Demografik Dönüşüm Sürecinde Yaşlanan Nüfus ve Boş Yuva Sendromu: Ailede Yalnızlaşmanın Toplumsal Yansımaları

Year 2025, Volume: 27 Issue: Aile Özel Sayısı, 37 - 46, 19.10.2025

Betül Tamkoç

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1717911

Abstract

Köklü bir sosyal kurum olan aile, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel etkenler nedeniyle zamanla önemli değişiklikler geçirmiştir. Bu dönüşümde etkili olan başlıca faktörlerden biri, doğum ve ölüm oranlarındaki azalmayı ifade eden demografik geçiştir. Bu süreç, nüfus yapısını ve aile dinamiklerini yeniden şekillendirmiştir. Doğum oranlarındaki düşüş, nüfusun yaşlanmasına ve geleneksel geniş aile yapısının çekirdek ya da tek kişilik hanelere dönüşmesine yol açmıştır. Bunun sonucu olarak, sosyal destek ağları zayıflamış ve yalnız yaşayan yaşlı bireylerin sayısı artmıştır. Bu durum, çocukların başka şehirlerde yaşaması veya çocuk sahibi olunmaması gibi nedenlerle ortaya çıkmakta; rol kaybı ve uyum sorunlarıyla birlikte “Boş Yuva Sendromu”na yol açabilmektedir. Bu derleme çalışması, demografik dönüşümün ve değişen aile yapılarının yaşlılar arasında Boş Yuva Sendromu'na etkisini incelemektedir. Literatür taramasında Google Scholar, DergiPark, ULAKBİM, Elsevier ve Taylor & Francis veri tabanları kullanılmış; “boş yuva”, “demografik dönüşüm” ve “yaşlılık” gibi anahtar kelimelerle arama yapılmıştır. Ayrıca TÜİK verileri, BM raporları ve konuyla ilgili kitaplar da çalışmaya dâhil edilmiştir.

Keywords

Yaşlılık , demografik dönüşüm , boş yuva sendromu

Ethical Statement

Bu çalışmanın tüm hazırlanma süreçlerinde etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine riayet edildiğini yazar(lar) beyan eder. Aksi bir durumun tespiti halinde Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nin hiçbir sorumluluğu olmayıp, tüm sorumluluk makale yazarlarına aittir. Bu çalışma etik kurul izini gerektiren bir çalışma olmadığı için Kurul adı, tarih ve sayı no gibi bilgiler mevcut değildir.

Supporting Institution

Bu çalışma başka kurumlar tarafından desteklenmemiştir.

Aging Population and Empty Nest Syndrome in the Process of Demographic Transformation: Social Reflections of Family Isolation

Abstract

The family, a deeply rooted social institution, has undergone significant changes over time due to biological, social, economic, and cultural factors. One major factor driving these changes is the demographic transition, which refers to the shift from high birth and death rates to lower ones. This transition reshapes population structures and, consequently, family dynamics. Declining birth rates have contributed to global population ageing, and the traditional extended family model is increasingly being replaced by nuclear or single-person households. These changes have weakened social support networks. A natural result is the growing number of elderly individuals living alone—often because their children have moved away for education, work, or marriage, or because they never had children. This phase of life, marked by role loss and difficulty adapting, can lead to emotional distress known as Empty Nest Syndrome. As family structures continue to evolve, older adults are experiencing this condition. This study explores how demographic transition and changing family dynamics contribute to the rise of Empty Nest Syndrome among the elderly. In the literature review, databases such as Google Scholar, DergiPark, ULAKBİM, Elsevier, and Taylor & Francis were used, and searches were conducted using keywords such as “empty nest,” “demographic transformation,” and “old age.” In addition, data from TurkStat (Turkish Statistical Institute), UN reports, and relevant books were also included in the study.

Keywords

Ageing , demographic transformation , empty nest syndrome

Ethical Statement

The author(s) declare that all preparation processes of this study were conducted in accordance with ethical principles and scientific citation standards. In the event of any violation, Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences bears no responsibility; all liability rests with the authors of the article. Since this study does not require approval from an ethics committee, there is no information such as the name of the committee, date, or approval number.

Supporting Institution

This study was not supported by any other institutions.

