Mustahabb Times Of Salāts (A Research On The Conflict Of Fiqh Scholars)

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 184 - 209, 15.12.2020

Faruk Emrah Oruç

Öz

The salāts that Muslims perform five times a day are assigned to certain times. Just as the salāt performed before its time is not valid, the salāt performed after its time is not valid either. Apart from these times, which reveal the validity of salāts, there are also periods of time in which the manner of salāt is mustahabb or makruh. Both salāt times and mustahabb and makruh times are not clearly mentioned in the Qur’ān. These times have been determined by fiqh scholars in the light of the relevant hadiths. While some of the hadiths on this subject contain general decrees about the mustahab time of all salāts, some of them mention specifically about the mustahab time of a certain salāt. On any subject such as this, scholars reach a verdict that includes the meaning of all the inference by taking into account the relevant texts, for this purpose they use many methods to eliminate the apparent contradiction between the narrations. In this study, the views of the fiqh scholars and the disagreements between them on the mustahab times will be examined and the methods used by them in making these judgments will be also pointed out.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Prayers, Salāt, Salāt Times, Mustahabb Times

Namazların Müstehap Vakitleri (Fukahânın İhtilafı Üzerinden Müdellel Bir İnceleme)

Öz

Müslümanlar’ın günde beş kez edâ ettiği namazlar, belirli vakitlere tayin edilmiştir. Vakti girmeden kılınan namaz sahih olmadığı gibi vakti çıktıktan sonra kılınan namaz da sahih değildir. Namazların geçerliliğini ortaya koyan bu vakitlerden başka, namazın içinde edasının müstehap veya mekruh olduğu zaman dilimleri de vardır. Kur’ân’da açık bir şekilde geçmeyen hem namaz vakitleri hem de müstehap vakitler, fukahâ tarafından ilgili hadisler ışığında tespit edilmiştir. Bu konudaki hadislerin bazıları tüm namazların müstehap vakti ile ilgili umum hüküm ihtiva ederken bazıları ise hususen bir namazın müstehap vakti hakkında vârid olmuştur. Fukahânın müstehap vakitlere dair görüşlerinin incelendiği bu çalışma ile bir anlamda onların hüküm çıkarmada kullandıkları yöntemlere işaret edilmiş olacaktır. Zira aynı konu ile ilgili birbiriyle zâhiren çelişir gibi görünen rivayetler bulunmaktadır. Herhangi bir konuyla ilgili nasları göz önüne alarak hepsinin anlamını içerecek şekilde bir hükme ulaşan âlimler, rivayetler arasındaki zâhirî çelişkiyi gidermek için birçok yöntem kullanmışlardır. Müstehap vakitler hakkındaki hükümler de buna örnek teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, İbadetler, Namaz, Namaz Vakitleri, Müstehap Vakitler

