Konaklama İşletmelerinde Örgütsel Adalet Algısının Çalışan Motivasyonu ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi

Yıl 2024, Sayı: 18, 114 - 129, 31.12.2024

Fadime Tosun , Mahmut Baltacı

Öz

Bu araştırmada, konaklama sektöründeki çalışan motivasyonu, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerinde örgütsel adalet algısının etkileri incelenmiştir. Örgütsel adalet, çalışanların iş yerinde adil bir şekilde muamele görüp görmediğine dair algılarını tanımlarken, dağıtımsal, prosedürel ve etkileşimsel olmak üzere üç temel boyuttan oluşmaktadır. Araştırma, Fethiye bölgesinde faaliyet gösteren dört ve beş yıldızlı otellerde çalışan toplam 478 kişi üzerinde gerçekleştirilmiş ve anket yöntemiyle veri toplanmıştır. Araştırmada, örgütsel adalet algısının çalışanların motivasyonu üzerindeki etkisi, bu motivasyonun iş tatmini ile ilişkisi ve motivasyon eksikliğinin işten ayrılma niyetine katkıları kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. Bulgular, dağıtımsal ve etkileşimsel adalet algılarının çalışanların motivasyonunu artırdığını, bu durumun iş tatminini olumlu yönde etkilediğini ve işten ayrılma niyetini azalttığını ortaya koymuştur. Ancak, işlemsel adalet algısının düşük olduğu durumlarda çalışan motivasyonunun azaldığı tespit edilmiştir. Motivasyonu yüksek olan çalışanların işletmeye bağlılıkları artarken, motivasyon eksikliği işten ayrılma eğilimlerini güçlendirmiştir. Çalışma, konaklama işletmelerinde adalet algısının geliştirilmesinin hem çalışan refahını artırmak hem de işletme performansını yükseltmek için kritik bir faktör olduğunu vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Adalet, Motivasyon, İşten Ayrılma Niyeti, Konaklama İşletmeleri

The Effect of Organizational Justice Perception on Employee Motivation and Turnover Intention in Accommodation Enterprises

Öz

This study examines the effects of organizational justice perceptions on employee motivation, job satisfaction, and turnover intentions within the hospitality sector. Organizational justice encompasses employees' perceptions of fairness in their workplace and is analyzed through three dimensions: distributive, procedural, and interactional justice. Data were collected from 478 employees working in four- and five-star hotels in the Fethiye region using survey methods. The research investigates the impact of organizational justice on employee motivation, the relationship between motivation and job satisfaction, and how lack of motivation contributes to turnover intentions. The findings indicate that perceptions of distributive and interactional justice significantly enhance employee motivation, which in turn improves job satisfaction and reduces turnover intentions. However, procedural justice perceptions negatively impacted motivation when perceived as insufficient. Highly motivated employees demonstrated stronger organizational commitment, while those with low motivation were more inclined to leave their jobs. The study underscores the importance of fostering perceptions of fairness in hospitality organizations to enhance employee well-being and organizational performance.

