Kahramanmaraş (Türkiye) İli Monokotil Petaloid Geofitleri

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 10 - 25

Yusuf Ziya Kocabaş , Ahmet İlçim

Abstract

Bu çalışma Kahramanmaraş ilinde doğal olarak yayılış gösteren monokotil petaloid geofit taksonlarını tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Çalışma sonucunda alanda 10 familya ve 34 cinse ait 170 petaloid geofit takson tespit edilmiştir. Bu taksonların; 39’u Doğu Akdeniz, 36’sı İran-Turan, 18’i Akdeniz, 4’ü Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölge elementidir. Bu geofit taksonların 40’ı endemik olup endemizm oranı % 23.52’dir. En fazla geofit taksonla temsil edilen familyalar sırasıyla; Amaryllidaceae (42), Asparagaceae (37), Orchidaceae (27), Iridaceae (21), Liliaceae (18), Xanthorrhoeaceae (10), Colchicaceae (9), Araceae (4), Butomaceae (1) ve Ixioliriaceae (1)’dir. En fazla takson içeren cinsler; Allium L. (39), Muscari Mill. (14), Ornithogalum L. (11), Orchis L., Gagea Salisb., Iris L., Crocus L. ve Colchicum L. (9), Asphodeline Reichb. ve Fritillaria L. (8)’dır. Taksonların gövde tipleri; soğan (% 61.17), yumru (% 14.11), rizom (% 13.52) ve korm (% 11.17) olarak tespit edilmiştir. Endemik taksonların IUCN tehlike kategorilerine göre dağılımı; CR (2), EN (3), VU) (4), NT (6), LC (22) ve NE (3) şeklindedir. Çalışma sonucunda elde edilen veriler biyolojik çeşitliliğin korunması, devamlılığı ve yapılacak envanter çalışmalarına katkı sağlayacaktır.

Keywords

Petaloid, Geofit, Flora, Endemik, Kahramanmaraş.

Monocotyl Petaloid Geophytes of Kahramanmaraş Province, Türkiye

Abstract

This study was carried out to determine the monocotyl petaloid geophytes flora naturally grown in Kahramanmaraş. As a result of 170 taxa belonging to 10 families and 34 genera were determined. The distribution of detected taxa according to phytogeographic regions is as follows; East Mediterranean (39), Irano-Turanien (36), Mediterranean (18), Euro-Siberia (4). The number of endemic taxa is 40 (endemism rate is 23.52%). The families that contain the most taxa in the research area; Amaryllidaceae (42), Asparagaceae (37), Orchidaceae (27), Iridaceae (21), Liliaceae (18), Xanthorrhoeaceae (10), Colchicaceae (9), Araceae (4), Butomaceae (1) and Ixioliriaceae (1). The genera containing the most taxa from the research area; Allium L. (39), Muscari Mill. (14), Ornithogalum L. (11), Orchis L., Gagea Salisb., Iris L., Crocus L. ve Colchicum L. (9), Asphodeline Reichb. and Fritillaria L. (8). Moreover, of all collected taxa, 61.17% were bulbous, 14.11% were tuberous, 13.52% were rhizomous and 11.17% were cormous. Distribution of endemic taxa according to IUCN criteria; CR (2), EN (3), VU (4), NT (6), LC (22) and NE (3) categories. The results will contribute to the protection and continuity of biological diversity and inventory studies.

