KARAMANLI DÖNEMİ ŞEHNÂME YAZARLARI VE ESERLERİ ÜZERİNE

Year 2002, Volume: 4 Issue: 2, 57 - 66, 01.05.2002

İsmail Çiftçioğlu

Abstract

Döneminde ortaya çıkmıştır. XIII. yüzyılın ilk yarısında, Emir Ahmet Kâni’î tarafından Selçuklular Şehnâmesi’nin te’lifi ile başlayan gelenek, zamanla Karamanlılar tarafından da devam ettirilmiştir.
Karamanlı Dönemi şehnâmelerinin ilki, 1313 yılında Ünsî; ikincisi, XIV. yüzyılın ilk yarısında Dehhânî ve sonuncusu da aynı yüzyılın ikinci yarısında Yarcânî tarafından te’lif edilmiştir.
Şehnâmelerin orijinal nüshaları günümüze ulaşamamıştır. Ancak Yarcânî Şehnâmesi’nin XVI. yüzyılda Türkçe’ye çevrilen ve daha sonra istinsah edilen bazı nüshalarıyla, Ünsî’ye ait şehnâmenin 1748 istinsah tarihli bir nüshası hâlen mevcuttur.

Keywords

Şehnâme , Karamanli Dynasty / Principality , Ünsî , Dehhânî , Yarcanî

References

• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (Kısaltma: T.D.E.A), C. 8, İstanbul 1998, s. 116.
• Bkz. Firdevsî, Şehnâme I, (Çev: N. Lugal), İstanbul 1956, s. XIX.
• Tahsin Yazıcı, “Fars Edebiyatında Destan”, Türkiye Diyanet Vakfı, İslâm Ansiklopedisi (Kısaltma: T.D.V. İ.A.), C. 9, İstanbul 1994, s. 207.
• M. Fuad Köprülü, “Anadolu Selçuklu Tarihi’nin Yerli Kaynakları”, (Kısaltma: “Yerli Kaynaklar”), Belleten, CL, VII, S: 27, Ankara 1943, s. 393-395.
• Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, s. 394-395.
• Muhtevası bakımından destanlardan çok farklı özellikleri bulunmayan şehnâmelerin, abartılı yönleri bir kenara bırakılırsa, ait olduğu dönemlerin siyasî, sosyal ve kültürel tarihini aydınlatmada
• hayli öneme sahip olduğu söylenebilir. Bu itibarla şehnâmeleri bir bakıma vekayinâme olarak değerlendirmek de mümkündür. (Bkz. Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, s. 393-395).
• Fuad Köprülü, Ünsî hakkında eski kaynaklarda hiçbir kayda tesadüf edilmediğini belirtir (“Yerli Kaynaklar” s. 381, Dipnot: 4).
• Ünsî, Şehnâme-i Selçuk, (Terc: M. Mesud Koman), Konya 1942, s. 19. Kayıtlarda, Müverrihin doğum tarihinden bahsedilmemektedir.
• Adı geçen tekkenin Ebu îshak Kâzerunî tekkesi olması muhtemeldir.
• Bkz. Ünsî, Aynı eser, s. 20.
• Ünsî, Aynı eser, (Önsöz).
• Mesud Koman’ın da ifade ettiği gibi (bkz. Ünsî, Aynı eser, Önsöz.), Ünsî, eserinde Karamanlılarla ile ilgili övücü ifadeler kullanmamıştır. Öyle anlaşılıyor ki müellif
• Burada, “Lokman” tâbirini Hafız Hasan Efendi’nin ilave ettiği anlaşılmaktadır (Bkz. Ünsî, Aynı eser, (Önsöz)
• Ünsî, Aynı eser, s. 30.
• Koman, oldukça genç yaşta Konya’ya gelen müellifin, yaklaşık bir asır kadar ömür sürdüğü görüşüşündedir (Ünsî, Aynı eser, Önsöz).
• Ünsî, Aynı eser, (Önsöz).
• Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, s. 381, Dipnot:4.
• Bkz. Ünsî, Aynı eser, s. 19-30.
• M. Fuad Köprülü, “Dehhân” kelimesinin nakkaş anlamına geldiğini, dolayısıyla şairin muhtemelen nakış ile de ilgisinin bulunduğu görüşündedir (Bkz. Türk Edebiyatı Tarihi, (3. Basım), İstanbul 1981, s. 271).
• Bkz. M. Fuad Köprülü, “Selçukîler Devrinde Anadolu Şairleri, Hoca Dehhânî”, Hayat Mecmuası, S.1, Ankara 1926, s. 4-5; Aynı Yazar, “Selçukîler Devri Edebiyatı Hakkında Bazı Notlar”, Hayat Mecmuası, S.
• 103, Ankara 1928, s. 4; Aynı Yazar, Eski Şairlerimiz Divan Edebiyatı Antolojisi, XIII ve XIV. y.y. (2. Baskı), İstanbul 1949, s. 5-7.
• Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, s. 396.
• Şikârî, Karaman Tarihi, Millet Kütüphânesi, No: 458, s. 6; Şikârî, Karamanoğulları Tarihi, (Çev: Mesud Koman), Konya 1946, s. 8.
• Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, s. 397.
• Bkz. Nihat Sami Banarlı, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, C. I, İstanbul 1971, s. 344.
• Banarlı, Aynı eser, C. I, s. 345.
• Bkz. Şikârî, Karamanoğulları Tarihi, s. 15.
• Ömer Faruk Akün, -bir manzumesindeki ipuçlarından hareketle- Dehhânî’nin, 1361 tarihinde hayatta olduğunu ve Anadolu’da bulunduğunu ifade etmektedir (Bkz. XII. TTK Bildiri Özetleri, Ankara
• 1994, s. 57-58; Aynı Yazar, “Divan Edebiyatı”, TDV IA, C. 9, İstanbul 1994, s. 393; Ayrıca bkz. İsmail Ünver, “Hoca Dehhânî”, TDV IA, C. 18, İstanbul 1998, s. 187).
• Karaman Tarihi, s. 6.
• Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, s. 397.
• Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, s. 397; Banarlı, Aynı eser, C. I, s. 344.
• Karaman Tarihi, s. 6.
• Karaman Tarihi, s. 6.
• Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, s. 396 . Karamanoğulları Tarihi, s. 15.
• Bkz. M. Fuad Köprülü, “Şikârî Hakkında”, Türkiyat Mecmuası, C. II, İstanbul 1928, s. 27-29.
• “Yerli Kaynaklar”, s. 396, 399.
• Köprülü, “Şikârî Hakkında”, s. 27-29; Ayrıca bkz. Mehmet Armutlu, Karamanoğlu Mehmet Bey, Ankara 1997, s. 117.
• Karaman Tarihi, s. 7.
• Köprülü, “Şikârî Hakkında”, s. 27-29.
• Bu nüsha, Konya valilerinden Ârifî Paşa tarafından İbrahim Aczî adında birine istinsah ettirilmiştir. (Bkz. Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, s. 400).
• Î. Ü. Kütüphânesi, No: 14105.
• Î. Ü. Kütüphânesi, No: 14104; Millet Kütüphânesi, No:257; Bunlardan başka Bursalı Mehmed Bey’de, İzzet Koyunoğlu’nda ve Berlin Prusya
• Kütüphânesi’nde bulunduğu bilinen nüshalar.
• Bkz. Köprülü, “Yerli Kaynaklar”, s. 400.