Anahtar Kelimeler

Organizational Justice, Motivation, Turnover Intention, Hospitality Businesses

Kaynakça

• Adams, J. S. (1965). Inequity in social exchange. In Advances in experimental social psychology (Vol. 2, pp. 267-299). Academic Press. Ağaoğlu, O. K. (1992). İşgücünü verimli kullanma tekniklerinin turizm sektörüne uygulanması. Milli Prodüktivite Merkezi. Alexander, S., ve Ruderman, M. (1987). The role of procedural and distributive justice in organizational behavior. Social justice research, 1, 177-198. Alkış, H., ve Öztürk, Y. (2009). Otel İşletmelerinde Motivasyon Faktörleri Üzerine Bir Araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 212-236. Alrawadieh, Z., ve Alrawadieh, Z. (2018). Exploring entrepreneurship in the sharing accommodation sector: Empirical evidence from a developing country. Tourism management perspectives, 28, 179-188. Appollis, V. P. (2010). The relationship between intention to quit, pyschological capital and job satisfaction in the tourism industry in the Western Cape Unpublished Doctoral Dissertation, University of the Western Cape.
• Avcı, N., ve Küçükusta, D. (2009). Konaklama işletmelerinde örgütsel öğrenme, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma eğilimi arasındaki ilişki. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 20(1), 33-44.
• Baran, A. (2018). X ve Y Kuşağı Mensubu Satış Danışmanlarının Motivasyon Faktörleri Arasındaki Farklılıklar; Otomotiv Sektöründe Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD. İstanbul
• Bayarçelik, . E. B., ve Fındıklı, M. (2017). İş Tatminin, Örgütsel Adaletin İşten Ayrılma Niyeti İlişkisindeki Aracılık Rolü. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1).
• Blau, P. M. (1968). Social exchange. International encyclopedia of the social sciences, 7(4), 452-457.
• Bonenberger, M., Aikins, M., Akweongo, P., ve Wyss, K. (2014). The effects of health worker motivation and job satisfaction on turnover intention in Ghana: a cross-sectional study. Human resources for health, 12, 1-12.
• Brown, T. A. (2015). Confirmatory factor analysis for applied research. Guilford publications.
• Byrne, Z. S. (2005). Fairness Reduces The Negative Effects of Organizational Politics On Turnover Intentions, Citizenship Behavior and Job Performance, Journal of Business and Psychology, Vol. 20, No. 2.
• Cropanzano, R., Rupp, D. E., ve Byrne, Z. S. (2003). The relationship of emotional exhaustion to work attitudes, job performance, and organizational citizenship behaviors. Journal of Applied Psychology, 88(1), 160–169. https://doi.org/10.1037/0021-9010.88.1.160
• Çekmecelioğlu, H. G. (2005). Örgüt ikliminin iş tatmini ve işten ayrilma niyeti üzerindeki etkisi: bir araştırma. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(2), 23-39.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (Vol. 2). Ankara: Pegem akademi.
• Dailey, R. C., ve Kirk, D. J. (1992). Distributive and procedural justice as antecedents of job dissatisfaction and intent to turnover. Human Relations, 45(3), 305–317. https://doi.org/10.1177/001872679204500306
• Dimitriadou, E., Kouriati, A., Karampela, S., Tafidou, A., ve Bournaris, T. (2023). The Three Dimensions of Small Accommodation Businesses and Their Efficiency. Tourism and Hospitality, 4(3), 467-482.
• Erkuş, A. (2013). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Ankara, Seçkin Yayın Evi.
• Ertürk, R., ve Aydın, B. (2015). İlkokul ve Ortaokul Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet ve İçsel Motivasyona Yönelik Algılarının İncelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (4), 233-246.
• Galletta, M., Portoghese, I., Penna, M. P., Battistelli, A., ve Saiani, L. (2011). Turnover intention among Italian nurses: The moderating roles of supervisor support and organizational support. Nursing ve health sciences, 13(2), 184-191.
• Göler, U. (2008). Örgütlerde yaşanan çatışmalar ve işten ayrılma eğilimi ilişkisi: Otel işletmeleri örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekizmart Üniversitesi, Çanakkale.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today, and tomorrow. Journal of management, 16(2), 399-432.