Keywords

Petaloid, Geophyte, Flora, Endemic, Kahramanmaras

References

• Adıgüzel, N., and Aytaç, Z., 2001. Flora of Ceylanpınar state farm (Şanlıurfa-Turkey). Flora Mediterranea, 11, 333-361.
• Akbaş, K. ve Varol, Ö., 2017. Bozburun Yarımadası’nın Geoftleri. Journal of the Institute of Science and Technology, 7, 73-81. https://doi.org/10.21597/jist.2017.131.
• Akman, Y., 2011. İklim ve Biyoiklim (Biyoiklim metodları ve Türkiye iklimleri). Palme Yayınları, Ankara.
• Aksu, E., Eren, K., Kaya, E., 2002. İhracatı yapılan doğal çiçek soğanları. Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Yayın no: 84, Yalova, 1-39.
• Alhasan, N., ve Akan, H., 2021. Harran Üniversitesi Herbaryumu (HARRAN)’ndaki Geofit Koleksiyonu. Turkish Journal of Bioscience and Collections, 5, 22-82. https://doi.org/10.26650/tjbc.2021717711.
• Altan, T., 1985. Ticari önemi olan bazı doğal geofitlerin ülkemizdeki potansiyeli, bunlardan yararlanma biçimi ve dış satım sorunları. Türkiye’de Sertifikalı ve Kontrollü Tohumluk Üretim ve Dağıtım Sorunları Sempozyumu. İzmir, Türkiye, 623–630.
• Armağan, M., 2018. Petaloid Monocotyledonous Flora of Tunceli Province (Turkey). Hacettepe Journal of Biology and Chemistry, 46, 199-219. https://doi.org/10.15671/HJBC.2018.229
• Avcu, C., Selvi, S. ve Satıl, F., 2016. Katran Dağı (Bayramiç/Çanakkale) ve çevresinde yayılış gösteren geofit bitkiler ve ekolojik özellikleri. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6, 9-16. https://doi.org/10.21597/jist.2016321834
• Balos, M.M., Akan, H., Çeçen, C., 2023. Mardin (Türkiye) İli Geofit Florası. Bağbahçe Bilim Dergisi, 10, 179-213. https://doi.org/10.35163/bagbahce.1246251
• Bozkurt, S.G., 2021. Sivas İlinde Doğal Olarak Yetişen Bazı Geofitlerin Peyzaj Mimarlığında Kullanım Olanaklarının İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 52, 300- 313. https://doi.org/10.17097/ataunizfd.945878
• Çeneli, İ. ve Selvi, S., 2019. Balaban Dağı (Balıkesir/Dursunbey, Türkiye) ve çevresinde yayılış gösteren geofit bitkiler ve ekolojik özellikleri. Bağbahçe Bilim Dergisi, 6, 41-55. https://doi.org/10.35163/bagbahce.616970
• Çenet, M., 1998. İmalı Deresi Civarının (Türkoğlu-K.Maraş) Floristik Yönden Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 96.
• Çimen, A.Ö., 2020. Asphodelus L. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I., Çimen, A.Ö. ve Şen, F. (edlr.). Resimli Türkiye Florası veb sürümü. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul. https://doi.org/10.30796/ANGV.2020.6
• Davis, P.H., 1971. Distribution Patterns in Anatolia With Particular Reference to Endemism. In: Davis, P.H.,Harper, P.C., Hedge, I.C. (edlr.). Plant Life of South West Asia, Edinburgh University Press, Edinburgh, 15- 27.
• Davis, P.H., 1984. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Volume: 8, Scotland: Edinburgh University Press, 632.
• Davis, P.H., Mill R.R. and Tan, K., 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, 10, Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Davis, P.H.and Hedge, I.C., 1975. The flora of Turkey: Past, present and future. Candollea, 30, 331-351.
• Demirelma, H. and Ertuğrul, K., 2016. The geophytes of the region between Derebucak (Konya/Turkey) Ibradı and Cevizli (Antalya/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 9, 52-57.
• Dinsmore, J.E., 1932. Flora of Syria, Palestine, and Sinai. American Univ. Beirut Press. Beirut. 230-233.
• Duman, H. 1990. Engizek Dağı (Kaharamanmaraş) vejetasyonu. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 153.
