Orta öğretim Fizik, Kimya, Biyoloji Dersi Öğretim Programlarının Bilimsel Okuryazarlık Boyutları Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 56 - 78, 26.07.2021

Esengül Kantekin , Serhat İrez

Öz

Bu araştırmada, MEB ortaöğretim 9, 10, 11 ve 12. sınıf fizik, kimya ve biyoloji dersi öğretim programları bilimsel okuryazarlık boyutları açısından incelenerek bu boyutlara öğretim programlarında ne oranda yer verildiğini belirlemek amaçlanmıştır. Nitel araştırma yaklaşımının benimsendiği bu çalışmada, doküman analizi metodu kullanılmıştır. Fizik dersi öğretim programının tüm kademelerinden elde edilen bilimsel okuryazarlık boyutlarını bulundurma oranları, ortalama olarak kıyaslandığında; bilgi birikimi olarak bilim boyutuna %46, bilimin araştırma doğası boyutuna %44, düşünmenin bir yolu olarak bilim boyutu ile bilim-teknoloji-toplum etkileşimi boyutuna %5 oranında yer verilmiştir. Kimya dersi öğretim programında tüm kademelerden elde edilen sonuçların ortalama değerleri; bilgi birikimi olarak bilim %56, bilimin araştırma doğası %31, düşünmenin bir yolu olarak bilim %3 ve bilim-teknoloji-toplum etkileşimi boyutu ise %10 olarak tespit edilmiştir. Biyoloji dersi öğretim programında ise tüm sınıf düzeylerinden elde edilen oranların ortalama değerleri; bilgi birikimi olarak bilim %53, bilimin araştırma doğası %29, düşünmenin bir yolu olarak bilim %8 ve bilim-teknoloji-toplum etkileşimi boyutu %9 olarak belirlenmiştir. Bu bulgular ışığında öğretim programlarında bilgi birikimi olarak bilim boyutu daha fazla yer tutarken düşünmenin bir yolu olarak bilim ve bilim-teknoloji-toplum etkileşimi boyutlarının yetersiz kaldığı görülmüş olup dağılımın dengeli olmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel okuryazarlık, Öğretim programları, Döküman analizi

