Behavioral Patterns at the Divan of Cezeri Kasım Pasha (Safi)

Year 2023, , 43 - 59, 25.01.2023

Mustafa Fidan

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1152636

Abstract

There are many elements of cultural and social life in the poems within the scope of classical literature. One of these elements is the behavior patterns in our literature. In many events where societies are affected, there are patterns that form the basis of behavior at both personal and cultural level. Many events that affected the Ottoman society were also reflected in the behaviors and influenced the literature through poems. With the spread of interdisciplinary studies in classical literature, studies on behavior have gained importance in recent years, and behavioral patterns in classical poetry have begun to be analyzed in terms of their psychological and social aspects. In this article, the behavior patterns found in the Divan of the 15th century poet Sâfî have been determined based on the work of Ahmet Sevgi and Hakan Sevindik, and the poet's handling of these behavior patterns has been examined. In the study, some behavior patterns were compared with today's, the behaviors were evaluated considering the conditions of the period, and a result was reached as a result of these behaviors.

Keywords

divan poetry, classical Turkhish poetry, Safi, behavior

Cezerî Kasım Paşa (Sâfî) Dîvânı’nda Davranış Şekilleri

Abstract

Klasik edebiyat bünyesindeki şiirler içerisinde kültürel ve sosyal hayata dair pek çok unsur bulunmaktadır. Bu unsurlardan bir tanesi de edebiyatımız içerisindeki davranış şekilleridir. Toplumların etkilendiği pek çok olayda gerek şahsî gerekse kültürel düzeyde davranışların temelini teşkil eden kalıplar vardır. Osmanlı toplumunun etkilendiği birçok olay da davranışlara yansımış ve şiirler yoluyla da edebiyata etki etmiştir. Disiplinler arası çalışmaların klasik edebiyat özelinde yaygınlaşmasıyla beraber davranışlar ile ilgili yapılan araştırmalar son yıllarda önem kazanmış, klasik şiirdeki davranış kalıpları da psikolojik ve sosyal yönüyle analiz edilmeye başlanmıştır.1 Bu makalede de 15. yüzyıl şairi Sâfî’nin Dîvân’ında bulunan davranış şekilleri Ahmet Sevgi ve Hakan Sevindik’in çalışmalarından yola çıkılarak tespit edilmiş, şairin bu davranış şekillerini ele alış biçimi incelenmiştir. Çalışmada bazı davranış şekillerinin günümüzle mukayesesi yapılmış, dönemin şartları göz önünde bulundurularak davranışlar değerlendirilmiş ve bu davranışlar neticesinde de bir sonuca ulaşılmıştır.

Keywords

Divan Şiiri, Klâsik Türk Şiiri, Sâfî, Davranış

References

• Akalın, Şükrü Haluk, Bin Yıl Önce Bin Yıl Sonra Kâşgarlı Mahmud ve Dîvânu Lugâti’t-Türk, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2008.
• Altunbay, Müzeyyen, “16. ve 19. Yüzyılları Arasındaki Yabancı Seyahatnamelerde Osmanlı Devleti’ndeki Kadın Algısı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 8, S. 41, 2015.
• Altuntaş, Halil, Muzaffer Şahin, Kur’an-ı Kerim Meâli, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2011.
• Arslan, Mustafa, “Türk Edebiyatında Mihr Ü Müşterî Mesnevileri ve Mîrî’nin Mihr ü Müşterî’si”, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, S. 4/7, 2009.
• Atalay, Buse, “Klasik Türk Edebiyatımızda Şâirlerimizin Sâkî Kavramına Kazandırdığı Anlamlar”, Kesit Akademi Dergisi, S. 10, 2017.
• Bardakoğlu, Ali, “Hediye”, Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, c. 17, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2012.
• Du Lior, Du Loir Seyahatnamesi IV. Murad Döneminde Bir Seyyahın Maceraları, (Çev. Mustafa Daş), Yeditepe Yayınları, İstanbul 2016.
• Erenoğlu, Dilek, “Güvâhî’den Günümüze Atasözü ve Deyimler”, Turkish Studies Internati-onal Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2 (4), 2007.
• Kalkan, Seda Öztürk, Türk Kültüründe Selamlaşma Kavramı Bu Kavramın (İlköğretim ve Ortaöğretim) Ders Kitaplarına ve Ders Programlarına Yansıtılması, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya 2012.
• Karaca, Filiz, “Pîşkeş”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, c. 34, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2012.
• Keskin, Ahmet, Türk Kültüründe Selamlaşma ve Vedalaşma Hakkında Genel Bir Değer-lendirme, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 43.
• Kılıçoğlu, Safa, Nezihe Araz, Meydan Larousse, Meydan Yayınevi, İstanbul 1980.
• Kurtoğlu, Ayşenur, Günlük Hayatımızda Nezaket ve Görgü Kuralları, Timaş Yayınları, İs-tanbul 2002.
• Lelend, Agâh Sırrı, Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, En-derun Kitabevi, İstanbul 1980.
• Önal, Sevda, “Edebi Metinlere Yansıyan Yönüyle Osmanlı Toplumunda Hediyeleşme”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.11, S.1, Erzurum 2008.
• Öznal, Erdoğan, Protokol Görgü – Nezaket Kuralları, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stra-tejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 1998.
• Öztürk, Abdülkadir, “Yüz Kızarması Eğilimi Ölçeği’nin Geçerlik Güvenirlik Çalışması” Education Sciences, S. 9/4, 2014.
• Öztürk, Necdet, Saray Penceresinden 14-15. Yüzyıl Osmanlı Sosyal Hayatı, Yitik Hazine Yayınları, İstanbul 2011.
• Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1989.
• Pamuk, Beyhan, “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Yer Alan Giysi Tasvirlerinden Örnek İncelemeler”, 8. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Kültürel Miras Bildiriler, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, C.1, Ankara 2015.
• Pardoe, Julia, Yabancı Gözüyle 125 Yıl Önce İstanbul, (Çev. Bedriye Şanda), İnkılap Kita-bevi, İstanbul 1967.
• Piliçkova, Sevim, “Türk İnanç ve Yaşam Pratiklerinde, Türkülerde, Atasözlerinde, Deyim-lerde Ateş ve Yanma Metaforları” 16. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, Lazer Yayınları, Ankara 2011.
• Savran, Ömer, “Klasik Türk Şiirinde Bedenin Harflere Yansıması”, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, S. 4/2, 2009.
• Sevgi, Ahmet, Hakan Sevindik, Cezerî Kasım Paşa Sâfî Dîvânı, Palet Yayınları, Konya 2016.
• Tanyeri, M. Ali, Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Akçağ Yayınları, Ankara 1999.
• Tezcan, Mahmut, Türklerle İlgili Stereotipler (Kalıp Yargılar) ve Türk Değerleri Üzerine Bir Deneme, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, Ankara 1974.
• Tournefort, Joseph de, Tournefort Seyahatnamesi, (Çev. Ali Berktay), Kitap Yayınevi, İstanbul 2005.
• Törenek, Mehmet, “Yeni Türk Şiirinde Öğüt”, 8. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Kül-türel Miras Bildiriler, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, C. 1, Ankara 2015.