• Duman, H. and Aytaç, Z., 1994. New Floristic Records for the Grid Squares B6 and C6. Turkish Journal of Botany, 19, 615-621.
• Duman, H., 2021. Sternbergia Waldst. & Kit. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I., Çimen, A.Ö. ve Şen, F. (edlr.). Resimli Türkiye Florası veb sürümü. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul. eISBN: 978-605-70199-2-9; https://doi.org/10.30796/ANGV.2021.8
• Eker, İ., 2020. Eremurus M.Bieb. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I., Çimen, A.Ö. ve Şen, F. (edlr.). Resimli Türkiye Florası veb sürümü. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul. eISBN: 978-975-01176-9-5; https://doi.org/10.30796/ANGV.2020.9.
• Eker, İ., 2022. Muscari Mill. / Müşkürüm,Muscarimia Kostel. ex Losinsk. / Miskîrum, Leopoldia Parl. / Morbaş. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I., Çimen, A.Ö. ve Şen, F. (edlr.). Resimli Türkiye Florası veb sürümü. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul. https://doi.org/10.30796/ANGV.2022.15.
• Eker, İ., Koyuncu, M. and Akan, H., 2008. The geophytic flora of Şanlıurfa province, Turkey. Turkish Journal of Botany, 32,367-380.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Güner, A., Erik, S., Yıldız, B. ve Vural, M., 1991. Türkiye’nin ekonomik değer taşıyan geofitleri üzerinde taksonomik ve ekolojik araştırmalar. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, İşletme ve Pazarlama Daire Başkanlığı, OEM Eğitim Dairesi Başkanlığı Yayın ve Tanıtma Şube Müdürlüğü Matbaası, Ankara, 1-65.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel N., 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği-Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Ankara, 246.
• Ertuğrul, T. ve Aytaç, Z., 2023. Delihöbek Dağı florası (Göksun, Kahramanmaraş). Bağbahçe Bilim Dergisi, 10, 45-98. https://doi.org/10.35163/bagbahce.1263401
• Fırat, M., Karavelioğulları, F. A. ve Aziret, A., 2015. Doğu Anadolu’nun (Türkiye) geofitleri. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences, 5, 38-53.
• Güner A., Özhatay N., Ekim T. ve Başer K.H.C., 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands.Vol. XI, Supplement – II”. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T., (edlr). 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul, 1-933.
• Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (edlr.), 2018. Resimli Türkiye Florası 2. ANG Vakfı NGBB Yayını, İstanbul, 1055.
• Güner, A., 2021. Iris L.. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I., Çimen, A.Ö. ve Şen, F. (edlr.). Resimli Türkiye Florası veb sürümü. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul. eISBN: 978-605-70199-3-6. https://doi.org/10.30796/ANGV.2021.9
• İlçim, A., Kocabaş, Y.Z. ve Başaran, H., 2008. Şekeroba Çevresinin (Kahramanmaraş) Floristik Yönden İncelenmesi. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11, 13-22.
• Kamenetsky, R., 2013. Biodiversity of Geophytes: Phytogeography, morphology, and survival strategies. In R. Kamenetsky & H. Okubo (Eds.), Ornamental geophytes: From basic science to sustainable production, Taylor & Francis Group LLC, 77-121.
• Karabulut, M. ve Coşun, F., 2009. Kahramanmaraş İlinde Yağışların Trend Analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7, 65‐83. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000095
• Karagöz, A., Zencirci, N., Tan, A., Taşkın, T., Köksel, H., Sürek, M., Toker, C. ve Özbek, K., 2010. Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği 7. Teknik Kongresi, Bildiri Kitabı. Ankara-Türkiye, 155-177.