Kaynakça

• Abdürrezzâk es-Sanʻânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfiʻ es-Sanʻânî el-Himyerî. el-Musannef fi’l-hadîs. thk. Habîbürrahmân el-Aʻzamî. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1983.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Heravî. Fethu bâbi’l-ʻinâye bi-şerhi’n-Nukâye. 3 Cilt. Beyrut: Dâru Erkam, 1997.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Heravî. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2007.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. Nühabü’l-efkâr fî tenkîhi mebâni’l-ahbâr fî Şerhi meʻâni’l-âsâr. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. 19 Cilt. Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 2008.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mesʻûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Şerhu’s-sünne. thk. Şuayb el-Arnaût, Muhammed Züheyr eş-Şâviş. 15 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1983.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2003.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî. Maʻrifetü’s-sünen ve’l-âsâr. thk. Abdulmuʻtî Emîn Kalʻacî. 15 Cilt. Kahire: Dâru’l-Mansûra, 1991.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-Cuʻfî. el-Câmiʻu’s-sahîh. 9 Cilt. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1311.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. Keşşâfü’l-kınâʻ ʻan metni’l-İknâʻ. thk. Muhammed Hasan eş-Şâfiî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1997.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî. thk. Sâid Bekdâş. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn Ebü’l-Meâlî Ruknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf et-Tâî en-Nîsâbûrî. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdülazîm Mahmûd ed-Dîb. 20 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 2007.
• Dârakutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
• Desûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Arefe. Hâşiye ‘ale’ş-Şerhi’l-kebîr. 4 Cilt. Mısır: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-ʻArabiyye, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eşʻas b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-ʻÂlemiyye, 2009.
• Haddâd, Radıyyüddîn Ebû Bekr b. Alî b. Muhammed. el-Cevheratü’n-neyyira. 2 Cilt. İstanbul: Fazilet Neşriyat ve Matbaacılık, 1978.
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed ed-Dımaşkî. ed-Dürru’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr (Reddü’l-muhtâr içinde). 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ‘ale’d-Dürri’l-muhtâr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Tâc, 1989.
• İbn Ebî Zeyd, Ebû Muhammed Abdullâh b. Ebî Zeyd Abdirrahmân el-Kayravânî en-Nefzî. en-Nevâdir ve’z-ziyâdât ʻalâ mâ fi’l-Müdevvene min gayrihâ mine’l-ümmehât. thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1999.
• İbn Emîri Hâc, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Halebî. et-Takrîr ve’t-tahbîr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1999.
• İbn Emîri Hâc, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Halebî. Halbetü’l-mücellî ve bugyetü’l-mühtedî fî şerhi Münyeti’l-musallî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2015.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muğnî. thk. Abdullah et-Türkî, Abdulfettâh Muhammed. 15 Cilt. Riyad: Dâru ʻÂlemi’l-Kütüb, 1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût. 5 Cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-ʻÂlemiyye, 2009.
• İbn Müflih, Ebû İshâk Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Abdillâh er-Râmînî ed-Dımaşkî. el-Mübdiʻ şerhu’l-Mukniʻ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1997.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahru’r-râ’ik şerhu Kenzi’d-dekâ’ik. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1997.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî el-Endelüsî. el-Mukaddimâtü’l-mümehhidât li-beyâni ma’ktedathü rusûmü’l-Müdevvene mine’l-ahkâmi’ş-şerʻiyyât ve’t-tahsîlâti’l-muhkemât li-ümmehâti mesâ’ilihe’l-müşkilât. thk. Muhammed Haccî, Saîd Aʻrâb. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1988.
• İbnü’l-Hâcib, Ebû Amr Cemâlüddîn Osmân b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yûnus. Câmiʻu’l-ümmehât. thk. Ebû Abdirrahmân el-Ahdar el-Ahdarî. Dımaşk: el-Yemâme, 2000.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. Fethu’l-Kadîr li’l-ʻâcizi’l-fakîr. thk. Abdürrezzâk Gâlib el-Mehdî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2003.
• İbnü’r-Rifʻa, Ebü’l-Abbâs Necmüddîn Ahmed b. Muhammed b. Alî el-Ensârî. Kifâyetü’n-nebîh şerhu’t-Tenbîh. thk. Mecdî Muhammed Sürûr. 21 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2009.
• İmam Ahmed, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996.
• İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʻArabî, 1985.
• İmam Muhammed, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad eş-Şeybânî. el-Asl. thk. Muhammed Boynukalın. 13 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• İmam Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Üm. thk. Muhammed Zührî en-Neccâr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, 1973.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. ez-Zahîra. thk. Muhammed Haccî, v.dğr. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâ’iʻu’s-sanâ’iʻ fî tertîbi’ş-şerâ’iʻ. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavviz. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2003.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed. el-Muhtasar. İstanbul: Çelikcilt Matbaası, 1966.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Ahkâmü’s-sultâniyye. thk. Ahmed Câd. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavviz. 18 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1994.
• Merginânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergânî. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedi’. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Erkam, ts.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullâh b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li-taʻlîli’l-Muhtâr. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2005.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʻu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1991.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1994.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2003.
• Nesefî, Ebû Hafs Necmüddîn Ömer b. Muhammed b. Ahmed es-Semerkandî. Tılbetü’t-talebe fi’l-ıstılâhâti’l-fıkhiyye. İstanbul: Matbaʻa-i Âmire, 1311.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Minhâc şerhu Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. thk. Halîl Me’mûn Şîhâ. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, 1998.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravzatü’t-tâlibîn ve ʻumdetü’l-müttakîn. thk. Abduh Ali Köşk. 8 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Feyhâ, 2012.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. 31 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, 1989.
• Şeyhîzâde, (Damad Efendi) Abdurrahmân b. Süleymân. Mecmaʻu’l-enhur fî şerhi Mülteka’l-ebhur. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1998.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb el-Kâhirî. Muğni’l-muhtâc ilâ maʻrifeti meʻânî elfâzi’l-Minhâc. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, 2010.
• Tahâvî, Ebû Caʻfer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî. el-Muhtasar. thk. Ebü’l-Vefâ el-Afgânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2013.
• Tahâvî, Ebû Caʻfer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî. Şerhu meʻâni’l-âsâr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2013.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). el-Câmiʻu’s-sahîh. thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Mısır: Matbaʻatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1977.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. Tâcü’l-ʻarûs min cevâhiri’l-Kâmûs. thk. Ali Hilâlî. 40 Cilt. Kuveyt: Matbaʻatü Hukûmeti’l-Kuveyt, 1987.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Mısrî. Şerhu’z-Zerkeşî ʻalâ Muhtasari’l-Hırakî. thk. Abdullah el-Cibrîn. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-ʻUbeykân, 1993.