References

• Abudureyımu, H. ve Hu, L. (2019). Gelenekselden moderniteye Çin’in aile yapısındaki değişimler ve toplum üzerindeki etkileri. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 3(2), 135-144.
• Arasan Doğan, İ. (2020). Yaşlılarda yalnızlık ve sosyal destek. E. Süleymanlı, B. Çakmak ve B. Dağ (Eds.), Pandemi ve yalnızlık içinde (ss. 103-111). Üsküdar Üniversitesi Yayınları.
• Atchley, R. C. (1977). The social forces in later life: An introduction to social gerontology. Belmont: Wadsworth Publishing Company.
• Badiani, F. and De Sousa, A. (2016). The empty nest syndrome: Critical clinical considerations. Indian Journal of Mental Health, 3(2), 135-142.
• Bayer, A. (2013). Değişen toplumsal yapıda aile. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(8), 101-129.
• Borland, D. C. (1982). A cohort analysis approach to the nest syndrome among three ethnic groups of women: A theoretical position. Journal of Marriage and Family, 44(1), 117-129. doi: org/10.2307/351267
• Bouchard, G. (2014). How do parents react when their children leave home? An integrative review. Journal of Adult Development, 21(2), 69-79.
• Chen, D., Yang, X. and Aagard, S. D. (2012). The empty nest syndrome: Ways to enhance quality of life. Educational Gerontology, 38(8), 520-529. doi: 10.1080/03601277.2011.595285
• Crowley, B. J., Hayslip, B. J. and Hobdy, J. (2003). Psychological hardiness and adjustment to life events in adulthood. Journal of Adult Development, 10(4), 237-248.
• Çamur Duyan, G. (2003). Aile yaşam döngüsü ve gelişimsel farklılıklar. Toplum ve Sosyal Hizmet, 14(2), 33-41.
• Demiröz, F. (2003). Ailede krizler ve sosyal hizmet. Toplum ve Sosyal Hizmet, 14(1), 85-98.
• Dennerstein, L., Dudley, E. and Guthrie, J. (2002). Empty nest or revolving door? A prospective study of women’s quality of life in midlife during the phase of children leaving and re-entering the home. Psychological Medicine, 32, 545-550. doi: 10.1017/S0033291701004810
• Deutscher, I. (1964). The quality of postparental life: Definitions of the situation. Journal of Marriage and Family, 26(1), 52-59. doi: 10.2307/349376
• Duvall, E. M. (1958). Implications for education through the family life cycle. Marriage and Family Living, 20(4), 334-343. doi: 10.2307/348255
• Erkan, Z. ve Uyar, S. (2021). Aile yaşam döngüsüne yönelik çalışmaların incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 12(44), 447-474. doi: 10.35826/ijoess.2895
• Gao, Y.-l., Wei, Y.-b., Shen, Y.-d., Tang, Y.-y. and Yang, J.-r. (2014). China's empty nest elderly need better care. Journal of the American Geriatrics, 62(9), 1821-1822. doi: 10.1111/jgs.12997
• Gladding, S. T. (2012). Aile terapisi: Tarihi, kuram ve uygulamaları. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Yayınları.
• Glenn, N. D. (1975). Psychological well-being in the post-parental stage: Some evidence from national surveys. Journal of Marriage and the Family, 37(1), 105-110. doi: 10.2307/351034
• Gökler, R. ve Atamtürk, E. (2021). Ebeveynlik rollerindeki değişim. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi, 2(2), 151-177.
• Hirschman, C. (2001). Comment: Globalization and theories of fertility decline. Population and Development Review, 27, 116–125.
• Kalkandeler Özdin, N. (2024). Aile yaşam döngüsünde boş yuva sendromu. 4. Uluslararası Yalnızlık Sempozyumu (ss. 126-137). Üsküdar Üniversitesi.
• Kirk, D. (1996). Demographic Transition Theory. Population Studies, 50(3), 361-387. doi: 10.1080/0032472031000149536
• Kurtkapan, H. (2019). Türkiye’de demografik dönüşümün sosyal yansımaları ve yaşlılık. Sosyal Güvence Dergisi (15), 27-46. doi: 10.21441/sosyalguvence.597571
• Lee, R. (2003). The demographic transition: Three centuries of fundamental change. Journal of Economic Perspectives, 17(4), 167-190. doi: 10.1257/089533003772034943