Kaynakça

• Referans 1 Akerson, V. L., Abd‐El‐Khalick, F. & Lederman, N. G. (2000). Influence of a reflective explicit activity‐based approach on elementary teachers' conceptions of nature of science. Journal of Research in Science Teaching, 37(4), 295-317.
• Rferans 2 American Association for the Advancement of Science [AAAS]. (1990). Science for all Americans. New York: Oxford University Press. Arslan, A., Ercan, O. & Tekbıyık, A. (2014). Fizik dersi öğretim programına ilişkin öğretmen görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 44(201), 215-235.
• Referans 3 Aykaç, N., Küçük, H., Kartal, M., Tilkibaş, Ş. & Keskin, G. (2011). Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan günümüze 4. ve 5. sınıf fen öğretim programlarının öğretim programının öğelerine göre değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 10(3), 824-835.
• Referans 4 Bağcı Kılıç, G., Haymana, F. & Bozyılmaz, B. (2008). Analysis of the elemantary science and technology curriculum of Turkey with respect to different aspects of scientific literacy and scientific process. Education and Science, 33(150), 52-63. BouJaoude, S. (2002). Balance of scientific literacy themes in science curricula: Thecase of Lebanon. International Journal of Science Education, 24(2), 139-156.
• Referans 5 Bybee, R. W. & DeBoer, C. E. (1993). Research on goals for the science curriculum. Handbook of Research on Science Teaching and Learning. Washington DC: National Science Teachers Association.
• Referans 6 Bybee, R. W. (1997). Achieving Scientific Literacy: From Purposes to Practises. Portsmouth, NH: Heinemann.
• Referans 7 Cansiz, M. & Türker, N. (2011). Scientific literacy investigation in science curricula: The case of Turkey. Western Anatolia Journal of Educational Science, 359-366.
• Referans 8 Chabalengula, V. M., Mumba, F., Lorsbach, T. & Moore, C. (2008). Curriculum and instructional validity of the scientific literacy the mescovered in
• Referans 9 Zambian High School Biology Curriculum. International Journal of Environmental and Science Education, 3(4), 207-220.
• Referans 10 Chanjavanakul, N. (2012). Comparative study of scientific literacy engagement in Chinese and Thai highschool biology textbooks. American Association for the Advancement of Science konferansında sunulmuş bildiri. Vancouver, Kanada.
• Referans 11 Chiappetta, E. L., Fillman, D. A. & Sethna, G. H. (1991a). Procedures for conducting content analysis of science textbooks. University of Houston, Department of Curriculum and Instruction, Houston, ABD
• Referans 12 Chiappetta, E. L., Sethna, G. H. & Fillman, D. A. (1991b). A qualitative analysis of high school chemistry textbooks for scientific literacy themes and expositorylearningaids. Journal of Research in Science Teaching, 28, 939-951.
• Referans 13 Chiappetta, E. L., Sethna, G. H. & Fillman, D. A. (1993). Do middle school life science textbooks provide a balance of scientific literacy themes?. Journal of Research in Science Teaching, 30(7), 787-797.
• Referans 14 Chiappetta, E. L., Ganesh, T. G., Lee, Y. H. & Phillips, M. C. (2006). Examination of science textbook analysis research conducted on textbooks published over the past 100 years in the United States. National Association for Research in Science Teaching konferansında sunulmuş bildiri. San Francisco, ABD.
• Referans 15 Chin, C. (2005). First-year pre-service teachers in Taiwan--Do the yenter the teacher program with satisfactory scientific literacy and attitudes toward science? International Journal of Science Education, 27(13), 1549-1570.
• Referans 16 Coverdale, G. A. (1997). Soda lakes, flamingoes,and scientific literacy: Student explorations of the great rift valley. Journal of Information Technology for Teacher Education,6(3), 303 – 321.
• Referans 17 Çakıcı, Y. (2012). Exploring Turkish upper primary level science textbooks' coverage of scientific literacy themes. Eurasian Journal of Educational Research, 49, 81-102.
• Referans 18 Çepni, S. (2014). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Referans 19 Çoruh H, (2010). “Disiplinlerarası bilim tarihi” dersi ve gerekçesi. Tarih Okulu Dergisi, 7, 7-23,
• Referans 20 DeBoer, G. (2000). Scientific literacy: Another look at its historical and contemporary meanings and its relationship to science education reform. Journal of Research in ScienceTeaching, 37(6), 582-601.
• Referans 21 Demirel, Ö. (2007). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Pagem Yayıncılık
• Referans 22 Efe, A. & Sünkür, Ö. (2010). Biyoloji dersi öğretim programı kazanımlarının fen okuryazarlığı açısından analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi, IX.Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Bildiri Özetler Kitabı, İzmir.
• Referans 23 Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri: Yaklaşım, yöntem ve teknikler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Referans 24 Erdoğan, M. N. & Köseoğlu, F. (2012). Ortaöğretim fizik, kimya ve biyoloji dersi öğretim programlarının bilimsel okuryazarlık temaları yönünden analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2889-2904.
