Family Formation and Marriage in the Ottoman Empire in the 20th Century: An Analysis of Avanzâde Mehmet Süleyman’s Work How Should Girls Be Married?

Year 2025, Volume: 27 Issue: Aile Özel Sayısı, 442 - 454, 19.10.2025

Bilal Elbir , Yusuf Aydın

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1729251

Abstract

During the Ottoman Empire’s rapprochement with the West, profound transformations occurred not only in the social structure but also within the institution of the family. With the Tanzimat Period, women became more visible in both social and public spheres, leading to significant changes in the understanding of marriage and family. The Ottoman family structure and the institution of marriage, reshaped under the influence of modernization, were extensively debated by contemporary intellectuals through both traditional and reformist perspectives. In this context, Avanzâde Mehmet Süleyman’s work How Should Girls Be Married? offers a didactic, morality-centered approach to the upbringing of girls, their preparation for marriage, and the ideal family model. The Western lifestyle is portrayed as a source of moral corruption, while the role of women is emphasized within the boundaries of motherhood and domestic responsibilities. However, the author also demonstrates a partially modern stance by opposing forced marriages and underlining the importance of the girl’s consent and delayed marriage. This article analyzes the language and style of the work and its interaction with the sociocultural dynamics of the period. Avanzâde’s prescriptions prioritize social harmony over individual desire. In this respect, the work is not merely a moral guide, but also a significant historical source that documents the transforming values of Ottoman society.
This study evaluates family formation, women's education, and marital perceptions in Ottoman society through Avanzâde Mehmet Süleyman’s work. The moral, cultural, and social transformations of a period caught between tradition and modernization are analyzed through a prescriptive and didactic text.

Keywords

Ottoman society , marriage , family , modernization , women , Avanzâde Mehmet Süleyman.

20. Yüzyıl Osmanlı’da Aile Kurma ve Evlilik : Avanzâde Mehmet Süleyman’ın Kızları Nasıl Evlendirmeli? Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Osmanlı Devleti’nin Batı’ya yakınlaştığı süreçte toplum yapısında olduğu gibi aile kurumunda da köklü dönüşümler yaşanmıştır. Tanzimat Dönemi’yle birlikte kadınların sosyal ve kamusal alanda daha görünür hâle gelmesi, evlilik ve aile anlayışında ciddi değişimleri beraberinde getirmiştir. Modernleşme etkisiyle yeniden şekillenen Osmanlı ailesi ve evlilik kurumu, dönemin aydınları tarafından hem geleneksel hem reformist bakış açılarıyla tartışılmıştır. Bu bağlamda, Avanzâde Mehmet Süleyman’ın Kızları Nasıl Evlendirmeli? adlı eseri, kız çocuklarının terbiyesi, evliliğe hazırlık süreçleri ve ideal aile yapısı üzerine ahlâk merkezli didaktik bir yaklaşım sunar. Eserde özellikle Batı yaşam tarzı ahlaki yozlaşmanın kaynağı olarak değerlendirilirken, kadının annelik ve ev içi rollerle tanımlanması gerektiği vurgulanır. Ancak yazar, zorla evliliğe karşı çıkarak, genç kızların rızasına ve geç yaşta evliliğin önemine dikkat çekerek kısmen modern bir duruş da sergilemektedir. Makalede, eserin dili, anlatım biçimi, dönemin toplumsal yapısı ve modernleşme süreciyle olan etkileşimi çözümlenmektedir. Avanzâde’nin önerileri, bireysel arzular yerine toplumsal uyumu önceleyen bir anlayışı yansıtır. Bu yönüyle eser, yalnızca ahlaki bir nasihat metni değil, aynı zamanda Osmanlı toplumunun dönüşen değerlerini belgeleyen önemli bir tarihsel kaynaktır.
Bu çalışma, Avanzâde Mehmet Süleyman’ın Kızları Nasıl Evlendirmeli? adlı eseri üzerinden, Osmanlı toplumunda aile kurma, kadın eğitimi ve evlilik anlayışını değerlendirir. Geleneksel değerlerle modernleşme arasında sıkışan dönemin ahlaki, kültürel ve toplumsal dönüşümleri didaktik bir metin üzerinden analiz edilmektedir.

Keywords

Osmanlı toplumu , evlilik , aile , modernleşme , kadın eğitimi , Avanzâde Mehmet Süleyman.

Supporting Institution

Destekleyen kurum yoktur.

References

• Adıvar, H. E. (1912). Handan. İstanbul: Tanin Matbaası.
• Ağdemir, S. (1991). Aile ve eğitim. Aile ve Toplum, 1(1), 5–10.
• Ahmet Mithat Efendi. (1894). Taaffüf. İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaası.
• Aksoy, İ. (2016). Toplumsal ve siyasal süreçte Türk kadını. Yasama Dergisi, 32, 7–20.
• Artıkoğlu, P. (2009). Batılılaşma’nın Osmanlı aile yaşamındaki izleri. 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi: Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul (s. 47–57). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi.
• Çıkla, S. (2015). Ahmet Mithat Efendi’nin roman yazma yöntemi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 37, 73–96. Erdoğan Çeltik, S. (2017). Avanzâde Mehmet Süleyman: kültür ve edebî hayatımıza katkıları (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fatma Aliye Hanım. (1892). Muhadarat. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Kanter, B. (2012). Meşrutiyet döneminde kadın hakları savunuculuğunda gelenekçi bir yazar: Avanzade Mehmet Süleyman. Turkish Studies, 7(3), 127–147.
• Kavuncu, M. (1999). Osmanlılarda aile ve kadın. Dini Araştırmalar, 2(4), 143–158.
• Keçeci Kurt, S. (2015). II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı kadın dergilerinde aile ve evlilik algısı. Belleten, 79(286), 1073–1087.
• Ortaylı, İ. (2018). Osmanlı toplumunda aile. İstanbul: Kronik Kitap.
• Özkiraz, A., & İşçi Baş, G. (2016). Osmanlıdan günümüze Türk toplumunda aile yapısı ve boşanma. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18(30), 87–95.
• Şemşek, V. (2020). Osmanlı döneminde kadının yeri üzerine. International Journal of Social and Humanities Sciences (IJSHS), 4(3), 191–200.
• Yetim, B. (1994). Tanzimat döneminde Türk aile yapısı (1839–1876) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.