• Mansoor, A. and Hasan, S. S. (2019). Empty nest syndrome and psychological wellbeing among middle aged adults. Pakistan Journal of Social and Clinical Psychology, 17(1), 55-60.
• McGoldrick, M., Carter, B. and Garcia-Preto, N. (2014). Overview: The life cycle in its changing context individual, family and social perspectives. In B. Carter and M. McGoldrick (Eds.), The Expanded Family Life Cycle: Individual, Family, and Social Perspectives (pp. 1-20). Edinburgh: Allyn and Bacon.
• Mitchell, B. A. and Lovegreen, L. D. (2009). The empty nest syndrome in midlife families: A multimethod exploration of parental gender differences and cultural dynamics. Journal of Family Issues, 30(12), 1651-1670. doi: 10.1177/0192513X09339020
• Mount, S. and Moas, S. (2015). Re-purposing the “empty nest”. Journal of Family Psychotherapy, 26, 247-252. doi: 10.1080/08975353.2015.1067536
• Özabacı, N. ve Erkan, Z. (2013). Aile danışmanlığı: Kuram ve uygulamalara genel bir bakış. Tarcan Matbaası.
• Özgüven, İ. E. (2014). Evlilik ve aile terapisi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Raup, J. L. and Myers, J. E. (1989). The empty nest syndrome: Myth or reality? Journal of Counseling and Development, 68(2), 180-183. doi: 10.1002/j.1556-6676.1989.tb01353.x
• Sağlam, M. (2011). Boşanma sürecinde olan ailelerdeki çocukların aile algılarının ve sorunlarının resimler aracılığı ile incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Salsabila, A. and Uyun, M. (2024). The impact of self-acceptance and emotional regulation on the experience of empty nest syndrome in the older adult. Jurnal Sains Psikologi, 13(1), 11-18.
• Selman, A. ve Uçar, R. (2017). Türk toplumu bağlamında aile yaşam döngüsü süreçleri. Toplum Bilimleri Dergisi, 11(22), 213-234.
• Silverstone, B. and Hyman, H. K. (2008). You & your aging parents: A family guide to emotional, social, health, and financial problems. Oxford University Press.
• Sun, S. (2024). Evlilik ve ilişki danışmanlığın önemi. R. Dursun ve Y. K. Haspolat (Eds.), Mutlu bir evliliğin sırları içinde (ss. 104-113). Ankara: Orient Yayınları
• Sussman, M. B. (1955). Activity patterns of post-parental couples and their relationship to family continuity. Marriage and Family Living, 17, 338–341. doi: 10.2307/346945
• Thompson, W. S. (1929). Population. American Journal of Sociology, 34(6), 959–975.
• Turkish Statistical Institute (TurkStat). (2024, July 30). Population projections, 2023-2100. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-Projeksiyonlari-2023-2100-53699 (Retrieval date: 12.05.2025)
• Turkish Statistical Institute (TurkStat). (2025a, Mart 13). Elderly statistics, 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Elderly-Statistics-2024-54079 (Retrieval date: 15.05.2025)
• Turkish Statistical Institute (TurkStat). (2025b, April 25). Active ageing index, 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Active-Ageing-Index-2024-57937 (Retrieval date: 18.05.2025)
• Turkish Statistical Institute (TurkStat). (2025c, May 13). Birth statistics, 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Birth-Statistics-2024-54196 (Retrieval date: 18.05.2025)
• United Nations Department of Economic and Social Affairs (UNDESA). (2020). World population ageing 2020 highlights: Living arrangements of older persons. United Nations.
• United Nations Department of Economic and Social Affairs (UNDESA). (2022). World Population Prospects 2022: Summary of Results. United Nations.
• United Nations Department of Economic and Social Affairs (UNDESA). (2024). World Population Prospects 2024: Summary of Results. United Nations.
• Yüceşahin, M. M. (2011). Küresel bir süreç olarak demografik dönüşüm: Mekânsal bir değerlendirme. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(1), 11-27. doi: 10.1501/Cogbil_0000000115