An Analyse on Impressions of American Missionaries Abaut Culturel Relations of Turks and Armenians at the Mid of 19th Century

Year 2005, Volume: 7 Issue: 1, 208 - 239, 01.02.2005

Gürsoy Şahin

Abstract

The main aim of this study is to analyse the impressions of American missionary Henry John Van Lennep, on Turko-Armenian culturel relations between 1840-1869 in Turkey. Van Lennep as a congregationalist missionary, travelled and searched first in Smyrna (1840-1844; 1863-1869), Constantinople (1844-1854) and Tokat (1854-1856) and then in Egypt and Eastern part of Turkey. In his country, he undertook the edition of some studies about Armenians. His impressions culturel relations between on Turks and Armenians become more important to us because Lennep was born in Turkey, he investigated different regions of the country for a long
∗ Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Afyonkarahisar, Türkiye, (el-mek: [e-mail]).
time, had a high level of culture and focused his research on Armenians in Otoman Empire.

Keywords

Turks , Armenians , Henry John Van Lennep , Congregationalist , Missionary , American.

AMERİKALI BİR MİSYONERİN XIX. YÜZYILIN ORTALARINDA TÜRK-ERMENİ KÜLTÜREL İLİŞKİLERİ İLE İLGİLİ İZLENİMLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Bu çalışmanın esasını Amerikalı misyoner Henry John Van Lennep (1815-1889)’in Türkiye’de bulunduğu 1840-1869 yıllarındaki Türk-Ermeni kültürel ilişkileri ile ilgili izlenimleri oluşturacaktır. Kongregasyon misyoneri olan Van Lennep, başta İzmir (1840-1844; 1863-1869), İstanbul (1844-1854) ve Tokat (1854-1856) olmak üzere Mısır ve Doğu’da geniş kapsamlı araştırma ve seyahatlerde bulunmuştur. Ülkesinde Ermeniler ile ilgili çeşitli çalışmaların editörlüğünü üstlenmiştir. Lennep’in Türkiye’de doğmuş, uzun süre ülkenin çeşitli yörelerinde incelemelerde bulunmuş, yüksek düzeyde kültüre sahip bir yabancı olması ve çalışmalarının Osmanlı ülkesindeki Ermeniler üzerine yoğunlaşması onun Türkler ve Ermeniler arasındaki kültürel ilişkiler ile ilgili izlenimlerini bizim açımızdan daha da önemli kılmaktadır.

Keywords

Türk , Ermeni , Henry John Van Lennep , Kongregasyon , Misyoner , Amerika.

