S., Fernandez, M. C., Tamez, J., & Cepeda-Benito, A. (2008). Clinical validation of the trait and state versions of the Food Craving Questionnaire. Assessment, 15(3), 375-387.
• Muftuoglu, S., Kiziltan, G., & Ok, M. A. (2018). The reliability and validity of the Turkish version of Food Cravings Questionnaire (FCQ-T) in major depressive disorder patients. Psychiatry and Behavioral Sciences, 8(1), 198.
• Munro, B. H. (2005). Statistical methods for health care research (Vol. 1). lippincott williams & wilkins.
• Ng, L., & Davis, C. (2013). Cravings and food consumption in binge eating disorder. Eating behaviors, 14(4), 472-475.
• Niemiec, M. A., Boswell, J. F., & Hormes, J. M. (2016). Development and initial validation of the obsessive compulsive eating scale. Obesity, 24(8), 1803-1809.
• Özmen, D., Çetinkaya, A. Ç., Ergin, D., Şen, N., & Erbay, P. D. (2007). Lise öğrencilerinin yeme alışkanlıkları ve beden ağırlığını denetleme davranışları. TSK koruyucu hekimlik bülteni, 6(2), 98-105.
• Özdamar, K. (2002). Paket programlar ile istatiksel veri analizi: SPSS-MINITAB (Çok değişkenli analizler): Kaan Kitabevi.
• Özdamar, K. (2013). Paket programlar ile istatiksel veri analizi: MINITAB 16-IBM SPSS 21: Nisan Kitabevi.
• Potenza, M. N., & Grilo, C. M. (2014). How relevant is food craving to obesity and its treatment?. Frontiers in psychiatry, 5, 164.
• Queiroz de Medeiros, A. C., Pedrosa, L. D. F., & Yamamoto, M. E. (2019). Exploring the structural and construct validity of the Brazilian Food Cravings Questionnaire-Trait-reduced (FCQ-Tr). Brazilian Journal of Psychiatry, 41(1), 66-69.
• Rodríguez-Martín, B. C., & Molerio-Pérez, O. (2014). Exploring the factor structure of the Food Cravings Questionnaire-Trait in Cuban adults. Frontiers in psychology, 5, 214.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of psychological research online, 8(2), 23-74.
• Simon, D., Kriston, L., Loh, A., Spies, C., Scheibler, F., Wills, C., & Härter, M. (2010). Confirmatory factor analysis and recommendations for improvement of the Autonomy‐Preference‐Index (API). Health Expectations, 13(3), 234-243.
• Şencan, H. (2005). Güvenilirlik ve geçerlilik. Hüner Şencan.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2014). Using multivariate statistics: Pearson new international edition. Pearson..
• Tezbaşaran, A. A. (1997). Likert tipi ölçek geliştirme klavuzu. Türk Psikologlar Derneği.
• Van den Eynde, F., Koskina, A., Syrad, H., Guillaume, S., Broadbent, H., Campbell, I. C., & Schmidt, U. (2012). State and trait food craving in people with bulimic eating disorders. Eating behaviors, 13(4), 414-417.
• Waltz, C. F., Strickland, O. L., & Lenz, E. R. (Eds.). (2010). Measurement in nursing and health research. Springer publishing company.
• Weingarten, H. P., & Elston, D. (1990). The phenomenology of food cravings. Appetite, 15(3), 231-246.
• Yu, M., & Qian, M. Y. (2016). Reliability and validity of the food-cravings questionnaire-trait in Chinese female college students. Chin J Clin Psychol, 24, 675-679.