• Gul, N., Xiaolin, X., Lanrong, Y., ve Sadozai, A. M. (2017). An Empirical Investigation of Organizational Justice and Public Service Motivation through Employee Commitment. Public Policy and Administration Research, 7(11), 33-40.
• Hair, J. F., Black, C. W., Babin, B. J ve Anderson, R. E. (2014). Multivariate data analysis, 7th ed. Pearson Publishing.
• Harris, Kenneth. J.; Kacmar, K. Michele; Zivnuska, Suzanne; Shaw, Jason D. (2007). “The Impact of Political Skill on Impression Management Effectiveness”, Journal of Applied Psychology, 92(2): 278-285.
• Herzberg, F.I. (1966). Work and the nature of man. World.
• Hoang, T., Suh, J., ve Sabharwal, M. (2022). Beyond a numbers game? Impact of diversity and inclusion on the perception of organizational justice. Public Administration Review, 82(3), 537-555. Hooper, D., Coughlan, J., ve Mullen, M. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Articles, 2.
• Houkes, I., Janssen, P. P., de Jonge, J., ve Bakker, A. B. (2003). Specific determinants of intrinsic work motivation, emotional exhaustion and turnover intention: A multisample longitudinal study. Journal of Occupational and organizational Psychology, 76(4), 427-450.
• Hu, L. T., ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: a multidisciplinary journal, 6(1), 1-55.
• Jöreskog, K. G., ve Sörbom, D. (1993). LISREL 8: User’s guide. Chicago: Scientific Software.
• Kalaycı, Ş. (2016). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (7.bs.). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karaoğlu, Z. (2014). Konaklama işletmelerinde örgütsel kültür ve personel motivasyonu ilişkisi; İstanbul’da beş yıldızlı zincir otellerde alan araştırması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemi. 28. Baskı. Ankara: Nobel yayın dağıtım.
• Kazan, Ü. (2023). Lider-üye etkileşiminin örgütsel adalet üzerindeki etkisi: Turizm sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Keleş, Y. (2014). Örgütsel adaletin duygusal emek üzerindeki etkisi: Antalya’daki beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Konovsky, M. A. ve Cropanzano, R. (1991). Perceived fairness of employee drug testing as a predictor of employee attitudes and job performance. Journal of Applied Psychology, 76(5): 698.
• Korkmazer, F., ve Aksoy, A. (2017). Herzberg’in hijyen faktörlerinin çalışanların işten ayrılma davranışlarına etkisine yönelik bir araştırma. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 821-833.
• Kula, S., ve Çakar, B. (2015). Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi bağlamında toplumda bireylerin güvenlik algısı ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Bartın Üniversitesi İİ BF Dergisi, 6(12), 191-210.
• Kutanis, R. Ö., ve Mesci, M. (2010). Örgütsel Adaletin Çalışanların İş Tatminine Etkisi: Turizm Alanında Eğitim Veren Bir Yükseköğretim Kurumuna Yönelik Bir Örnek Olay Çalışması. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(19), 527-552.
• Le Tan, T., Anh, P. V. T., Nhu, P. N. P., Thu, T. T. A., Tuan, V. D. A., ve Hung, H. N. (2021). Research Factors Affecting the Working Motivation of Employees at Accommodation Facilities in Danang. International Journal of Marketing ve Human Resource Research, 2(4), 236-264.
• Locke, E. A., ve Schattke, K. (2019). Intrinsic and extrinsic motivation: Time for expansion and clarification. Motivation Science, 5(4), 277.
• Maitland, J. (2017). Differences in Perceived Organizational Justice Based Upon Overall Performance Appraisal Ratings. Capella University.
• Marshall, C., ve Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. Sage publications.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396. https://doi.org/10.1037/h0054346.
• Mobley, W. H. (1977). Intermediate linkages in the relationship between job satisfaction and employee turnover. Journal of Applied Psychology, 62(2), 237–240. https://doi.org/10.1037/0021-9010.62.2.237
• Murphy, K., ve Tyler, T. (2008). Procedural justice and compliance behaviour: The mediating role of emotions. European journal of social psychology, 38(4), 652-668.