• Referans 25 Fensham, P. J. (1985). Science for all: A reflective essay. Journal of curriculum Studies, 17(4), 415-435.
• Referans 26 Genç, M. (2015). The Effect of scientific studies on students' scientific literacy and attitude. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(1), 141-152
• Referans 27 Güneş, B. (2003). Paradigma kavramı ışığında bilimsel devrimlerin yapısı ve bilim savaşları: Cephelerdeki fizikçilerden Thomas S. Kuhn ve Alan D. Sokal. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 23-44.
• Referans 28 Hazen, R. M. & Trefil, J. (1991). General science in college: The key to scientific literacy. The Education Digest, 57(2), 64.
• Referans 29 Holbrook, J. & Rannikmae, M. (2009). The meaning of scientific literacy. International Journal of Environmental and Science Education, 4(3), 275-288.
• Referans 30 Hurd, P. D. (1958). Science literacy: Its meaning for American schools. Educational leadership, 16(1), 13-16.
• Referans 31 Hurd, P. D. (1998). Scientific literacy: New Minds for a Changing World. Science Education, 82, 407-416.
• Referans 32 Laugksch, R. C. & Spargo, P. E. (1999). Scientific literacy of selected South African matriculants entering tertiary education: A Baseline Survey. South African Journal of Science, 95, 427-432.
• Referans 33 Laugksch, R. C. (2000). Scientific literacy: A conceptual overview. Science Education, 84(1), 71-94.
• Referans 34 Mansour, N. (2010). The representation of scientific literacy in Egyptian science textbooks. Journal of Science Education, 11(2), 91-95.
• Referans 35 Mccomas, W. F. & Olson, J. K. (2000). International science education standards documents. W. F. McComas (Ed.), The nature of science in science education rationales and strategies (s. 41-52). Dordrecht, The Netherlands: Kluwer Academic Publishers.
• Referans 36 MEB, (2013). Ortaöğretim biyoloji dersi (9, 10, 11, 12. Sınıflar) öğretim programı, Ankara.
• Referans 37 MEB, (2017). Ortaöğretim fizik, kimya, biyoloji dersi (9, 10, 11, 12. Sınıflar) öğretim programı, Ankara.
• Referans 38 Millar, R. & Osborne, J. F. (Eds.). (1998). Beyond 2000: Science education for the future. London: King’s College London.
• Referans 39 National Science Teachers Association (NSTA). (1982). Science technology-society: Science education for the 80s. NSTA Position Paper ,Washington, D.C.: National Science Teachers Association.
• Referans 40 National Science Teachers Association (1990). Science-technology-society: A new effort for providing appropriate science for all. (The NSTA position statement). Bulletin of Science Technology and Society,10(5&6), 249-250.
• Referans 41 National Research Council (NRC). (1996). National science education standards. Washington, DC: National Academic Press.
• Referans 42 Osborne, J. (2007). Science education for the twenty first century. Eurasia Journal of Mathematics, Science&Technology Education, 3(3), 173-184.
• Referans 43 Özdemir, Ş. A. & Macaroğlu, E. (2000). İlköğretim matematik ve fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel okur-yazarlık seviyelerinin tespiti. IX. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Erzurum, (s.558-564).
• Referans 44 Özdemir, Y. (2020). 2018 Lise fizik, kimya ve biyoloji öğretim programlarının Yeni Bloom Taksonomisine göre karşılaştırmalı analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Referans 45 Rutherford, F. J. & Ahlgren, A. (1991). Science for all Americans: The project 2061. New York: Oxford University Press.
• Referans 46 Shamos, M. H. (1995). The Myth of Scientific Literacy. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.
• Referans 47 Şahin, C. T. & Say. (2010). İlköğretim öğrencilerinin bilimsel okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(11), 223-240.
• Referans 48 Şimşek, H. & Yıldırım, A. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. baskı.), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Referans 49 Tekin, N., Aslan, O. & Yağız, D. (2016). Fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 23-50.
• Referans 50 Turgut, H. (2005). Yapılandırıcı Tasarım Uygulamasının Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Bilimsel Okuryazarlık Yeterliliklerinden “Bilimin Doğası” Ve “Bilim-Teknoloji-Toplum İlişkisi” Boyutlarının Gelişimine Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Referans 51 Wilkinson, J. (1999). A Quantitative analysis of physics textbooks for scientific literacy themes. Research in Science Education, 29(3), 385-399
• Referans 52 Yılmaz, F., Sünkür, M. Ö. & İlhan, M. (2012). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programında yer alan fiziksel olaylar öğrenme alanına ait kazanımlar ile fizik dersi öğretim programı kazanımlarının fen okuryazarlığı açısından karşılaştırılması. İlköğretim Online, 11(4), 915-926.