References

• Afyon Şer ‘ iyye Sicilleri (A.Ş.S.) (Milli Kütüphanede),
• A.Ş.S., 567/261, 336 (H. 1259/M. 1844),
• A.Ş.S., 572/15 (H.1263/M. 1847),
• A.Ş.S., 573/135 (H.1263/M. 1847/1848).
• Kitap ve Makaleler
• AÇIKSES, Erdal, “Osmanlı Devleti’ndeki Misyonerlik Faaliyetleri ile İlgili Bir Değerlendirme (İki Merkezden Örnekler)”, Yeni Türkiye Ermeni Sorunu, Özel Sayısı II, (Mart-Nisan 2001), Yıl: 7, S. 38, s. 935-947.
• AHMET ŞERİF, Anadolu’da Tanin, (yayına hazırlayan: Mehmed Çetin Börekçi), Türk Tarih Kurumu yayını, C. I, Ankara 1999.
• AKDAĞ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi (1453¬1559), C. II, Cem yayınevi, İstanbul 1995.
• AKGÜN, Seçil, “Amerikalı Misyonerlerin Anadolu’ya Bakışları”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi Dergisi (OTAM), S. 3, Ankara 1992, s. 1-16.
• , “Amerikalı Misyonerlerin Raporlarında Türk İmajı”, I. Uluslararası Seyahatnamelerde Türk ve Batı İmajı Sempozyumu, (28.X- 1.XI.1985), Eskişehir 1987, s. 336-352.
• ARIKAN, Zeki, “Türk-Ermeni Kültür İlişkileri Üzerine”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, (Tarihten Bir Kesit-Özel Sayı), (MEB yayını), Yıl: 4, S. 38, (Nisan 2003), s. 51-54.
• BURNABY, Fred, At Sırtında Anadolu, On Horseback Through Asia Minor, (çev. Fatma Taşkent), İletişim yayını, 3. baskı, İstanbul 2000.
• CEBECİ, Dilaver, “Tanzimat Dönemi İstanbul’unda Aile Hayatı ve Kadınlık”, Türk Yurdu, C. XII, S. 53, (Ocak 1992), s. 43.
• ÇELİK, Hüseyin, Türk Dostu, İngiliz Türkolog Charles Wells Hayatı-Eserleri ve Osmanlı Türkleri İle İlgili Düşünceleri, Kültür Bakanlığı yayını, Ankara 1996.
• DAVİSON, Roderic H., Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform, 1856-1876, C. II, (çev. Osman Akınhay), Papirüs yayını, İstanbul 1997.
• FAROQHI, Suraıya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, (çev. Elif Kılıç), Tarih Vakfı Yurt yayını, İstanbul 1998.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlı Devletinin Kuruluşu”, İslâm Tarihi Kültür ve Medeniyeti, C. I, Kitabevi yayını, İstanbul, 1997, s. 264.
• KALAFAT, Yaşar, “Türk-Ermeni Kültür İlişkilerinde Mitolojik Boyut”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, (Tarihten Bir Kesit-Özel Sayı), (MEB yayını), Yıl: 4, S. 38, (Nisan 2003), s. 95-100.
• KARAAĞAÇ, Günay, ”Ermeni Dili ve Kültürü Üzerinde Etkiler”, Yeni Türkiye Ermeni Sorunu, Özel Sayısı II, (Mart-Nisan 2001), Yıl: 7, S. 38, s. 967-973.
• “Kongregasyon” md. Meydan-Larousse, C. VI, Meydan yayınevi, İstanbul 1990.
• KURAN, Ercüment, “Tarihte Türkler ve Ermeniler”, Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, (edt. Hasan Celal Güzel), Yeni Türkiye Yayını, Ankara 2000, s. 29-34.
• KURNAZ, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı yayını, Ankara 1991.
• LENNEP, Henry J. Van, Travels in Little-Known Parts of Asia Minor, C. I, [yayınlayan] John Murray, London 1870.
• , Travels in Little-Known Parts of Asia Minor, C. II, [yayınlayan] John Murray, London 1870.
• , The Oriental Album: Twenty Illustrations;in Oil Colors of the People and Scenery of Turkey, (yay. haz. Pars Tuğlacı), Altayhan Matbaası, İstanbul 1985.
• LORY, Bernard, “XIX. Yüzyılda Osmanlı Balkanlarında Türkçe Konuşmak”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşamak Toplumsallık Biçimleri ve Cemaatlerarası İlişkiler (18.-20. Yüzyıllar), (drl. François Georgeon-Paul Dumont), (çev. Maide Selen), İletişim yayını, İstanbul 2000, s. 291-306.
• MINTZURİ, Hagop, İstanbul Anıları (1897-1940), (çev. Silva Kuyumcuyan, Notlarla Basıma Hazırlayan Necdet Sakaoğlu), Tarih Vakfı Yurt yayını, Dördüncü baskı, İstanbul 2002. “Misyoner” md. Meydan-Larousse, C. VIII, Meydan yayınevi, İstanbul 1990.
• OCAK, Ahmet Yaşar, Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (15.-17. Yüzyıllar), Tarih Vakfı Yurt yayını, 2. baskı, İstanbul 1999.
• ÖKE, M. Kemal, “Osmanlı İmparatorluğunda Cemaatler Arası İlişkiler”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 16, (Haziran 1986), s. 73.
• Örnekleriyle Türkçe Sözlük, C. III, MEB yayını, İstanbul 2000.
• SELVÎ, Haluk, “Amerika Birleşik Devletlerinde Ermeni Faaliyetleri”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, (Tarihten Bir Kesit-Özel Sayı), (MEB yayını), Yıl: 4, S. 38, (Nisan 2003), s. 119-126.
• TÜRKMEN, Fikret, Türk Halk Edebiyatının Ermeni Kültürüne Tesiri, Akademi Kitabevi yayını, İzmir 1992.
• , “Türk Halk Edebiyatının Ermeni Kültürüne Tesiri”, Yeni Türkiye Ermeni Sorunu, Özel Sayısı II, (Mart-Nisan 2001), Yıl: 7, S. 38, s. 974-997.
• Türkiye’de Halk Ağzindan (THA) Derleme Sözlüğü, C. III, TDK yayını, Ankara 1968.
• THA Derleme Sözlüğü, C. VII, TDK yayını, Ankara 1974.
• THA Derleme Sözlüğü, C. IX, TDK yayını, Ankara 1977.
• THA Derleme Sözlüğü, C. XII, TDK yayını, Ankara 1982.
• ÜYÜMEZ, Mevlüt, “Elvan Paşa’da Bulunan Îki Türkmen Mezar Taşı”, VII. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu, (18-20 Nisan 2005), Afyonkarahisar (baskıda).
• YEDÎYILDIZ, Bahaeddin, “Osmanlı Toplumu”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, C. I, (edt. Ekmeleddin Îhsanoğlu), İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (ÎRCÎCA) yayını, Îstanbul 1994, s. 441-510.
• Internet Kaynakları
• http://archiver.rootsweb.com/th/read/ayrshıre (15.03.2005).
• http://www.amherst.edu/~rjyanco/genealogy/acbiorecord/1837.html (15.03.2005).
• http://www.elibron.com/english/other/item_detail.phtml?msg_id (15.03.2005).
• http://www.famousamericans.net/henryjohnvanlennep/ (15.03.2005).
• http://www.griffingweb.com/contented_to_feed_upon_husks.htm (15.03. 2005).
• http://www.reeseco.com/cat213/cat213e.htm (15.03.2005).