• Kılıçaslan, N., Dönmez, Ş., 2016. Göller bölgesinde doğal olarak yetişen soğanlı bitkilerin peyzaj mimarlığında kullanımı. Türkiye Ormancılık Dergisi, 17, 73-82. http://doi.org/10.18182/tjf.36974
• Kocabaş, Y.Z., Topal, F. ve Sarı, A., 2020. Kahramanmaraş florası sucul bitkileri. Doğanın Sesi, 3, 3-12.
• Kocabaş, Y.Z., Güler, D. ve Yüksek, F., 2022. Kahramanmaraş İli Orchidaceae Familyası Türleri Hakkında Bir Ön Çalışma. Doğa'nın Sesi, 9, 34-49.
• Komarov, V. L., 1945. Flora of the USSR. Published for The Smithsonian Institution.11, 282-283.
• Menemen, Y., 2020. Ixioliriaceae. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I., Çimen, A.Ö. ve Şen, F. (edlr.). Resimli Türkiye Florası veb sürümü. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul. eISBN: 978-605-70199-1-2. https://doi.org/10.30796/ANGV.2020.10
• Nemutlu, E. F. ve Çanga, Ç. A., 2021. Bazı geofitlerin peyzaj mimarlığı tasarımlarında kullanım olanakları. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35, 377-387.
• Özhatay, N., Koçyiğit, M., Yüzbaşıoğlu, S., and Gürdal, B., 2013. Mediterranean flora and its conservation in Turkey: with special reference to monocot geophytes. Flora Mediterranea, 23, 195–208. http://doi.org/10.7320/FlMedit23.195
• Özhatay, N., Kültür, Ş. and Gürdal, B., 2022. Check-list of additional taxa to the supplement flora of Turkey X. İstanbul Journal of Pharmacy, 52, 226-249. http://doi.org/10.26650/IstanbulJPharm. 2022.1096223.
• Post, G.E., 1932. Flora of Syria, Palestine and Sınai (2nd ed. revised by J. E. Dinsmore). American Press, Beirut, 247-248.
• Raunkiaer, C., 1934. The life forms of plants and statistical plant geography; being thecollected papers of C Raunkiaer. Oxford: Clarendon Press, 1-621.
• Rechinger, K.H., 1990. Fritillaria L.-In: Rechinger, K. H. (eds), Flora Iranica. Akademische Druck-und Verlagsanstalt, Graz, 61–76.
• Sargın, S. A., Selvi, S. and Akçiçek, E. 2013. Investigations of ethnobotanical aspect of some geophytes growing in Alaşehir (Manisa) and surrounding area. Erciyes University Journal of the Institue of Science and Technology, 29, 170-178.
• Sefalı, A., 2022. Bayburt’un monokotiledon petaloid geofitleri. Bağbahçe Bilim Dergisi, 9, 14-33. https://doi.org/10.35163/bagbahce.1076965
• Tatlı, A., Akan, H. Tel, A. Z., and Kara, C., 2002. The Flora of upper Ceyhan valley Kahramanmaraş. Turkish Journal of Botany, 26, 259-275.
• Tekşen, M., 2018. Fritillaria L.- In: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. and Çimen, A. Ö. (eds), Resimli Türkiye Florası 2. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, 800–876.
• Topal, A., Palabaş Uzun, S. ve Uzun, A., 2022. Mersin ili geofit bitki zenginliği. Turkish Journal of Forest Science, 6, 229-254. https://doi.org/10.32328/turkjforsci.1080329
• Townsend, C.C, Guest, E., 1974. Flora of Iraq. Volume three, Published by the Ministry of Agriculture and Agrarian Reform of the Republic of Iraq.
• Tutin T.G., Heywood V.H., 1964. Flora Europaea. Vol. I and II, Cambridge University Press, Cambridge
• Varol, Ö. and Tatlı, A., 2001. Vegetation of Çimen Mountain. Turkish Journal of Botany, 25, 335-358.
• Varol, Ö., 2003. Başkonuş Dağı (Kahramanmaraş) Florası. Turkish Journal of Botany, 27, 117-139.
• Yıldız, B., 2001. Floristical characteristics of Berit Dağı (Kahramanmaraş). Turkish Journal of Botany, 25, 63- 102.
• Zencirkıran, M., 2002. Geofitler. Uludağ Rotary Derneği Yayınları, No: 1, Bursa, 1-105.