Sırru’l-Esrâr ve Matla‘u’l- Envâr (1a-50b), Ses ve Şekil Bilgisi, İmla Özellikleri

Year 2024, Volume: 26 Issue: 2, 409 - 418, 28.06.2024

Selin Şentürk , Talat Dinar

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1143654

Abstract

Türk edebiyatı, 16. yüzyılda oldukça geniş bir coğrafyada etkinliğini sürdürmüştür. Osmanlı Devleti'nin geniş sınırlara ulaştığı bu dönemde ilim, sanat, kültür faaliyetleri de bir hayli artmıştır. 16. yüzyıl Osmanlı Devleti’nin kültürel çalışmaların en başarılı, en ileri seviyede olduğu dönemlerin başında gelir. Edebî eserler; döneminin görüşlerini, inançlarını, gelenek ve göreneklerini yansıtması bakımından önemli bir bilgi kaynağıdır. Bu makalede bu ihtişamlı devrin mahsulü olan “Sırru'l-Esrâr ve Matla‘u’l-Envâr” adlı eser ele alınmıştır. “Enverî” mahlaslı bir şair tarafından kaleme alınmış olan bu eser ses, şekil ve imla özellikleri bakımından tanıtılmaya çalışılmıştır. 166 varaktan oluşan eser, harekeli bir metindir. İçerisinde manzum ve mensur bölümler yer almaktadır. Eserin müellifi, kitabında kendi ismini zikretmemiş ancak şiirlerinin makta beyitlerinde mahlasını vermiştir. Eserin yazıldığı dönemde “Enverî” mahlasını kullanan birden çok şairin olması müellifin kimliği hakkında birtakım tartışmaları da beraberinde getirmiş ve henüz bu tartışmalar bir sonuca ulaşamamıştır. Ancak eser içeriği bakımından oldukça önemli bir eserdir. Zira eser içerisinde atasözleri, deyimler ve kalıp sözler yer almaktadır. Zaman zaman ağız özelliklerini yansıtan kullanımlar da eserin kıymetini artırmaktadır. Nesirle yazılan bölümlerde akıcı ve ahenkli saf Oğuz Türkçesinin kullanılması o dönemin söz varlığını gözler önüne sermektedir. Biz de bu makalemizde bir hayli önemli olan eserin Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Kemankeş Koleksiyonu bölümünde 208 arşiv numarasıyla kayıtlı olan nüshasının 1a-50b arasını tanıtmaya çalıştık.

Keywords

Enverî, Sırru, 16. yüzyıl, dil incelemesi

Phonetic and Morphology, Spelling of Sırru’l-Esrâr ve Matla‘u’l- Envâr (1a-50b)

Abstract

In the sixteenth century, Turkish literature continued to flourish over a very large geography. In this period, when the Ottoman Empire reached wide borders, science, art and cultural activities increased considerably. The 16th century is one of the most successful and advanced periods of the Ottoman Empire’s cultural studies. Literary works play a significant role in providing information about historical perspectives, beliefs, traditions, and customs. In this article, the work called “Sırru'l-Esrâr ve Matla‘u’l-Envâr”, which is the product of this glorious period, is discussed. Written by a poet with the pseudonym “Enverî”, this work has been tried to be introduced in terms of sound, form and spelling features. The work, which consists of 166 leaves, is an accentuated text. It includes sections in verse and prose. The author of the work didn't mention his own name in his book, but mentioned his pseudonym in the last couplets of his poems. At the time the work was written, more than one poet used the pen name “Enverî” which sparked some debate about who the author was. These debates haven't yet come to a resolution. However, the work is a very important work in terms of its content. Because there are proverbs, idioms and formulaic expressions in the work. The usages reflecting the dialect features also increase the value of the work. The use of fluent and harmonious pure Oguz Turkish in the sections written in prose reveals the vocabulary of that period. In this article, we attempted to introduce the section between 1a–50b of the copy of this extremely significant work, which is cataloged under archive number 208 in the Kemankeş Collection section of the Süleymaniye Manuscript Library.

Keywords

Enverî, Sırru'l-Esrâr and Matla‘u’l-Envâr, 16th century, language examination

References

• Duman, M. (2008). “Klâsik Osmanlı Türkçesi Döneminde i/e meselesine dair”. Makaleler.
• Elbir, B. (2018). Kıyâfetnâme. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Ergun, S.N. (1932)."Türk diline dair çok faydalı bir eser". Azerbaycan Yurt Bilgisi, C.I, S.8-9, 306-308.
• Ergun, S.N. (1996). Türk Şairleri C. III. İstanbul: Bozkurt Matbaası.
• İpekten, H. ve İsen, M. (1988). Tezkirelere göre dîvân edebiyatı isimler sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1980). Eski Anadolu Türkçesinde imlâ-fonoloji bağlantısı üzerine notlar. Prilozi Za Orijentalnu Filologiju, 30, 247-269.
• Kurnaz, C. ve Tatcı, M. (2001). Ümmî divan şairleri ve Enverî Divanı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Mete, F. (2014). Kültürel ortaklığın göstergesi deyimlerin öğretimi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, C. XXI, S.2.
• Özkan, M. (1995). Türk dilinin gelişme alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2022). Meşâ'irü'ş-Şu'arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html (Erişim tarihi: 11.6.2022).
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2020). Riyâzü'ş-Şuara (Tezkiretü'ş-Şuara). https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-191371/riyazi-riyazus-suaratezkiretus-suara.html (Erişim tarihi: 25.6.2020).
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2021). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama.html (Erişim tarihi 07.10.2021).
• Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 11.6.2022).