• Orpia, C. B. (2022). Work Performance Influence on Employee Motivation and Business Productivity in the Accommodation Industry of Ilocos Norte, Philippines. Technium Soc. Sci. J., 35, 433.
• Özdemir, F., ve Özer, G. (2018). Otel işletmelerinde motivasyon araçları üzerine bir araştırma: İskenderun ilçesi örneği. VII. Ulusal III. Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumu (30-21 Nisan 2018), 915-925.
• Özgan, H. ve Bozbayındır, F. (2011). Okullarda adil olmayan uygulamalar ve etkileri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 66-85.
• Paré, G., ve Tremblay, M. (2007). The Influence of High-Involvement Human Resources Practices, Procedural Justice, Organizational Commitment, and Citizenship Behaviors on Information Technology Professionals’ Turnover Intentions. Group ve Organization Management, 32(3), 326-357. https://doi.org/10.1177/1059601106286875
• Perdeci, O. (2015). Örgütsel Adalet, Örgütsel Bağlılık ve Motivasyon Arasındaki İlişki, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gaziantep.
• Ponnu, C.H., ve Chuah, C.C. (2010). Organizational Commitment, Organizational Justice and Employee Turnover in Malaysia. African journal of business management, 4(13), 2676-2692.
• Raykov, T., ve Marcoulides, G. A. (2008). An introduction to applied multivariate analysis. Routledge.
• Raykov, T., ve Shrout, P. E. (2002). Reliability of scales with general structure: Point and interval estimation using a structural equation modeling approach. Structural equation modeling, 9(2), 195-212.
• Ryan, R. M., ve Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55, 68–78.
• Steiger, J. H. (2007). Understanding the limitations of global fit assessment in structural equation modeling. Personality And Individual Differences, 42(5), 893-898.
• Sutanto, E. M., Scheller-Sampson, J., ve Mulyono, F. (2018). Organizational Justice, Work Environment, and Motivation. International Journal of Business and Society, 19(2),313-32.
• Sümer, N. (2000). Yapisal Eşitlik Modelleri: Temel Kavramlar ve Örnek Uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları.
• Şimşek, M. Ş., Akgemci, T., ve Çelik, A. (2008). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış (6. bs.). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş, temel ilkeler ve lisrel uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
• Tekeli, M. (2016). Konaklama işletmelerinde algılanan örgütsel adaletin işe yabancılaşma üzerine etkisi: Nevşehir örneği Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Thibaut, J., and Walker, L. (1975). Procedural Justice. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Töremen, F., ve Tan, Ç. (2010). Eğitim örgütlerinde adalet: Kavramsal bir çözümleme. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (14), 58-70.
• Uysal, G. (2017). Otel İşletmelerinde Çalışan İşgörenlerin Örgütsel Adalet Algılarının Motivasyon ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Ünlüönen, K., Ertürk, M., ve Olcay, A. (2007). Otel işletmelerinde psiko-sosyal motivasyon araçları ve bu araçların farklı departmanlar üzerindeki etkisine yönelik Ankara ve İzmir otellerinde bir uygulama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(19), 9-32.
• Ünsar, A.S. (2011). Motivasyonunun İşten Ayrılma Eğilimine Etkisi: Bir Alan Araştırması. Akademik Bakış Dergisi, 25, 1-15.
• Varol, F. (2010). Örgütsel bağlılık ve iş tatmininin işten ayrılma niyetine olan etkisi: Konya ili ilaç sektörü çalışanları üzerinde bir uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
• Vroom, V.H. (1964). Work and motivation. Wiley.
• Yazıcıoğlu, Y., ve Erdoğan, S. (2004). SPSS applied scientific research methods. Ankara: Detay Publishing. Yılmaz, V. ve Çelik, E.H. (2009). Lisrel ile yapısal eşitlik modellemesi 1, temel kavramlar, uygulamalar, programlama. Ankara: Pegem Akademi.
• Zapata-Phelan, C. P., Colquitt, J. A., Scott, B. A., ve Livingston, B. (2009). Procedural justice, interactional justice, and task performance: The mediating role of intrinsic motivation. Organizational behavior and human decision processes, 108(1), 93-105.